هند در سالهاي اخير با اجراي برنامه هاي اقتصادي جامع و مستمر خود را به جمع كشورهاي قدرتمند اقتصادي جهان كشاند و به همين مناسبت خود را در قامت يك ابرقدرت سياسي مي بيند و سعي دارد با بازتعريف نقش خود در منطقه به مسائل سياست جهاني نيز ورود پيدا كند. البته اين رويه اي خلاف رسم سياستمداران پيشين اين كشور است كه همواره سعي داشتند به حل مسايل داخلي بپردازند و معتقد بودند كه منابع موجود اين كشور را بايد در درجه اول براي حل مشكلات بي شمار اقتصادي و اجتماعي آن صرف كرد. اما اكنون با تجربه رشد اقتصادي بي سابقه و پايدار، دولتمردان كنوني به دنبال يك صندلي براي خود در جايگاه قدرت هاي بزرگ جهاني هستند.
قبل از فروپاشي شوروي هند كه سردمدار جنبش غيرمتعهدها بود به سياست هاي مسكو اقتدا مي كرد و در بسياري از مسايل بين المللي با آن همفكري مي كرد. در سالهاي پس از فروپاشي كه با ظهور نظم نوين جهاني مقارن بود، اين كشور فرصتي پيدا كرد تا نفسي تازه كند و به دنبال بازتعريف خود در اين ساختار جديد برود. اكنون ديگر شكي نيست كه هند يك ابرقدرت در حال ظهور است. دهلي نو در سالهاي اخير بر اين پندار بوده است كه با تغيير محور همبستگي هاي سياسي خود به سوي آمريكا و اسرائيل مي تواند سريعتر خود را به باشگاه قدرتمندان جهان نزديك كند اما سياست 'اول آمريكا' ي دونالد ترامپ رئيس جمهوري آمريكا كه به خاطر اجراي آن، روسيه ، ايران و چين را به عنوان سه مهره اساسي روابط خارجي هند تحت تحريم قرار داده، ضرورت بازنگري در سياست خارجي دهلي نو را آشكار كرده است. همچنين مساله افغانستان به عنوان كشوري كه مركز توجه دو كشور مهم براي هند يعني ايران و پاكستان و همچنين آمريكا است، بر پيچيدگي اين مساله افزوده است.
بسياري از تحليلگران هند به اين نتيجه رسيده اند وقت آن است كه دهلي نو با يك اقدام زيركانه و متعادل به حفظ روابط خوب با ايران و روسيه ادامه دهد، به بهبود روابط با چين و پاكستان بينديشد و همزمان آمريكا را راضي نگه دارد.
***چين، رقيبي بزرگ كه بايد به دوست تبديل شود
در حاليكه مدتها روي گفتگوهاي 2+2 بين وزراي خارجه و دفاع هند و آمريكا بسيار تبليغ و تلاش شده بود آن را به رويدادي بسيار مهم كه سرنوشت روابط هند با بسياري از كشورهاي جهان را مشخص خواهد معرفي كنند اما هند با هوشياري و براي حفظ خود از توهم 'سلطه' واشنگتن بر دهلي نو، دو تحول جالب در روابط خود با چين را مهندسي كرد.
نخستين آنها، نشست بسيار گرم نخست وزير نارندرا مودي با ژنرال وي فنگه وزير دفاع چين، در ماه اوت (مرداد) بود كه مودي با قدرداني از چين اعلام كرد اختلافات بين دو كشور با 'حساسيت و بلوغ' كه از صلح حاكم بر مرزهاي چين و هند آشكار است، بازبيني خواهد شد. وي همچنين از همكاري روزافزون بين دو كشور، از جمله در زمينه مبادلات دفاع و نظامي، استقبال كرد. اين سخنان نشان داد كه پس از نشست مودي با شي جين پينگ در رهبر چين در سال گذشته، چين نيز ديگر تنش هايي مانند آنچه را سال گذشته در منطقه مرزي دوكلام اتفاق افتاد، نمي خواهد. ظاهرا هر دو پايتخت خطر قلدري هاي آمريكا را درك كرده و ترجيح داده اند براي تمركز قوا فعلا از تنش هاي مزمن بين دو كشور چشم پوشي كنند.
اولين نتيجه ملموس اين تفاهم نانوشته آن بود كه بر خلاف گذشته كه چين درباره احتمال وقوع سيل به هند اطلاع رساني نكرده و باعث آوارگي سه ميليون نفر و مرگ 130 نفر در سال گذشته در آسام شد، اين بار در سال جاري اطلاعات خوبي در زمينه افزايش سطح رود براهماپوترا كه در دو كشور جاري است ارائه داد. اين امر هند را قادر ساخت به طور موثر به مقابله با سيل بپردازد. البته اين همكاري هاي پراكنده با اين حال خيلي ساده لوحانه خواهد بود اگر استنباط كنيم اين تحولات هر گونه تغييري در تلاش هاي پكن براي تضعيف نفوذ دهلي نو در منطقه اقيانوس هند و يا حمايت اقتصادي، ديپلماتيك و نظامي خود از پاكستان و گروه هاي تروريستي مانند جيش المحمد را كاهش مي دهد.
***افغانستان ابزار جديد هند براي خودنمايي سياسي
آمريكايي ها مي گويند از خروج زود هنگام از افغانستان بدشان نمي آيد؛ بنابراين نيروهاي مسلح افغانستان اميدوارند براي مبارزه با چالش هاي طالبان تحت حمايت پاكستان همچنان مسلح، مجهز و تأمين مالي شوند. در اين مسير تعامل بيشتر با هند، مخصوصا با احزابي كه به قانون اساسي افغانستان احترام مي گذارند، براي كابل ضروري است.
به دلايل مختلف، روسيه و چين اكنون با طالبان روابط دوستانه اي دارند. با اين وجود، نه روس ها و نه چيني ها، گذشته از سوابق زيادي كه در ناتواني در درك افغانستان و مردمشان دارند ظاهرا اميدوارند كه طالبان با آنها مماشات كند.
***ايران، نقطه تنش با آمريكا
پس از آنكه دولت قبلي آمريكا به رهبري باراك اوباما تحريم هاي سازمان ملل را لغو كرد و ايران تبديل به يك تامين كننده اصلي نفت شد، هند نيز اكنون در تلاش است خود را از تاثير تحريم هاي اخير دولت ترامپ بر خريد نفت از ايران برهاند. با تكرار مجدد تحريم ها عليه ايران توسط ترامپ، دهلي نو بايد از تحريم هاي ترامپ بر واردات نفت از ايران از ماه نوامبر (ابان) تبعيت كند اما شواهد نشان از آن دارد كه دولت هند مي خواهد به آمريكا بفهماند كه حاضر نيست بي چون چرا فرامين يك كشور خارجي را بپذيرد. هند مي گويد كه يك كشور مستقل است كه دست مانند آمريكا تنها به منافع ملي خود مي انديشد.
چين اعلام كرده از اين تحريم ها تبعيت نمي كند؛ روسيه هم مخالف است و اتحاديه اروپا هم به دنبال راه حل مي گردد اما هند به عنوان يك ابرقدرت نوپا هنوز موانع تجاري زيادي در پيش رو دارد و داراي نقايص تجاري زيادي است و نمي تواند با پرداختن از طريق مكانيسم هاي دوجانبه، مانند روسيه يا ايران، تجارت كند. بخصوص آن كه توجه شود علاوه بر ايران، دو شريك تجاري بزرگ آن يعني روسيه و چين تحت تحريم آمريكا قرار دارند و دهلي نو بايد براي ادامه تجارت با آنها هم چاره اي بينديشد.
روزنامه 'نيو ايندين اكسپرس' در تحليلي خاطرنشان كرد در حالي كه تحريم هاي آمريكا احتمالا براي پروژه بندر چابهار هند در ايران اعمال نخواهد شد، اما پس از متقاعد كردن آمريكا به عدم مخالفت با پرداخت دلاري، دهلي بايد در يك زمان معين خريد نفت خود از ايران را كاهش دهد.
***سامانه موشكي روسيه، دليل عصبانيت آمريكا
تجارت با ايران و روسيه و بدون انتقال دلار اكنون رو به پيشرفت است. اينها دو موضوع مهم هستند كه اكنون بر روابط هند و آمريكا تأثير مي گذارد. اما از آن طرف هم حركت آمريكا در اعمال تحريم هاي مربوط به خريد اسلحه روسيه بر هند، با انگيزه آشكار فروش اسلحه هاي خود به هند، نقطه اصطكاك ديگري بين دو كشور است.
هند اگر از دريافت سامانه موشكي اس 400 روسيه عقب بكشد وجهه بين المللي اش را از دست خواهد داد. از اقدامات پيشگيري كننده اي كه هند مي تواند در نظر بگيرد، تغيير در روابط با روسيه و شروع به ساخت سلاح هاي هندي است. اما ابتدا بايد بررسي كند چگونه مي تواند سلاح هايي مثل مسلسل و زير دريايي را بومي سازي كند و اين لازمه واردات بيشتر و پرداخت با روپيه است.
همكاري نظامي بين هند و آمريكا در طول سفر پمپئو- متيس، با پيوند رسمي ميان فرماندهي دريايي غربي هند و ناوگان پنجم آمريكا كه در بحرين مستقر هست، تقويت شد. همكاري دريايي با اين ناوگان بسيار مفيد خواهد بود زيرا در حوادث تأثيرگذار در خليج فارس ايمني و امنيت بيش از شش ميليون هندي را تامين مي كنند.
علاوه بر اين، توافقنامه ارتباطات و امنيت در طول مذاكرات اخير امضا شده است كه به هند اجازه دسترسي به اطلاعات با ارزش امنيتي را مي دهد كه آمريكايي ها مي توانند ارائه دهند.
آمريكا و هند نگراني هاي خود را در مورد افزايش حضور چيني ها در غرب اقيانوس آرام و اقيانوس هند به اشتراك گذاشته اند.
قوانين اخير آمريكا، موسوم به كاتسا دولت آمريكا را قادر مي سازد تحريم هايي را عليه كشورهايي كه 'معاملات قابل توجهي' با صنايع توليد سلاح روسيه دارند، اعمال كند. اين تحريم ها بر بانك هاي داراي معاملات دلار تاثير مي گذارند كه تقريبا تمام بانك هاي اصلي هند را شامل ميشود.
در واقع مي توان ديد كه دهلي نو به اين نتيجه رسيده است كه اگر از اقدامات متكبرانه و خودسرانه آمريكا جلوگيري نشود در بلندمدت ساختار و شاكله سياست ها و همكاري هاي بين المللي دولت به هم خواهد ريخت.
اين تحولات به هند اجازه تحركات ديپلماتيك بيشتري براي توافق با آمريكاي ترامپ مي دهد، كسي كه دوستان و دشمنانش را به يك اندازه مي رنجاند. دولت ترامپ به طور يك جانبه بسياري از تعهدات دوجانبه، منطقه اي و جهاني آمريكا را با سياست 'اول آمريكا' مورد بازبيني قرار داد؛ دولتي كه حتي متحدان بلند مدتش مثل كانادا، آلمان و ژاپن را رنجانده است. هند بايد در برخورد با دولت ترامپ كاملا واقع بين باشد. تحليلگران با اشاره به اينكه حتي قبل از آغاز گفت و گو با دهلي نو، ترامپ ادعايي عليه هند در سازمان تجارت جهاني مطرح كرده بود بر اين نكته تاكيد مي كنند كه آمريكا با اينكار چندين برنامه صادراتي اين كشور را به چالش كشيد. شاهد بي اعتنايي آمريكا به ابراز دوستي عميق هند هم آن كه از قضا گفت و گوهاي اخير بين دو كشور در دهلي نو زماني اتفاق افتاد كه آمريكا ماليات سنگيني بر صادرات فولاد هند وضع كرد.
**خبرنگار ايرنا در شبه قاره هند
منابع:
https://indianexpress.com/article/india/india-set-to-pay-for-iranian-oil-using-rupees-from-november-sources-5366893
https://www.youtube.com/watch?v=i4YOaHtLawQ/
دهلي نو - ايرنا - هند به دنبال موفقيت در كسب جايگاهي در بين پنج قدرت برتر اقتصادي جهان ، اكنون درصدد تثبيت حضور خود به عنوان يك ابرقدرت سياسي است كه لازمه اين كار واقع نگري در تنظيم روابط به ويژه با آمريكا است.
