به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، مدرسه و فضای آموزشی رسمی پس از خانواده، اثرگذارترین نهاد در جهت جامعه پذیر كردن و بالندگی باورهای اجتماعی افراد است. چرا كه سال های متمادی از بهترین روزهای زندگی كودكان و نوجوانان در مدرسه سپری می شود و آموزش های رسمی سهم زیادی در نهادینه شدن رفتارهای مطلوب اجتماعی در آنان دارد، رفتارهای مطلوبی كه اكتساب آن با الگو گرفتن از نقش افراد در محتوای كتاب های درسی اعم از تمون و تصاویر صورت می گیرد.
بر همین مبنا، نیاز است كه محتوای كتاب های درسی ضمن توجه به افزایش آگاهی های علمی، دانش آموزان را با نقش های اجتماعی و فرهنگی و الگوهای هویتی در مسیر زندگی آشنا كند. اما با بررسی محتوای كتاب های آموزشی كشورمان، به سادگی می توان نقش كمرنگ زنان و دختران و نپرداختن به جایگاه فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این قشر از جامعه را در آن مشاهده كرد.
موضوعی كه «حسن روحانی» رییس جمهوری در آیین بازگشایی مدارس به آن اشاره كرد و یادآور شد: آموزش و پرورش باید در عمل به جامعه نشان دهد بین مرد و زن تفاوتی وجود ندارد و این موضوع با حرف زدن و گفتن درست نمی‌شود. این كه رئیس‌جمهوری، وزیر، صدا و سیما یا رسانه‌ها بگویند ما پیام قران را بگوییم كه زن و مرد در پیشگاه خداوند مساوی هستند این را باید در عمل روشن كنیم و این موضوع را باید در مدیران مدارس، سلسله مراتب آموزش و پرورش و معلمان و كتاب‌های درسی مشاهده كنیم.
به منظور بررسی كاركرد كتاب های درسی در ارتقای دانش اجتماعی و جنسیتی دانش آموزان و دریافت راهكار مناسب جهت برجسته سازی نقش زنان در محتوای كتاب های درسی، خبرنگار ایرنا به گفت و گو با «فرحناز مینایی پور» مدیركل امور زنان و خانواده آموزش و پرورش، «عطیه سروش» روانشناس و «عالیه شكربیگی» جامعه شناس پرداخت.
**كتاب های درسی، منتقل كنندگان نقش زنان به آینده سازان
مدرسه و كتاب های درسی نقش مهمی در انتقال فرهنگ و فرهنگ سازی دارند بنابر این در ارایه و آموزش مطالب به كودكان و نوجوانان باید این امر مهم در نظر گرفته شود كه نگاه غیرواقعی و جنسیت گرایانه می تواند الگوهای نامتوازنی را در اختیار آنان قرار دهد و آنان را درگیر یك آگاهی واهی كند.
در همین راستا، 'عطیه سروش' روانشناس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تصویر ارائه شده از زنان در كتب درسی را یك بُعدی و متمركز بر یك نقش سنتی دانست و گفت: پرورندگی یا همان عشق ورزی، مهروزی و پرورش كودك هر چند اهمیت زیاد دارد، اما تنها یكی از نقش های اصلی زنان است كه در كتاب های درسی بیش از همه به آن پرداخته شده و سایر نقش ها كه می تواند همزمان موجب بالندگی و رشد زنان شود، نادیده گرفته شده است. در حالی كه نقش زنان چه در بستر خانواده، چه در زمینه آموزش و پرورش و چه در شرایط كاری دارای ابعادی است كه آموزش و پرورش می تواند در پررنگ تر شدن آن مثمر ثمر باشد.
وی افزود: كتاب های درسی ما، متاسفانه از سرعتی كه در تغییر و تحول سبك زندگی ایجاد شده است غافل مانده اند. در زمان كنونی، زنانی نامدار و مشهور در مشاغل خاص و متفاوت در عرصه اجتماع فعال هستند اما در كتاب های درسی چندان به آن اشاره نشده است.
به گفته این روانشناس، شاید به خاطر این تعریف نشدن، هنوز نقش زنان برای همگان واضح نیست. این در حالی است كه اغلب مادران به واسطه تغییر بافت زندگی و حضور بیشتر در جامعه، می خواهند كه آموزش بیشتری به فرزندانشان داده شود تا درك درستی از كار و نقش زن و مادر داشته باشند.
**حذف نگاه مردانه، راهكار اشاعه فرهنگ زنانگی در كتاب های درسی
عالیه شكربیگی جامعه شناس هم در خصوص آسیب شناسی تالیف كتب درسی به تسلط نگاه مردانه اشاره كرد كه موجب كمرنگ شدن توجه به توانمندی های زنان در محتوای كتاب ها شده است.
شكربیگی به خبرنگار گروه علمی ایرنا گفت: نخست باید این نگاه جنسیتی و تبعیض آمیز در تدوین و تالیف كتاب ها كنار زده شود و اگر بتوان به این مهم دست یافت می توان كارهای برجسته ای انجام داد.
وی توضیح داد: الته تغییر این نگاه، تنها مختص نویسندگان و مولفان كتاب ها نیست بلكه بایستی این تغییر در فرد، خانواده و اجتماع هم ایجاد شود و از بند سوگیری ها رها شوند تا بتوان شاهد حضور پررنگ زنان در محتوای درسی بود. اگر چه خود زنان با تلاش و كوششی كه از خود نشان داده اند، توانسته اند در عرصه عمومی حضور خود را به اثبات برسانند.
شكربیگی یادآور شد: نیازمند گریز از نگاه فرادستی و فرودستی در نهاد آموزش خانواده و جامعه هستیم. نیازمند نگاه برابر گرایانه در استخدام افراد هستیم. وقتی همه این ها فراهم شود زنان احساس می كنند كه زمینه برای حضور آنان فراهم است و در عرصه اجتماع بیشتر دیده می شوند.
به بیان این جامعه شناس، در كتاب ها باید به زنان مشاهیر و نام آور بیشتر توجه شود تا نسل های آینده، زنان امروز و رشادت های آنان را بشناسند. در كنار معرفی مردان موفق باید شرایط به تصویر كشیدن زنانی هم كه دوشادوش مردان در عرصه های محتلف از جمله جنگ حضور داشته اند یا در میادین علمی و ورزشی مدال آور بوده اند فراهم شود.
**تقویت سیمای زن در كتب درسی نیازمند تلاش مسوولانه
در چند سال اخیر، به برجسته سازی نقش زنان در محتوای كتاب های درسی توجه شده و شاهد اندك تغییراتی در نظام آموزشی بوده ایم تا آن جا كه در مهمترین سند بالادستی آموزش و پرورش یعنی سند تحول بنیادین به این مهم اشاره شده است.
محتوای این سند در فصل ششم و در راهكار 5-6 بر طراحی و تدوین برنامه آموزشی متناسب با نیازها و نقش های دختران و پسران تاكید دارد. اما هنوز تا رسیدن به مطلوب، فاصله بسیار است و نیاز به پژوهش وتحقیق برای برآوردسنجی میزان نقش زنان در كتاب های آموزشی دارد.
موضوعی كه فرحناز مینایی پور در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا، به آن اشاره كرد وگفت: برای بهینه و برجسته شدن نقش واقعی زنان و دختران در كتب درسی، دفتر امور زنان به پژوهشكده تعلیم و تربیت سفارش تحقیقی با عنوان «نقش و سیمای مطلوب زن در كتب درسی» داده است تا به صورت كاملا علمی، پژوهشی و مستند از میزان و كم و كیف حضور زنان و دختران در كتاب های درسی آگاهی یابیم.
مینایی پور اظهار داشت: این پژوهش در حال انجام است و نتیجه آن تا 6 ماه دیگر مشخص و اعلام می شود.
**جایگاه زن و ضرورت تقویت درك دانش اموزان
از جمله ویژگی های برجسته و مهم انقلاب اسلامی، حضور گسترده افراد و طبقات مختلف اجتماعی در آن بود، امری كه به طرز بی سابقه ای در حضور زنان تبلور یافت.
باید در نظر داشت كه دایره حضور زنان در اجتماع بسیار گسترده شده و فعالیت های اجتماعی متنوعی را در برگرفته است. هر چند این میزان از حضور در مقایسه با مردان قابل قیاس نیست اما بی تردید نادیده گرفتن این واقعیت اجتماعی و بازتاب نیافتن آن در توصیفات صورت گرفته، لطمه زیادی به درك صحیح دانش آموزان از جایگاه زن می زند و آنان را از داشتن الگوهای هویتی بازمی دارد.
علمی**9294**2017
تهران- ایرنا- پرداختن به نقش و پایگاه اجتماعی واقعی زنان در كتاب های درسی،علاوه بر برجسته سازی جایگاه زنان و مادران در خانواده و اجتماع، الگوسازی رفتاری برای آینده سازان خواهد بود، موضوعی كه به باور كارشناسان در كتاب های آموزشی كشور كمتر به آن توجه شده است.