روی خوش ماجرا آن است كه پاییز از راه رسیده، طبیعت نغمه شورانگیز دیگری ساز كرده و فصل كوچ آغاز شده و در این گذرگاه جلوه های زیبایی از غوغای كوچ و زندگی عشایر در دامان كوه و دشت نمایان می شود.
اما در پشت این زیبایی های خیره كننده، آنچه بیش از سختی های كوچ و كمبود امكانات، عشایر را رنج می دهد، دست اندازی ساكنان مسیرهای كوچ، به ایل راه ها و میان بندهای آنان است.
این مشكل در كنار فقر پوشش مراتع مسیر، معضل تامین آب، عبور دادن دام از جاده های پرترافیك و نبود امنیت در مناطق قشلاقی، رنج هر ساله عشایر كوچرو شده است.
عشایر، با تكرار این وضعیت و عمیق تر شدن این غصه، دیگر ذوق و شوق همیشگی خود برای كوچ را از دست داده اند و خسته از این همه مشكلات می گویند كه چاره ای جز كوچ ندارند و تنها از سر ناچاری ، تن به این كوچ های هرساله می دهند.
آنان كوچ از ییلاق به قشلاق را حركت از زندگی پرمرارت به شرایطی دشوارتر و حركت از قشلاق به ییلاق را پناه بردن از وضعیتی نابسامان به شرایط تلخی دیگر عنوان می كنند.
به گزارش ایرنا، اكنون پنج هزار خانوار عشایری خراسان شمالی با جمعیتی حدود 30 هزار نفر، آماده برای كوچاندن پاییزه 700 هزار راس دام خود از مناطق ییلاقی به سوی مراتع قشلاقی شده اند.
در كنار مشكلاتی كه عشایر هنگام استقرار در نواحی قشلاقی تحمل می كنند، سختی های مسیر كوچ، آزاردهنده تر از هر مساله ای آنان را می آزارد و در طول سالیان، به دغدغه همیشگی آنان تبدیل شده است.
***از بین رفتن ایل راه ها
یكی از عشایر خراسان شمالی از بین رفتن ایل راه ها و میان بندها را چالش اصلی این قشر در زمان كوچ دانسته و می گوید: كشاورزان، بخشی از ایل راه های ما را شخم زده و زیر كشت برده و یا به باغ تبدیل كرده اند.
محمد عمارلو با بیان اینكه محلی ها حتی در برخی از میان بندهای عشایر خانه سازی كرده اند، افزود: عشایر هم اكنون بخش زیادی از ایل راههای خود را از دست داده و بعضا ناگزیرند دام خود را از جاده های آسفالته حركت دهند كه بسیار خطرناك است.
وی می افزاید: ناامنی جاده و نبود علوفه در مسیرهای كوچ، رمق عشایر را برای جابه جایی دام می گیرد و روستاییان و اهالی در مسیر، مشكلاتی برای این قشر ایجاد می كنند.
عمارلو، تخریب شدن مراتع قشلاقی را نیز از دیگر مشكلات دانست و گفت: متاسفانه مراتع ما در مناطق قشلاقی نیز از بین رفته است.
وی اظهار داشت: جایگاه های چادر، انبارهای علوفه و اتاق های گلی كه برخی از خانوارهای عشایری در مناطق قشلاقی دارند به دست ساكنان محلی از بین رفته است.
وی خواستار رسیدگی به مشكلات عشایر در مناطق قشلاقی شد و افزود: درگیرهایی كه در این مناطق رخ می دهد باعث رنج خانوارها شده چرا كه مانع فعالیت و كار بی دغدغه شده و ما هم اكنون نگران امنیت خود نیز هستیم.
یكی دیگر از عشایر خراسان شمالی، خرابی ایل راهها، تصرف و تعرض به راههای مسیر كوچ، از بین رفتن مراتع میانبند و تخریب چراگاههای دام توسط روستاییان را از مشكلات اصلی عشایر عنوان می كند.
رحیم محمدی گفت: ضروری است كه ایلراههای عشایر همانند راههای روستایی تثبیت و شناسنامه دار شود و روستاییان راههای عشایری را به رسمیت شناخته و هر سال اقدام به تعرض به این راه ها نكنند.
وی اظهار داشت: از بین رفتن برخی از ایلراهها، مشكلات حمل دام، فقر مراتع، دست اندازی روستاییان به محدوده های مراتع عشایری، حوادث و سوانح جاده ای و طبیعی باعث شده تا قشر عشایر هرساله با مشكلاتی در این مسیر دست و پنجه نرم كنند.
وی افزود: تصرف ایلراههای عشایر موجب شده تا ما دام های خود را به ناگزیر از حاشیه جاده های شلوغ و پرترافیك و یا مسیرهای سخت گذر عبور دهیم كه در این گذر علاوه بر این كه جان خودمان به خطر می افتد، دام هایمان نیز تلف می شوند.
یكی دیگر از عشایر منطقه نیز گفت: روستاییان كشتزارهای خود را تا مرز آسفالت جاده ها گسترش داده و حتی شانه خاكی جاده ها را زیر كشت برده اند و در زمان كوچ بر سر آن با خانوارهای عشایری درگیر می شوند.
وی افزود: عشایر باید دام های خود را در ایلراهها تغذیه كنند اما وقتی روستاییان مانع از استفاده آنان از مراتع و بعضا حتی آب می شوند، عرصه بر عشایر به شدت تنگ می شود.
وی معتقد است قشر عشایر به تنهایی قادر به رفع این مشكلات نیستند و این مسائل باید با حمایت و اقدام مسئولان و دستگاه های مربوط برطرف شود.
وی اظهار داشت: اقدام عشایر برای رفع مشكلاتی كه روستاییان دارند تنها منجر به درگیری و ایجاد تنش و بعضا افزایش مشكلات آنان می شود.
***انباشتگی مشكلات عشایر
مسئول بسیج عشایری خراسان شمالی از بین رفتن ایل راه ها و مراتع را بزرگترین چالش این قشر زحمتكش و تولید كننده دانست و گفت: بی توجهی های چندین ساله باعث شده كه مشكلات این قشر انباشته شود.
نوروزمحمد قنبرزاده افزود: متاسفانه نبود راه مناسب باعث تلف شدن دام های عشایر در فصل كوچ شده اما متاسفانه در این زمینه اقدام موثری انجام نشده است.
وی به برخی درگیری های اهالی منطقه مراوه تپه استان گلستان با خانوارهای عشایر كوچنده خراسان شمالی اشاره كرد و گفت: این امر باید رسیدگی شود تا این چالش اجتماعی، امنیتی نشود.
وی خواستار پیگیری مسئولان مربوط در این زمینه شد و افزود: برای رفع این چالش باید مسئولان 2 استان وارد عمل شوند.
وی اظهار داشت: متاسفانه هنوز مشكلات چندین ساله عشایر خراسان شمالی در مناطق قشلاقی استان گلستان در زمینه ممیزی و تعیین حد و حدود مراتع، حل نشده است.
وی با بیان اینكه 2.5 درصد از جمعیت خراسان شمالی را عشایر تشكیل می دهند كه 25 درصد از محصولات لبنی و پروتئینی این استان را تولید می كنند، تصریح كرد: متاسفانه چند سالی است عشایر در مسیر تردد خود به مناطق قشلاقی به استان گلستان و حضور در قشلاقات با مشكلات جدی روبه رو شده اند.
قنبرزاده گفت: تصرف ایلراهها و كشت محصولات كشاورزی در آن از جمله مهمترین مشكلاتی است كه عشایر با آن دست به گریبانند.
وی افزود: به علت تصرف ایلراهها، عشایر مجبور هستند در زمان كوچ از جاده آسفالته حركت كنند كه این امر بسیار خطرناك است و تاكنون عشایر را متحمل خسارات بسیاری كرده است.
قنبرزاده، وجود مدارس چندپایه، كانكس های فرسوده و كمبود سوخت را از دیگر مشكلات عشایر خراسان شمالی برشمرد.
***تصرف ایل راه ها در سال های اخیر،
مدیركل امور عشایر خراسان شمالی نیز دراین باره گفت: این استان پنج هزار خانوار عشایری دارد كه از این تعداد یكهزار و 200 خانوار نیمه كوچرو و سه هزار و 800 خانوار كوچرو هستند.
محمدرضا قلی پور اظهار داشت: خانوارهای عشایری نیمه كوچرو تنها در یك فصل كوچ كرده و بیشتر در مناطق ییلاقی به سر می برند كه عمده قشلاق خود را در بخش هایی از راز و جرگلان، مانه و سملقان، اسفراین، جاجرم، كالیمانی و میاندشت می گذرانند.
وی افزود: عشایر كوچرو استان با سرد شدن هوا دام های خود را به سوی مراتع گرمسیری در مراوه تپه، گنبد و كلاله در استان گلستان كوچ می دهند.
وی گفت: عشایر خراسان شمالی همه ساله بهار و تابستان را در چراگاه های ییلاقی دامنه كوه های شاه جهان، گلیل و سرانی شیروان، ارتفاعات فاروج، سالوك و آلاداغ سپری می كنند.
وی با اشاره به وجود یكهزار و 200 كیلومتر ایل راه عشایری افزود: مسیر كوچ عشایر خراسان شمالی از سه ایل راه اصلی تشكیل شده كه ایل راه شمالی شامل مسیر شمالی مناطق قوچان، فاروج، شیروان، گیفان، راز و جرگلان و مراوه تپه است.
وی گفت: ایلراه جنوبی در مسیر جنوبی نواحی قوچان، فاروج، شیروان، اسفراین، جنوب بجنورد، قوری میدان و مراوه تپه است و ایلراه میانی از قوچان تا مانه و سملقان امتداد دارد كه از حاشیه رودخانه اترك، كالیمانی و مراوه تپه می گذرد.
مدیركل عشایر خراسان شمالی افزود: هر یك از مسیرهای فوق بیش از 400كیلومتر طول دارد.
قلی پور گفت: به منظور ایجاد امنیت و كمك به عشایر در مسیر كوچ با نیروی انتظامی، پلیس راه، نیروی مقاومت بسیج و سپاه، فرمانداری ها، بخشداری ها، دهیاری ها، اداره كل منابع طبیعی و سایر دستگاه های مربوط هماهنگی لازم صورت گرفته است.
وی اظهار داشت: نیروی انتظامی گشت هایی برای امنیت كوچ در مسیر ایل راه های عشایر برقرار خواهد كرد.
قلی پور افزود: برای تامین آب آشامیدنی عشایر و دام آنان نیز تانكرهای سیار در نظر گرفته شده و با دهیاران روستاهای مسیر نیز هماهنگی هایی برای مساعدت انجام شده است.
وی اظهار داشت: برای تامین نهاده های دامی و ارزاق مورد نیاز خانوارهای عشایر نیز با اتحادیه ها هماهنگی شده تا در صورت نیاز خوراك دام مورد نیاز را بین آنان توزیع كنند.
مدیركل اداره عشایر خراسان شمالی گفت: تصرف تدریجی ایل راه های عشایر در سال های اخیر، عرصه را بر عشایر كوچرو این استان تنگ كرده است.
قلی پور اظهار داشت: متاسفانه بخش زیادی از عرصه ایل راههای عشایر كه سالیان متمادی گذرگاه عشایر و دام آنان در فصل كوچ های بهاره و پاییزه بوده در اطراف شهرها و روستاها تصرف شده است.
وی افزود: تصرف این ایلراهها توسط كشاورزان، مسیر عبور عشایر را به شدت تنگ و باریك كرده كه این وضعیت آنان را برای كوچاندن دام هایشان از این مسیرها با سختی مواجه كرده است.
وی گفت: متاسفانه كشاورزان حتی حاشیه جاده را نیز زیر كشت برده اند كه این امر راه دسترسی عشایر را از بین برده است.
به گزارش ایرنا بیشترین مسیر تصرف شده عشایر در ایلراهها در مسیر بجنورد - مهنان، بجنورد- گیفان و قره باشلو - تخته اركان است.
قلی پور با بیان اینكه عمده ایلراههای عشایر خراسان شمالی از بین رفته، افزود: عشایر استان سه ایلراه دارند كه هر سه مسیر توسط روستاییان و ساكنان حواشی آن مورد تصرف و تخریب واقع شده است.
وی گفت: اكنون در آستانه كوچ پاییزه عشایر، این قشر با بزرگترین مشكل، كه تصرف ایلراهها از سوی افراد محلی و نبود مرتع در مسیر كوچ است، روبه رو هستند.
وی افزود: عشایر برای رسیدن به مناطق قشلاقی حدود 45 روز باید مسیر ایلراه ها را طی كنند و دام آنان نیز از مرتع استفاده كند اما متاسفانه با تصرف این مسیرها، گاه عشایر مجبور می شوند دام خود را در مسیر كوچ به صورت دستی تغذیه كنند.
قلی پور اظهار داشت: بخشی از راههای قشلاقی عشایر در حوزه استان مرمت و تیغ زنی شده است.
وی یكی دیگر از مشكلات این قشر را مزاحمت های افراد محلی در حین كوچ دانست و گفت: برخی اوقات كشاورزان و افراد سودجو در مسیر برای عشایر مزاحمت هایی ایجاد می كنند.
وی افزود: اجازه ندادن به عشایر برای عبور دادن دام از ایلراه و یا آب دادن دام از این مزاحمت ها است و گاه حتی دام عشایر توسط افراد سودجو دزدیده می شود.
قلی پور گفت: برای كمك به حل مشكلات عشایر استان در نواحی قشلاقی، جلسات مشتركی با مسئولان استان گلستان برگزار و برای یافتن راه حل هایی تلاش می شود.
وی تاكید كرد: خانوارهای عشایری عمدتا به دلیل مشغله كاری، فرصتی برای شكایت و پیگیری حقوقی مسائل را ندارند كه باید در این خصوص نیز چاره ای اندیشیده شود.
وی با اشاره به طرح مسائل و مشكلات خانوارهای عشایری در شورای تامین استان، گفت: دستگاه های مرتبط در این خصوص وارد عمل شده و سعی می كنند با هماهنگی استان گلستان این مشكلات را به حداقل برسانند.
مدیركل عشایر خراسان شمالی گفت: عشایر این استان در نیمه آبان ماه كوچ پاییزه خود را آغاز می كنند اما اگر سرمای زودرس بر مناطق ییلاقی حاكم شود این كوچ زودتر آغاز خواهد شد.
***ضرورت حمایت از قشر مولد دامداری كشور
رئیس سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی نیز دراین خصوص گفت: عشایر خراسان شمالی سالانه افزون بر 400 هزار راس دام سبك برای كشتار به بازار عرضه می كنند.
عبدالله یوسفی با بیان اینكه خانوارهای عشایری قشر توانمند در اقتصاد استان در حوزه تولید گوشت و سایر فراورده های دامی هستند، افزود: این قشر باید مورد حمایت قرار گیرد.
وی با بیان اینكه عشایر در زمان كوچ با مشكلات مختلفی مواجه هستند، گفت: راه دسترسی و وضعیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به خانوارهای كوچرو با مشكل مواجه است.
وی با بیان اینكه زندگی عشایر به دام آنان وابسته است، افزود: دام نیز نیاز به مرتع دارد اما متاسفانه بخش زیادی از مراتع این قشر تولید كننده از بین رفته و یا تصرف شده است.
وی به مشكلات خانوارهای عشایری در مناطق قشلاقی و درگیری آنان با روستاییان اشاره كرد و گفت: باید دستگاه های مربوط در استان های خراسان شمالی و گلستان اقدامات لازم را برای ایجاد امنیت عشایر و كاهش مشكلات آنان انجام دهند.
پنج هزار و 350 خانوار عشایری خراسان شمالی بیش از 700 هزار راس دام سبك در اختیار دارند كه 25 درصد تولید گوشت استان را تولید می كنند.
هم اكنون عشایر خراسان شمالی با جمعیتی بیش از 30 هزار نفر در قالب 2 ایل زعفرانلو و شادلو و 38طایفه با شیوه های سنتی كوچرو و نیمه كوچرو در این استان كوچروی می كنند.
زبان اصلی عشایر خراسان شمالی كردی كرمانجی است.
3007/5132
بجنورد - ایرنا - عشایر اكنون خود را برای آغاز كوچ پاییزه آماده می كنند اما در این مسیر باید قصه تكراری تصرف و تخریب ایل راه های خود را همچون هرسال، با دلی خونین، دوره كنند.
