ساموئل خاچيكيان كارگردان، تدوينگر، نويسنده، تهيه كننده و آهنگساز ايراني در 29 مهر 1302 خورشيدي در تبريز ديده به جهان گشود و بعدها از تاثيرگذارترين و بنام ترين كارگردان هاي سينماي ايران شد. وي در 1317 خورشيدي در نمايش «سويل» در «تئاتر شير و خورشيد» باغ ملي تبريز به ايفاي نقش پرداخت و سپس به نگارش هشت نمايشنامه همت گماشت كه غير از ايران در آمريكا و يونان نيز به اجرا در آمد. رخدادهاي سياسي شكل گرفته در دهه 20 خورشيدي سبب مهاجرت خانواده او به تهران شد.
خاچيكيان نخستين فيلم خود را در 1331خورشيدي با نام «بازگشت» ساخت و اين موضوع را مي توان نقطه شروع فعاليت سينمايي وي دانست. بايد گفت اين كارگردان برجسته شخصيت هاي هنري بسياري را به سينماي ايران معرفي كرد كه هر كدام از بزرگان و چهره هاي مطرح اين صنعت در روزگار خويش شدند.
او را بايد يك فيلمساز نوآور و تحول گرا تلقي كرد كه زمينه ساز تهيه و توليد فيلم هاي جنايي در كشور شد، به همين دليل از خاچيكيان به عنوان پايه گذار سينماي وحشت و جنايي و هيچكاك ايران ياد مي كنند. او عناصر تكنيكي را براي سينما به‌كار برد و با دكوپاژ بر سر صحنه فيلمبرداري حضور مي يافت. همچنين وي نخستين پيش‌پرده تاريخ سينماي ايران را براي فيلم «دختري از شيراز» استفاده كرد. خاچيكيان از نظر فني دستاوردهاي تازه اي براي اين صنعت به ارمغان آورد و شايد دليل وجود آثار پر فروش در ميان فيلم هايش را بايد در استعداد و هنر ذاتي اش جست وجو كرد.
ساموئل خاچيكيان توانست در هنگامه اي كه سينماي ايران به برخي كاستي هاي فني و محتوايي دچار بود با آثار نوين خويش براي مخاطب ايراني، سليقه بسازد و براي فعالان اين صنعت استاندارد تازه‌اي معرفي كند. او را بايد در زمره افرادي دانست كه به درك و آگاهي مطلق از مفهوم نقش و وظيفه كارگردان دست يافت. به همين دليل بايد خاچيكيان را به عنوان يك مولف در نظر گرفت كه به تهيه و توليد آثاري مهم روي آورد كه هركدام نقطه عطفي در تاريخ سينماي ايران به شمار مي روند.
از ميان آثار خاچيكيان مي توان از چهار فيلم «چهارراه حوادث، طوفان در شهر ما، دلهره و ضربت» به عنوان اثرهاي كليدي اين كارگردان و آثار محبوب خود او ياد كرد كه هر كدام روايتي متفاوت از هنر وي را به نمايش گذاشتند.
فيلم «چهارراه حوادث» ساخته 1331 خورشيدي ملودرامي با مايه‌هاي جنايي و سرشار از سكانس‌هاي خلاقانه به شمار مي رود كه برخي اين فيلم را يك حركت مثبت و اميدبخش در تاريخ سينماي ايران عنوان كرده اند.
همچين فيلم «طوفان در شهر ما» ساخته 1337 خورشيدي نخستين فيلم كامل اين كارگردان است اما فيلم هاي «دلهره و ضربت» كه به ترتيب در سال هاي 1341 و 1343 خورشيدي تهيه شده اند در زمره مشهورترين فيلم‌هاي اين هنرمند محسوب مي شوند كه داراي ساختار كلاسيك‌تري هستند و در آفرينش ترس و خلق دلهره؛ تاثير شگرفي بر مخاطب گذاشته اند. به همين دليل خاچيكيان را استاد دلهره و وحشت لقب دادند.
يكي از ركن هاي مهم در فيلم هاي دلهره و ترس، موسيقي به شمار مي رود كه خاچيكيان با شناخت و اشرافي كه به اين مقوله داشت، توانست از عنصر موسيقي به درستي در آثار خويش بهره ببرد.
فيلم «يك قدم تا مرگ» اين هنرمند در زمان گشايش سينما حافظ در1340 خورشيدي با حضور برخي از نويسندگان، منقدان هنري و خبرنگاران به نمايش درآمد. اين فيلم در نظرسنجي مطبوعاتي به عنوان بهترين فيلم سينمايي آن سال انتخاب شد.
«ابوالحسن تهامي نژاد» صداپيشه و مترجم درباره خاچيكيان گفته است: «خاچيكيان شخصيتي بسيار بارز داشت و در ميان همكاران و هم نسلان خود چهره‌اي متفاوت بود. او در فيلمنامه‌نويسي و كارگرداني به شدت فرم‌گرا بود و فيلمي را كه مي‌ساخت در فرم‌هاي خودش تعريف مي‌كرد، به خصوص در آن زمان كه در سينماي ايران كسي به فرم توجه نمي‌كرد.»
همچنين «منوچهر اسماعيلي» گوينده و صداپيشه درباره او مي گويد: «ساموئل بزرگترين تحفه‌اي كه به سينما عرضه كرد، دلهره و ترس بود و آن گونه كه دوست داشت فيلم مي‌ساخت و به شرايط سينماي عامه‌پسند آن دوره كار نداشت.»
پس از پيروزي انقلاب اسلامي و در دهه 60 خورشيدي، خاچيكيان از جمله كارگردانان نسل قديم بود كه به فعاليت فيلم سازي خود ادامه داد و توانست در اين برهه نيز آثار ارزشمندي از خويش بر جاي بگذارد. در آن زمان سينماي ايران تحت تاثير شرايط جنگ تحميلي بود و بيشتر آثار سينمايي در اين ژانر تهيه مي شد.
بدين شكل اين كارگردان نيز در اين زمينه به تهيه يك اثر جنگي پرداخت و فيلم «عقاب ها» از مهمترين فيلم هاي جنگي سينماي ايران را با موضوع شجاعت و از خودگذشتگي خلبان هاي ايراني در دوران دفاع مقدس ساخت و بدين شكل افراد زيادي را به سالن هاي سينما كشاند و اينگونه در اكران نخست خويش به آمار 2 ميليون مخاطب در تهران دست يافت كه اين مهم را بايد در چگونگي روايت پردازي خاچيكيان پيدا كرد.
وي جوايزي همچون بهترين كارگرداني در «نخستين جشنواره فيلم هاي ايران» با عنوان «گلريزان» براي فيلم «چهارراه حوادث» را كسب كرد. همچنين او با حضور در هشتمين دوره جشنواره فيلم برلين در 1958 ميلادي توانست براي فيلم «شب نشيني در جهنم» نامزد دريافت جايزه «خرس طلايي» شود. جايزه نخستين دوره جشنواره بين المللي فيلم تاشكند در 1348خورشيدي براي كارگرداني فيلم «ببر مازندران» نيز از جمله جوايز كسب شده اين كارگردان ايراني به شمار مي رود.
آخرين اثر اين كارگردان به نام «بلوف» در 1372 خورشيدي با بازي خسرو شكيبايي به روي پرده سينما رفت. او كه در طول ساليان فعاليت خدمات شايان توجهي به سينماي ايران كرد، در سال هاي پاياني عمر خويش از بيماري آلزايمر رنج برد.
سرانجام ساموئل خاچيكيان در 30 مهر 1380 خورشيدي در 78سالگي در تهران ديده از جهان فرو بست و در آرامستان بوراستان در جاده خراسان تهران به‌خاك سپرده شد.
پژوهشم**2002**9131
تهران- ايرنا- ساموئل خاچيكيان فيلمساز نوآور و تحول گرايي بود كه تغييرات شگرفي در سينماي كشور ايجاد كرد. او با پايه گذاري سينماي وحشت در ايران گشاينده فصل نويني در اين حوزه شد و اينگونه مخاطب را با جهاني تازه در اين صنعت روبرو ساخت.
