ساختمان موسوم به خانه وارطان واقع در خیابان طالقانی تهران، با قدمتی بیش از 70 سال، یكی از نخستین نشانه‌های پیدایش معماری مدرن در تهران محسوب می‌شود. وارطان هوانسیان نه صاحب خانه بلكه معمار این خانه است. وی، معمار ایرانی ارمنی‌تبار و یكی از پایه‌گذاران معماری مدرن در ایران است. این خانه حدود چهار سال پیش با هدف توجه و نگاه جدید به فضای شهری از شخصی به نام دكتر تفضلی توسط وزارت راه و شهرسازی خریداری شد. این مكان در حال حاضر به محلی برای گفتمان شهری، پاتوق شهروندان و همچنین برگزاری رویدادهای مختلف تبدیل شده است.
ماجرای خانه وارطان از زمانی كه وزارت مسكن و شهرسازی (در زمان عباس آخوندی) تصمیم به مرمت این ملك گرفت آغاز شد. این مسئولیت به بخش خصوصی سپرده شده و بخشی از كار را شهر كتاب برعهده گرفت. شهر كتاب نیز به امید بهره‌برداری از این مجموعه هزینه چند میلیاردی برای مرمت این مكان انجام می‌دهد. اما در زمان مزایده واگذاری، با وجود این هزینه‌كرد و قول و قرارها، برنده مزایده، گروه دیگری می‌شود.
**وزارت راه، مالك خانه وارطان
مطابق اطلاعاتی كه در گزارش روزنامه شرق ذكر شده، مالكیت خانه وارطان با وزارت راه و شهرسازی و در اختیار شركت مادرتخصصی عمران و بهسازی (سازمان بازآفرینی شهری ایران) است و در توافقی، مؤسسه شهر كتاب بخشی از فرآیند مرمت را بر عهده می‌گیرد و آن را آماده خدمات‌رسانی عمومی می‌كند. این فرآیند در زمان وزارت عباس آخوندی در سال 1396 انجام می‌شود و وزیر در پایان این سال، با حضور خود این مكان فرهنگی را افتتاح می‌كند. مخارج مرمت و بازسازی حدود 2.7 میلیارد تومان بوده كه شهر كتاب آن را پرداخت كرده و پس از اتمام فرآیند مرمت، راه‌اندازی طرح ارائه شده به وزارتخانه در این ملك انجام شده است. در حال حاضر این وزارتخانه نیز برخی از برنامه‌های مرتبط خود را در قالب خانه گفتمان شهر و مؤسسه ایرانشهر در این مكان برگزار می‌كند.
**صلاحیت شهر كتاب احراز نشد
فرآیند مزایده مطابق آگهی‌های درج شده در روزنامه رسمی برگزار شده و پاكت‌های مزایده در زمان بازگشایی بررسی شده‌اند تا صلاحیت شركت‌كنندگان مشخص شود و بر این مبنا، صلاحیت شهر كتاب مطابق طرحی كه خود ارائه داده، برای راه‌اندازی این خانه احراز نشده است. در این زمینه باید پرسید كه چگونه شهر كتاب در مرحله هزینه بازسازی و مرمت خانه وارطان صلاحیت لازم را داشته و در زمان مزایده صلاحیت لازم را ندارد؟
در ایران، خانه‌های قدیمی متعددی وجود دارد كه می‌توانند به پاتوق‌های فرهنگی و فضای حافظه شهری تبدیل شوند. خانه وارطان یكی از این خانه‌هاست كه به همت یك گروه فرهنگی احیا شده است. یكی از راه‌های حفاظت از این مكان‌های حافظه شهری، گشودن در آنها به روی مردم است تا با زنده نگاه داشتن حیات فرهنگی- اجتماعی در این محیط‌ها، این فضاها باقی بمانند.
**از شهر كتاب دعوت نكردیم
محمدسعید ایزدی، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره وضعیت خانه وارطان، در واكنش به گزارش روزنامه شرق گفت: اتفاقی كه در مورد خانه وارطان رخ داده و رویدادی كه در مقاله روزنامه شرق درج شده صحیح نیست و گزارش اعلام شده را غیرواقعی اعلام می‌كنم. هیچ درخواستی از شهر كتاب برای حضور در خانه وارطان به آقای فیروزان، مدیر شهر كتاب ندادیم و ایشان نامه مكتوبی از طرف ما ندارد كه دعوت كرده باشیم یا مرمت را به آنها سپرده باشیم.
وی افزود: البته تردیدی نداریم كه علاقه‌مند بودیم، مذاكره و گفت‌وگو كردیم كه شهر كتاب بیاید مستقر شود و به آن مكان سرزندگی‌ای كه پیش‌بینی می‌كردیم بدهد. ولی این ادعا كه مرمت این خانه را به ایشان واگذار كردیم، كاملاً كذب است و چهار سال است كه خودمان مرمت ساختمان را بر عهده گرفته‌ایم و هزینه كردیم.
**خانه وارطان مكانی برای برگزاری رویدادهای گفتمان شهری
رئیس سابق شركت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری در مورد برنامه وزارت راه برای خانه وارطان گفت: این خانه را خریداری كردیم تا تبدیل به یك مكان عمومی شود و رویدادهای گفتمان شهری، نمایشگاه و... در آن برگزار شود. نمی‌توانیم ادعا كنیم یك بنگاه اقتصادی، یك سازمان و یا یك نهاد بخواهد فعالیت‌های اختصاصی خود را آنجا متمركز كند.
وی افزود: تلاش ما بر این بوده تا جایی كه ممكن است، اینجا را در اختیار نهاد حرفه‌ای و صنف مهندسان مشاور معمار و شهرساز قرار دهیم و این كار را هم كردیم. نكته دیگر این است كه نمی‌خواهیم این خانه را انحصاری كنیم و از انحصاری كردن فضا در این محدوده پرهیز می‌كنیم.
**فرآیند واگذاری مطابق فراخوان و مزایده انجام شده است
ایزدی درباره فرآیند مزایده واگذاری این خانه گفت: بحث برگزاری فراخوان كه مسئولیت آن با شركت بازآفرینی شهری است، تا جایی كه خبر دارم، همه مراحل قانونی را طی كرده و اسناد و مدارك لازم هم در اختیار مدیرعامل شركت و برگزاركنندگان فراخوان وجود دارد و اگر ابهامی دارد می‌توان از آنها سؤال كرد. هدف قانونمند كردن نحوه واگذاری بخشی از فضاهای این ساختمان به بخش خصوصی بود كه انجام شده و تا جایی كه اطلاع دارم هیچ ایرادی در برگزاری فراخوان وجود ندارد و قابل بررسی است.
**هزینه‌های شهر كتاب پس از كسر اجاره پرداخت می‌شود
وی در مورد هزینه‌های شهر كتاب در خانه وارطان و نحوه محاسبه آن گفت: به‌صورت مشخص شركت بازآفرینی حتماً باید این كار را انجام دهد، اجاره‌های پرداخت نشده از سوی شهر كتاب در مدتی كه اقامت داشتند از یك طرف و از طرف دیگر هزینه‌هایی كه شهر كتاب كرده باید محاسبه شود و بعد از تعیین تكلیف و محاسبات كامل به لحاظ حقوقی جابه‌جایی و نقل مكان انجام می‌شود. قطعاً هزینه‌هایی كه انجام شده محاسبه می‌شود و متقابلاً ایشان هم باید برای حضور و تصرف در مدت اقامت بنا بر نظر كارشناسی باید هزینه‌ها پرداخت و میزان پرداخت طرفین باید مشخص شود، این مسئله را از مهندس عشایری (مدیرعامل شركت بازآفرینی شهری) در خواست كردم و ایشان هم كاملاً پذیرفتند.
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در مورد نحوه حضور شهر كتاب در این مدت و قرارداد فی‌مابین گفت: ایشان به دعوت یكی از مستاجرینِ طرفِ قرارداد ما آمدند. قراردادی با شركت صبا داشتیم كه آنجا را مدیریت كند و رویدادهای ما را برگزار كند. طرف قرارداد ما از شهر كتاب برای حضور دعوت كرده و ایشان از طرف ما هیچ سند مكتوبی در دست ندارد كه ایشان را دعوت كردیم.
**ورود شهر كتاب به خانه وارطان، با اصرار مدیران وقت وزارتخانه بود
احسان پورنجاتی، مدیر برنامه‌ریزی و ارتباطات خانه وارطان در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره حواشی پیش آمده برای این خانه گفت: شهر كتاب كه موسسه‌ای فرهنگی و عام‌المنفعه است و به جهت حسن شهرت و سوابق فرهنگی مورد اعتماد افكار عمومی است، مطمئناً در هر پروژه‌ای خلق‌الساعه وارد نمی‌شود، مگر آن كه مزیت‌های معنوی و چارچوب‌های فرهنگی آن پروژه به نحوی این موسسه را اقناع كند.
وی در پاسخ به سؤالی در مورد نحوه حضور موسسه شهر كتاب در این ملك گفت: ورود به این پروژه بنا بر اصرار مدیران وقت وزارتخانه و صرفاً بنا بر ملاحظاتی بوده كه اكنون وزارتخانه مذكور را به لحاظ مادی و معنوی مدیون موسسه عام‌المنفعه شهر كتاب می‌نماید، چرا كه وزارت راه و شهرسازی از توافق‌های اولیه عدول نموده و شرعاً و قانوناً مكلف به جبران هزینه‌ها و حتی خسارت‌های معنوی وارده بر موسسه است.
**فرآیند مرمت با حضور معماران صاحب‌نام انجام شد
مدیر برنامه‌ریزی و ارتباطات خانه وارطان در پاسخ به اینكه شهر كتاب چه مستنداتی برای حضور در این ملك دارد، گفت: نامه‌نگاری‌های رسمی و مكتوبات لازم برای اثبات این ادعا كه شهر كتاب با دعوت وزارتخانه در این ملك حاضر شده وجود دارد، كه در صورت لزوم در اختیار مراجع رسمی و رسانه‌ها قرار می‌گیرد.
وی در مورد فرآیند مرمت این مكان گفت: شهر كتاب با ورود به ملك مذكور با مشكلاتی اساسی اعم از تأسیسات نامناسب مواجه شد كه خانه را در معرض تخریب و آسیب‌هایی جدی قرار داده بود. به‌عنوان مثال، فاضلاب نامناسب به پِی ساختمان منتقل شده بود و خطری جدی را برای تخریب ساختمان ایجاد نموده بود. در پی مواجهه با این مشكلات، موارد به وزارتخانه مربوط اطلاع‌رسانی شد و اقدام مناسب به‌وسیله معماران بنام در حوزه مرمت و احیا مانند امیر انوشفر، علیرضا بهزادی و لیلا عراقیان انجام پذیرفت.
**مذاكرات شهرداری در بخشی كه مدیریت آن با وزارتخانه است، انجام می‌شود
پورنجاتی در مورد حواشی پیش آمده بر سر انتخاب شهردار تهران و مذاكرات یكی از كاندیداها در این خانه گفت: ملك موسوم به خانه وارطان دارای دو بخش اصلی است، بخشی از این ملك در اختیار شهر كتاب است كه فعالیت‌های فرهنگی و هنری در آن انجام می‌شود و بخش دیگری از این ملك در اختیار وزارت راه و شهرسازی است كه تحت عنوان خانه گفتمان شهر در حال فعالیت است و هرگونه تحركاتی از این دست در بخش شهر كتاب رخ نمی‌دهد و شهر كتاب وارد مسائل سیاسی نخواهد شد.
گزارش از مهدی نجفی‌خواه
**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**
تهران- ایرناپلاس- در رویدادی عجیب، واگذاری خانه وارطان، درست در روزهایی انجام شد كه وزیر راه و شهرسازی استعفا داده بود و این وزارتخانه وزیر نداشت. اما تعجیل در اعلام نتایج مزایده واگذاری در حالی انجام شد كه می‌توانست به پس از انتخاب وزیر موكول شود.