كمدی هایی كه گیشه را قبضه كرده اند

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، كمدی كه در معنای لغوی به معنی نمایشی خنده دار است یكی از ژانرهای جذاب و محبوب در صنعت فیلمسازی و سینما است. به استثنا كمدی سیاه كه در این نوع از فیلم، پایان و سرانجام شادی وجود ندارد كمدی ها معمولا با حال و هوا و پایانی خنده دار و همانگونه كه شروع شده اند، پایان می یابند.
كمدی اگرچه تلاش دارد تا با ارائه مضامین و سوژه های خنده دار جلو برود اما در اصل به دنبال مطرح كردن مضامینی جدی است. یعنی اگرچه كه تلاش دارد تا با استفاده از طنز و حركات یا گفتار بامزه مخاطب را بخنداند اما در همان حال به دنبال مطرح كردن مضامینی عمدتا جدی و اجتماعی نیز هست. نكته مغفول مانده در كمدی سازی های امروز سینمای ایران همین بحث مطرح ساختن مضامین و قدرت تسهیل گری اجتماعی و منشا اثر بودن به وسیله آن است. در این معنا این سبك از فیلم سازی كه در سینمای حال حاضر ایران باب شده نه كمدی در معنای آنچه كه مطرح شد است و نه طنز در معنایی كه در ادامه می آید را شامل نمی شود.

**پرفروش اما كم توان
طنز چه در معنای لغوی آن طعنه زدن و حتی در معنای سابق آن یعنی «تیغ جراحی» و چه در معنای ادبی آن یعنی هنری كه نامتناسبات در عرصه های اجتماعی را نشان می دهد و از این رهگذر و به دلیل نمایش این عدم تناسب ها و نامتقارتن بودن ها خنده دار می شود، در فیلم های حال حاضر ایران وجود ندارد.
در واقع آنچه در سینمای ایران و به اسم فیلم های خنده دار می بینیم به ندرت رنگی از طنز و طنز گونگی دارد و در بهترین حالت یك كمدی سطحی و ندرتا دارای معانی و مضامین فاخر است.
نگاهی به پرفروش ترین فیلم حال حاضرسینمای ایران با فروشی معادل 37٬224٬092٬000 به خوبی نشان می دهد كه هنوز هم سینمای ایران و در واقع مخاطبین سینمای ایران چنان كه باید و شاید به لحاظ مضونی و ارتقا قدرت دریافت مفاهیم در جای مناسبی نیستند یعنی یا ارتقا نیافته و یا تمایلی به ارتقا از خود نشان نمی دهند. یكی از مهترین دلایل در این زمینه را می توان پسرفت ذائقه به دلیل عادت دادن مخاطب و تغییر نوع ذائقه او با فیلم هایی با حداقل مضامین و مفاهیم و تقلیل عناصر آگاهی بخش و روشن كننده، دید.
یعنی در طی این سالها به قدری فیلم های سخیف معنا و بار فیلم كمدی را تنزل داده و آن را از رسالت و فلسفه وجودی اش دور ساخته اند كه برای مخاطب كمدی چیزی جز همین تولیدات متصور نیست.
فروش میلیاری و رتبه اولی فیلم هزارپا نشان می دهد به رغم این سطح نازل كه در حال حاضر برای تولیدات كمدی وجود دارد اما همچنان این سبك فیلم ها می توانند بالاترین جایگاه و بیشترین فروش را از آن خود كنند.
نكته قابل تامل دیگر این است كه برخلاف آنچه كه ما در ایران می بینیم و فكر می كنیم ژانر كمدی و ساختن فیلم كمدی نه كاری راحت و نه كار هركسی است. در سینمای جهان این ژانر به صورتی اصولی جایگاهی خاص و حرفه ای دارد كه هر كارگردانی به راحتی وارد آن نمی شود. اما در ایران و سینمای امروز این ژانر به زمینی برای بخت آزمایی كارگردانان تازه وارد و حتی كارگردانان صاحب نام به عنوان فرصتی برای كسب گیشه بدل گردیده است.

**درباره فیلم
هزارپا آخرین ساخته ابوالحسن داوودی كارگردان صاحب سبك سینمای ما است. این فیلم كه جزو پرفروش ترین و از نظر گیشه موفق ترین ساخته های سینمای ایران است، توانسته تا عنوان پرفروش ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را از آن خود كند.
هزارپا (با بازی رضا عطاران) و منصور (با بازی جواد عزتی) دوستانی صمیمی هستند كه از طریق دزدی و كیف قاپی امرار معاش می كنند. هزارپا بر اساس اتفاق و به واسطه مادرش متوجه می شود كه الهام (با بازی سارا بهرامی) دختر فردی پولدار كه مدیر یك آسایشگاه جانبازان است، نذر كرده تا با یك جانباز ازدواج كند. هزارپاكه پای خود را در تصادفی از دست داده سعی می كند تا نذر دختر را برآورده سازد.
داستان و حواشی خنده دار فیلم حول محور تلاش هزارپا و منصور برای نزدیك شدن به الهام و متقاعد ساختن او برای ازدواج با هزارپا است. این فیلم دارای داستان و داستانك های فراوانی است كه در دل هم و موازی روایت می شوند و به دلیل كثرت در جاهایی مخاطب را سردرگم می كنند. داستانك هایی كه بعضأ به نظر می رسد ربط چندانی به فیلم نداشته و صرفا برای كش دادن فیلم نوشته و اجرا شده اند. در نهایت هم هزارپا همان مشكل همیشگی سینمای ایران را بصورتی ملموس با خود دارد و آن ضعف در پایان بندی و نتیجه گیری و فقدان قدرت فیلم در سرانجام است.
این فیلم نیز از مد این روزای فروش فیلم ها (و حتی تئاترها) یعنی بهره گیری از شوخی هایی با مضامین جنسی برای بالا بردن فروش خود بهره می گیرد. البته نكته مثبت و قابل توجه این فیلم این است كه به رغم بهره گیری از شوخی های تكراری و سطحی برای خنداندن مخاطب یكسره در این زمینه مانور نداده است و این تفاوت مثبت آن نسبت به سایر كمدی های اخیر ایران است.
در واقع هزارپا فیلمی بامزه و خنده دار است كه شاید نتوان آن را در زمره فیلم های بی مضمون و كمدی های سخیف اخیر قرار داد اما در این زمینه كه مكررات را تكرار و به بدسلیقگی و تقلیل ذائقه مخاطبان دامن می زند و به ویژه به دلیل گستردگی و حجم مخاطبانی كه به سینما كشانده است، قابل انتقاد است.

**خندیدن بدون تفكر جذاب نیست
داستان ها و دوره زمانی وقوع فیلم هزارپا در دهه 60 شمسی و پس از جنگ تحمیلی ایران و عراق است. اساسا در هر دوره و زمانی فرمولی برای ساخت فیلمای كمدی مد می شود كه به عنوان نسخه ای نانوشته در نوشتن و ساختن این فیلمها بین كارگردانان و فیلمسازان دست به دست می شود. در زمان حاضر نیز اشاره و ساخت فیلم هایی در حال و هوای انقلاب 57 و سال های پس از جنگ تحمیلی فضایی محبوب تقی شده و به صورتی كلیشه ای فضای كاری بسیاری از تهیه كنندگان و كارگردانان را تشكیل می دهد .
رضاعطاران و جواد عزتی امروز نمایندگان و عناصر كلیدی تضمین گیشه برای فیلم های كمدی هستند و به كار گرفتن توامان این دو در یك فیلم، پیش بینی بالابودن فروش آن را چندان دور از ذهن نمی ساخت. ضمن این كه احتمال تداوم كلیشه بودن آنها در نقش های قبلیشان را هم چندان غیرعادی نمی نمود. چنان كه رضاعطاران در این فیلم یادآور فیلم و نقش خودش در «نهنگ عنبر» بود و جواد عزتی یادآور بسیاری از فیلم های سالهای اخیر خود. تنها نكته مثبت و فاصله گیری از كلیشه را شاید بتوان برای سارا بهرامی در نظر گرفت كه پس از درخشش در درام اجتماعی قبلی خود و فیلم داركوب در نقش یك زن معتاد، در چرخشی كامل در نقشی كمدی بازی كرد كه البته ضعف بازی و فقدان المان های موثر برای بازی در این سبك، آن هم به عنوان نقش مكمل برای دو سوپر استار كمدی ایران، در كارش مشهود وقابل انتقاد بود
یكی از نقدهای دیگری كه به صورت جدی می توان به این فیلم وارد ساخت بازگشت دوباره به كلیشه ی فرودستی زنان و پایین بود بهره هوشی آنان است. چه نقش اول این فیلم الهام و چه سایر زنان این فیلم، زنانی هستند كه بهره هوشی بالایی ندارند و گفتار و رفتار به دور از منطق و قدرت استدلال آنها در صحنه های فیلم، موجبات خنده مخاطبان را فراهم می آورد.
یكی از قدیمی ترین، دم دست ترین و البته مذموم ترین شوخی ها یا فراهم آوردن فضایی برای خنداندن مخاطب، شوخی هایی با مضمون كلیشه های جنسیتی و این چنینی است. مدت هاست كه صاحبنظران و منتقدان این مساله را در فیلم ها و سریال های ایرانی مورد نقد و نكوهش قرار داده اند كه این امر تا حدودی باعث توجه و تلاش هرچند حداقلی، برای فاصله گیری از این كلیشه گردیده است؛ اما این كه در سال 1397 و صرفا به قیمت گیشه چنین عقب گردی وجود داشته باشد امر جذابی نیست و قطعا باعث خنده نخواهد شد. نیاز به گفتن نیست كه جامعه ی موفق، سربلند و برجسته جامعه ای نیست كه خندیدن در فیلم هایش به قیمت تخریب یا ادعای كم هوشی زنان مطرح گردد.
پژوهشم**س-ب**1552