گناهانی كه هرمزگانی ها به موج ها می سپارند

به گزارش ایرنا، ساحل نشینان هرمزگانی بر این باورند كه بعد از 2 ماه عزاداری در ماه های محرم و صفر و حتی بدشگونی و نحسی یكساله، را با آب تنی در آب دریا از تن و روان خود دور كرده و از دریا طلب شفا و خیر كنند.
ماه محرم و صفر به جهت مصیبت های فراوانی كه به اهل ‌بیت عصمت و طهارت (ع) وارد شده ، برای شیعیان ماه‌ حزن و اندوه است لذا هر نوع شادی را بر خود حرام می‌ دانند.
آیین دل سپردن به دریا در چهارشنبه آخر صفر در واقع پایانی بر این اندوه و آغازی برای از سر گرفتن زندگی عادی و جشن‌ و سرور است.
براساس این سنت دیرینه، در زمان آب تنی در آب دریا باید هفت موج از سر بگذرد كه با هر موج سوره‌ های انشراح، نصر، تین و توحید خوانده می شود و در پایان با فرستادن صلواتی بر محمد و آل محمد، سه بار سر خود را در آب دریا فرو كرده و بیرون می آورند كه در این هنگام می گویند گناهان و نحسی ها از بدن پاك شده است.
مردم دریا دل پس از انجام این مراسم سنتی و دیرینه، به خانه هایشان بازگشته و لباس سیاه عزا را از تن بیرون آورده و با آب شیرین، بدن های خود را می شویند كه در اصطلاح به این كار «هُو شیرینی» می گویند.
هرمزگانی ها در اصطلاح عامیانه به آب، «هُو» می گویند.
مردم هرمزگان در واقع هر سال 2 بار در روزهای معینی همچون چهارشنبه آخر ماه صفر و چهارشنبه آخر سال به صورت دسته جمعی به دریا می روند و با گفتن «بسم الله» و ذكر «صلوات» پا در آبهای گرم و شور دریا می گذارند و آب تنی می كنند.
دریادلان معتقدند با رفتن به دریا طی این روزها و دل سپردن به دریا، در طول سال بیماری و ناخوش احوالی نخواهند شد و از نظر علمی نیز ثابت شده است كه آب دریا خاصیت درمانی دارد و برای درمان بیماری های پوستی و مفصلی بسیار مفید است.
اگر شخص بیماری نیز در خانه باشد كه به هر نحوی نتواند طی این روزها به دریا برود، بستگان و اهالی خانه آب دریا را همراه خود می آورند تا در منزل آب تنی كند و در گذشته نیز رسم بر این بود هر وقت مریضی از بستر بیماری نجات می یافت، برای قبراق و سرحال شدن او را به دریا برده و بدنش را در آب می شستند.
در بیشتر مواقع بویژه غروب روزهای چهارشنبه مردم هرمزگان برای تفریح یا آب درمانی به دریا می روند و برخی با خود آب دریا را آورده بر سر در منزلشان آویزان می كنند و باور دارند با این كار چشم زخم و حسادت از اهالی آن خانه دور می شود.
در اعتقادات مردم هرمزگان هر چهارشنبه به دریا رفتن عملی شایسته و نیكو است اما اگر چهارشنبه آخرماه صفر باشد، متفاوت‌ تر خواهد بود.

*گرفتن شفا و حاجت از آب دریا
مردم ساحل نشین هرمزگان اعتقاد دارند كسی كه در روز چهارشنبه آخر ماه صفر به دریا برود و حاجت و نیتی داشته باشند، برآورده می شود و از طرفی نیز قدرت شفا دهندگی آب دریا در این روز بیشتر از سایر روزهای سال است.
در این روز كه برای مردم هرمزگان بویژه افراد مسن بسیار مهم و حیاتی است، پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و در واقع كسانی كه سن و سالی از آنها گذشته است، اهالی خانه را به دریا می برند و خود نیز همراه آنها سر و تن خود را در آب شسته و آرزوهای خود را به دریا می ‌گویند.
حتی برخی از افراد قدیمی ‌تر و مسن تر، در این روز به همراه خود قند و خرما نیز می ‌آورند و به دریا می ریزنند و شیرینی به دریا می دهند تا شفا یابند.
در اصطلاح به دریا می گویند: «شیرینی ما به تو، شفای تو به ما»، یعنی شیرینی ما برای تو و شفا و درمان تو برای ما باشد.
بعد از ظهر روز چهارشنبه آخر ماه صفر، ساحل شهر بندرعباس بویژه محله ساحلی سورو مملو از جمعیت می شود تا بر اساس رسمی دیرین، آرزوهای خود را با دریا در میان بگذارند و رنج و بیماری سال و اندوه وعزای ماه های محرم و صفر را به او سپرده و از موج های خلیج فارس، سلامتی بگیرند.

*دریا درمانی
دریا نعمت خدادادی و شاهكار طبیعت است كه بشر هنوز به عمق این عظمت و ماهیت آن پی نبرده است و درمان با آب دریا یكی از مهم ترین بخش این نعمت الهی است كه برای بیماری های پوستی، مفصلی و روماتیسمی بسیار مفید است.
باید توجه داشت كه دریا درمانی تنها به شنا كردن محدود نمی شود بلكه به چیزهایی كه در سطح، زیر و پیرامون دریا موجود است، گسترش و تعمیم پیدا می كند.
آب تنی در دریا با توجه به این كه عناصری همچون سدیم، فسفات كلسیم، منیزیم و پتاسیم در آن یافت شده و از طریق پوست جذب بدن می شود، اثر سودمندی بر منافذ پوستی نیز دارد.

*اعمال چهارشنبه آخر ماه صفر
ماه صفر از دومین ماه های قمری است و با این كه به عنوان یك ماه نحس شناخته شده اما روزهایی در آن هست كه با انجام دادن اعمالی در آن روزها می توان به بسیاری از حاجت ها دست یافت.
چهارشنبه آخر ماه صفر هم یكی از آن روزها است كه اعمال خاصی دارد و گفته شده است هر كس در این روز سوره های « الم نشرح، تین، نصر، توحید» هر كدام هفت مرتبه بخواند، پس به حول و قوه‌ی الهی قبل از تمام شدن سال بی ‌نیاز می ‌شود.
همچنین روایت شده است هركس این دعا «بسم الله الرحمن الرحیم اللهم یا ذا العَرشِ العظیم و العطاءِ الكریم عَلیكَ اِعتمادِی یا اللهُ یا اللهُ یا اللهُ الصمدُ الرحمنُ الرحیمُ، یا فردُ یا وترُ یا حیُّ یا قَیُّوم ، اِمْنَعْ عَنِّی كُلَّ بلاءٍ و بلیّهٍ و فرقهٍ و هامهٍ ، وامنع عَنِّی شَرَّ كُلِّ ظالمٍ و جبارٍ یا قدوسُ یا رحمنُ یا رحیمُ.» را در آخرین چهارشنبه ماه صفر بخواند، تا آخر صفر سال آینده از بلایا و آفت ها در امان ماده و عمرش طولانی می شود.
مستحب است خواندن نماز 2 ركعتی كه ركعت اول آن بعد از حمد آیه 26 و 27 سوره آل عمران و در ركعت دوم آیه 110 سوره كهف خوانده شود. همچنین خواند نماز چهار ركعتی با دو سلام در هر ركعت بعد از حمد 17 مرتبه «سوره مباركه كوثر» و پنج مرتبه «توحید» و یك مرتبه «سوره ناس» و«فلق» مستحب است.
در نامگذاری ماه صفر2 جهت ذكر شده است، یكی این كه از «صُفْرَة» یا همان (زردی) گرفته شده است، زیرا زمان انتخاب نام، مقارن فصل پاییز و زردی برگ درختان بوده . علت دیگر این كه از«صِفْر» یعنی (تهی و خالی)گرفته شده، زیرا مردم پس از پایان ماههای حرام، روانه جنگ می ‌شدند و شهرها خالی می ‌شد.

*سنت چهارشنبه آخر صفر همچنان پابرجاست
پژوهشگر فرهنگی هرمزگان نیز گفت: تقابل سنت و مدرنیته در فرهنگ معاصر ایران هر چند از دهه 1350 شمسی جدی تر شد اما آیین چهارشنبه آخر صفر جزو رسم های نیكویی بوده كه گذشت زمان آسیبی به آن وارد نكرده و همچنان پابرجاست.
منصور نعیمی در رابطه با خواستگاه این آیین معنوی افزود: مردم از همان قدیم باور داشتند كه ماه صفر نحس است و امكان وقوع حادث و رویدادهای ناگوار در آن زیاد است كه بر همین اساس چهارشنبه آخر صفر می تواند مراسمی برای بدرقه این ماه و برگشتن به روزهای شادی تلقی شود.
وی بیان داشت: البته در نحسی این ماه نیز گفته شده است كه «همه ماهها خطر دارد اما بدنامی برای ماه صفر دارد» كه اكنون نیز این بیت شعری بر سر زبان ها می چرخد.
نویسنده كتاب «فرهنگ جامع هرمزگان» می گوید: آیین كهن چهارشنبه آخر سال همچون چهارشنبه‌ سوری آخر سال است، منتهی در چهارشنبه آخر صفر مردم بدی ‌ها و نحسی ها را به جای سپردن به آتش، به دریا واگذار می كنند و از آن خواستار خیر و خوبی شوند.
نعیمی ادامه داد: مناطق ساحلی خلیج فارس فرهنگ مشتركی دارند و گاه شمار منطقه در گذشته بر اساس تقویم قمری بوده و برگزاری 80 درصد آیین ها و سنت ها نیز با اساس همین تقویم صورت می گیرد.
وی بیان داشت: دریا منبع غنی در زندگی مردم هرمزگان به شمار می رود و نه تنها رزق و روزی بلكه شفا و سلامتی خود را نیز از دریا گرفته و بر این باورند كه شنا در دریا موجب سلامتی و نشاط است.

*گذر حضرت خضر و الیاس از كوچه ها
این پژوهشگر هرمزگانی دراین باره می گوید: همه چهارشنبه ها برای مردم این استان دارای احترام و جایگاه خاصی است، چرا كه اعتقاد دارند در بعد از ظهر و غروب این روز، حضرت خضر نبی و حضرت الیاس از كوچه ها و محله های این شهر عبور می كند.
نعیمی گفت: مردم هرمزگان به همین علت در بعد از ظهر و غروب هر چهارشنبه، جلوی خانه های خود را آب و جارو می كنند و هنوز نیز این رسم در بین افراد قدیمی رواج دارد.
نویسنده كتاب «فرهنگ جامع هرمزگان» یاد آورشد: آیین‌ ها و آداب ‌و رسوم با احساس و اندیشه افراد گره خورده و در بین جوامع مختلف مردمی چون ایرانیان كه از تاریخ تمدن كهن برخوردار هستند، تنوع و شكوه بیشتری می‌یابد.

*نگذاریم چهارشنبه آخر صفر به دست فراموشی سپرده شود
متاسفانه سنت چهارشنبه آخر ماه صفر در هرمزگان هر چند هنوز در شهرهای ساحلی بویژه بندرعباس هرساله انجام می شود اما بتدریج در حال فراموشی است كه می طلبد ضمن آشنا كردن نسل جدید و جوان با این سنت دیرینه و پرداختن به آن، از فراموشی از سنت جلوگیری شود.
نسل جدید بدلیل نا آشنا بودن با این آیین كهن، كمتر شاهد آن بوده و یا حتی تمایلی برای ادامه این رسم و رسوم ها ندارند و از سویی دیگر نیز در هیچ جای استان هرمزگان این مراسم به‌ صورت متمركز برگزار نمی‌ شود تا نسل جوان و نوجوان بیشتر با آن آشنا شوند و برای حفظ و نگهداری این فرهنگ بكوشند.
آیین های سنتی و بومی در استان هرمزگان سابقه طولانی و دیرینه دارد كه مردم این دیار با وجود عصر تكنولوژی و ارتباطات، از زمان های دور پایبند به برگزاری آنها بوده و همچنان نسل به نسل منتقل شده است.
عمق دلدادگی و معرفت دینی موجب شده كه مردم استان هرمزگان به عنوان مرزداران و پیشانی ورودی به كشور از دین اسلام به عنوان نجات دهنده بشر استقبال كرده و آن را موجب رشد و تقویت پایه های دین می دانند و بر حفظ و تداوم آن تاكید می كنند.
آیین سنتی «چهارشنبه آخر صفر» به عنوان میراث معنوی هرمزگان به ثبت ملی رسیده است.
گزارش از رقیه غلامی زاده
7195/6048