تهران و بغداد؛ الگوی روابط پایدار منطقه ای

به گزارش خبرنگار ایرنا، كارشناسان و رهبران سیاسی در دو كشور ایران و عراق همواره بر این امر تاكید دارند كه روابط بین این دو همسایه می تواند الگویی برای روابط بین كشورهای منطقه بر مبنای احترام متقابل و همكاری و هم افزایی باشد.
گسترش چند جانبه روابط در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی و از همه مهمتر روابط قوی اجتماعی كه بین دو ملت ایجاد شده شكل جدیدی از روابط بین كشورها را در منطقه ترسیم كرده است.
بی شك جنگ با گروه تروریستی داعش در سه سال گذشته (2014 تا 2017) و تصریح چندین باره مقامات عراقی بر نقش برجسته جمهوری اسلامی ایران در كمك به عراق در این جنگ و در نهایت پیروزی بر این گروه تروریستی، یكی از ایستگاه های مهم در تعمیق روابط دو كشور است.
به اعتراف همه مقامات سیاسی و نظامی و افكار عمومی عراق، اگر دخالت به موقع جمهوری اسلامی ایران نبود، شاید یورش داعش چهره عراق و منطقه را تغییر داده بود و منطقه امروز وضعیت مصیبت باری داشت.
بعد از آن جنگ بسیار سرنوشت ساز، امروز مناسبات دو كشور در سطوح مختلف شاهد ترقی است به نحوی كه براساس آخرین آمار اداره گمرگ ایران، عراق حتی در تبادلات تجاری از چین پیشی گرفته و به شریك اول تجاری ایران تبدیل شده است.
بنابراین گنجاندن ایران در لیست اولین سفر دوره ای «برهم صالح» رییس جمهوری عراق كاملا منطقی و قابل پیش بینی بوده است و انتظار می رود كه گسترش بیش از پیش مناسبات دوجانبه از سرفصل های این سفر باشد.

**تبادلات تجاری غیر نفتی
با نگاهی به آمار و ارقام منتشر شده از سوی سفارت جمهوری اسلامی و رایزنی بازرگانی ایران در عراق و سایت های مختلف وزارتخانه های عراق از جمله وزارت نفت عراق می توان دور نمایی از آینده پرامید روابط بین دو كشور را ترسیم كرد.
در حال حاضر نه تنها عراق با رشد 21 درصدی شریك اول تجاری ایران است بلكه در مقابل جمهوری اسلامی ایران نیز مهمترین طرف تجاری عراق به شمار می رود و دو كشور تركیه و چین در رده های بعدی قرار دارند.
این درحالیست كه عراق در كنار امارات متحده عربی و چین مهمترین مقاصد صادراتی جمهوری اسلامی ایران است.
میزان تبادلات تجاری غیر نفتی بین دو كشور به طور میانگین در طول پنج سال گذشته با وجود همه چالش های امنیتی و بحران اقتصادی ناشی از ریزش كم سابقه قیمت های جهانی نفت، اما روند آن افزایشی بوده است.
براساس آمار رایزنی بازرگانی عراق سطح تبادلات كالاهای غیرنفتی در طول هفت ماه گذشته قریب 6 میلیارد دلار بوده كه در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 55 درصد به لحاظ ارزش و 65 درصد به لحاظ وزنی رشد داشته است.
درهمین حال به دلیل این كه بخش قابل توجهی از تبادلات تجاری بین عراق با تركیه و چین ناشی از فروش نفت است، سرجمع رقم تبادلات تجاری عراق با این دو كشور در مقایسه با ایران ها شاید بالاتر باشد در حالی كه تبادلات تجاری با ایران تقریبا یكطرفه است.
سرجمع صادرات عراق به ایران به سختی از مرز 100 میلیون دلار تجاوز می كند در حالی كه حجم صادرات غیر نفتی ایران به عراق معادل 6 میلیارد دلار است.

**فروش برق
جمهوری اسلامی ایران در طول سه سال گذشته به ارزش 2 میلیارد دلار برق به عراق صادر كرده كه تاكنون بالغ بر یك میلیارد و 450 میلیون دلار این مبلغ دریافت شده و قرار است طرف عراقی مابقی مبلغ را در آینده نزدیك پرداخت كند.
ایران در حال حاضر یك هزار و 350 مگاوات برق به عراق صادر می كند.

** فروش گاز
هم اكنون خط لوله گاز كرمانشاه - نفت شهر به بغداد به ظرفیت 7 تا 14 میلیون مترمكعب در روز فعال شده و میزان عملی صادرات گاز از این خط تا 12 میلیون مترمكعب در روز هم رسیده است.
با فعال شدن این خط لوله گاز، جمهوری اسلامی ایران به طور میانگین ماهانه به ارزش 600 میلیون دلار گاز برای تامین سه نیروگاه تولید برق عراق صادر می كند.
دو كشور ایران و عراق همچنین در صدد راه اندازی خط دوم لوله گاز بین خرمشهر – بصره نیز هستند.
تاكنون 90 درصد این پروژه به اتمام رسیده و با شروع به كار این خط لوله، میزان صادرات گاز به عراق به 25 میلیون مترمكعب در روز خواهد رسید.
در حال حاضر از محل صدور گاز ایران به عراق، نیروگاه های این كشور عراق یك هزار و 750 مگاوات برق تولید می كنند كه در بهبود وضعیت بغرنج برق عراق نقش موثری داشته است.

**صادرات 21 قلم كالای ایران به عراق
در حال حاضر 21 قلم كالا از انواع مواد پروتئینی، دام زنده، لبنیات و مواد غذایی، مصالح ساختمانی، خودرو و پلاستیك از ایران به عراق صادر می شود.
در بین این 21 قلم كالا صادرات مواد پلاستیكی به ارزش 878 میلیون دلار، محصولات نباتی به ارزش 773 میلیون دلار و مواد غذایی و نوشابه به میزان 773 میلیون دلار در بالاترین رقم قرار دارد.

**سرمایه گذاری
یكی از مهمترین طرح های سرمایه گذاری بخش خصوصی در عراق، احداث خط تولید ساخت خودرو ایرانی است كه این كارخانه در سال 2014 احداث شده و هم اكنون روزانه بین 100 تا 120 دستگاه خودرو تولید می كند.
ارزش مالی هر خودرو ایرانی در عراق به طور میانگین در حدود 10 هزار دلار است.
خودروهای پراید، سمند، پژو و تیبا چهار خودرویی هستند كه در عراق تولید می شوند.

**گردشگری دینی
تعداد كل زائران ایرانی كه هر ساله به عراق برای زیارت عتبات مقدسه سفر می كنند در حدود 4 میلیون نفر است كه فقط در اربعین امسال قریب دو میلیون زائر ایرانی به عراق سفر كردند.
در مقابل سالانه یك میلیون و 700 هزار نفر عراقی نیز در قالب زائر یا گردشگر و یا درمان به جمهوری اسلامی ایران سفر می كنند.
جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر به طور جد به دنبال لغو كامل روادید بین دو كشور است اما این امر از سوی طرح عراقی تاكنون پذیرفته نشده است.

**خدمات فنی مهندسی
حجم كل قراردادهای امضا شده در حوزه خدمات فنی مهندسی بین 6.5تا 7 میلیارد دلار است كه اغلب در حوزه های ساخت پل، جاده سازی، ورزشگاه، خانه های سازمانی و دیگر حوزه ها است.
حدود 35 شركت ایرانی متخصص در خدمات فنی و مهندسی در حال حاضر در عراق فعال هستند.

**سواپ نفتی
یكی از توافقنامه های مهم نفتی بین دو كشور مسئله سواپ نفتی است كه هرچند تاكنون فعال نشده اما از طرح مهم مطرح بین دو كشور است.
براساس این قرارداد مهم اقتصادی قرار است روزانه 30 تا 60 هزار بشكه نفت در روز از چاه های نفت كركوك به پالایشگاه های غربی كشورمان بوسیله تانكرهای سوخت انتقال داده شده و معادل همان را ایران از طریق پالایشگاه های جنوب به مشتریان عراقی در خلیج فارس تحویل دهد.
قرارداد سواپ نفتی بین ایران و عراق قرار بود كه از اوائل ماه مارس 2018 به اجرا درآید اما پاره ای مشكلات فنی تاكنون اجرای این طرح را به تاخیر انداخته است.

**سرجمع روابط اقتصادی دو كشور
با احتساب تبادلات غیرنفتی و فروش برق و صادرات گاز و گردشگری دینی و خدمات فنی و مهندسی حجم كل همكاری های اقتصادی بین ایران و عراق به رقم 14 میلیارد دلار در سال می رسد.
دو كشور درصدد هستند كه حجم تبادلات تجاری غیر نفتی را در مدت زمان كوتاهی از 6 میلیارد دلار به 10 میلیارد و حجم كل تبادلات اقتصادی را به 20 میلیارد دلار در سال برسانند.

**مرزهای گسترده
بیش از یك هزار و 400 كیلومتر مرز مشترك به علاوه وجود 10 گذرگاه مرزی، باعث نشاط گسترده اقتصادی در مرزهای دو كشور شده كه بخش قابل توجهی از این فعالان در این مرزها، مرزنشینان دو كشور هستند.
مرزهای طولانی و مشتركات دینی و مذهبی و خویشاوندی ها بین دو ملت ایران و عراق و پایان یافتن خطر تروریسم و امنیتی، انتظارات را از دو كشور برای گسترش بیش از پیش مناسبات دو كشور بیشتر كرده است.

**سیستم بانكی شاه كلید گسترش مناسبات
سیستم بانكی مهمترین مشكل در توسعه همكاری های اقتصادی بین دو كشور است.
یكی از مسائل مهمی كه شركت ها و بازرگانان و نهادهای اقتصادی دو كشور انتظار دارند مسوولان كشورمان با رییس جمهوری عراق مورد بحث قرار دهند، حل مشكل همكاری های بانكی بین دوكشور است.
حل معضل تعرفه های گمرگی با عراق و تسهیل همكاری های حمل و نقلی و ارتباط ریلی بین دو كشور از دیگر مسائلی است كه به اعتقاد كارشناسان می تواند به گسترش بیش از پیش مناسبات دو جانبه كمك كند.
مقامات دو كشور ایران و عراق امیدوارند كه سفر برهم صالح، گام مهمی در راه توسعه همكاری های گسترده بین دو كشور باشد به ویژه اینكه شخص برهم صالح تاكنون بارها از داشتن طرحهایی درباره توسعه پایدار بین كشورهای منطقه سخن گفته است، طرحی كه بدیهی است ایران و عراق در آن نقش كلیدی خواهند داشت.
خاورم *10**353*380*