انتشار تصاویر تجاوز به كودكان، مصداق «كودك‌آزاری» است

مجرمی در شهر شوشتر كه بارها زندانی شده، به چند نوجوان تجاوز می‌كند و دو نفر از دوستانش نیز از صحنه‌های تجاوز فیلم می‌گرفتند و با تهدید به پخش این فیلم‌ها خانواده‌های آنها را وادار به سكوت می‌كردند. اگرچه كمی بعد از انتشار عكس‌ها و فیلم‌ها، عاملان این جنایت دستگیر شدند. اما ماجرای این تجاوز به بحث روز فضای مجازی تبدیل شد. اعتراضات و راه‌اندازی هشتگ برای رسیدگی به وضعیت متجاوزان و مجازات آنها، با انتشار تصاویری از متجاوزان و كودكان قربانی همراه شد. اگرچه انتشار چنین عكس‌هایی از سوی برخی فعالان مشهور فضای مجازی به بهانه دفاع از حقوق این كودكان و كمك به پیگیری آن مطرح می‌شود، اما آنچه در این میان به نظر فراموش شده است، رعایت حریم خصوصی قربانیان تجاوز و رعایت اصول اخلاقی و روانی قربانی در این معركه است.

**انتشار تصویر كودكان قربانی به هر دلیلی تضییع حقوق و غیرقابل پذیرش است

شیوا دولت‌آبادی، نایب‌رئیس انجمن روانشناسی ایران و از بنیانگذاران انجمن حمایت از حقوق كودكان در گفت‌وگو با ایرناپلاس، انتشار تصویر كودكان را به هر دلیلی تضییع حقوق آنها و غیرقابل پذیرش می‌داند و می‌‎گوید: این كودكان درواقع قربانیانی هستند كه حتی شائبه حضور آنها در چنین ماجرایی می‌تواند تمام زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد؛ چه رسد به این‌كه در جامعه شناخته شوند.

وی ادامه دهد: از نظر حقوقی، حتی انتشار تصویر كودك كار نیز كه 10 سال دیگر ممكن است هم چهره‌اش تغییر كرده باشد هم شرایط كاری‌اش، مجاز نیست. چه برسد به مسائلی كه با حرمت جنسی و حریم بدن كودك مربوط است و به عنوان تابو شناخته می‌شود. این مسائل بسیار حائز اهمیت و شكستن حقوق كودك است.

**قربانی و خانواده‌هایشان نیازمند حمایت هستند

وی در ارزیابی اقدام كسانی كه به بهانه خیرخواهی یا معرفی مجرم، عكس كودكان قربانی را منتشر می‌كنند، گفت: نمی‌دانم به لحاظ جنبه‌های حقوقی تا كجا می‌توان به این موضوع پرداخت، اما من بیشتر به عنوان یك امر اخلاقی به آن نگاه می‌كنم. متأسفانه بسیاری از مردم به‌جای آنكه این اقدام را فاجعه دانسته و از تماشا و انتشار آن خودداری كنند به عنوان تفنن نگاه می‌كنند. برخی نیز از سر كنجكاوی به دنبال دیدن این عكس‌ها هستند.

نایب‌رئیس انجمن روانشناسی ایران معتقد است بچه‎هایی كه مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند، آسیب جدی روحی متحمل خواهند شد، چه به عواقب آن آگاه باشند و چه نباشند. بنابراین در درجه اول حرمت این بچه‌ها و خانواده‌ها باید حفظ شود، نه اینكه نام و نشان آنها را برملا كنیم.

«در درجه بعد خانواده این كودكان هم باید بدانند كه آنها قربانی هستند نه مجرم و با آنها به‌گونه‌ای رفتار نكنند كه دچار آسیب‌های مضاعف شوند. در كنار بچه‌های قربانی باید به خانواده‌های آنها هم كمك تخصصی شود.»

دولت‌آبادی معتقد است اگرچه طبیعتاً بهتر آن است چنین مسائلی در دایره محدودی از افراد مورد اعتماد بماند و آشكار نشود، اما وقتی برملا شد به‌ویژه در این مورد خاص كه این‌قدر عمل، مجرمانه و وقیحانه است باید به آن رسیدگی كرد و خانواده قربانی را با حفظ حرمت، موردحمایت قرار داد.

نایب‌رئیس انجمن روانشناسی ایران تأكید دارد كه اگر خانواده‌ای متوجه سوءاستفاده از فرزند خود شود باید غیر از آگاه كردن كودك خود از عواقب آن، به‌شدت از كودك خود حمایت كند.

**قانون در مورد انتشار تصاویر كودكان بزه دیده خلأ دارد

مطهره ناظری، وكیل دادگستری و رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق كودكان هم در گفت‌وگو با ایرناپلاس، در مورد انتشار تصاویر كودكان بزه دیده به‌ویژه در جرایم منافی عفت نظیر آنچه در ماجرای تلخ تجاوز به كودكان در شوشتر رخ داد می‌گوید: قانون به‌طور كل انتشار هرگونه اطلاعات در مورد این‌گونه جرایم را ممنوع دانسته است. اگرچه در مورد انتشار تصاویر كودكان بزه دیده تاكنون به‌طور خاص در قوانین اشاره نشده است.

وی ادامه می‌دهد: اما خوشبختانه در ماده 19 قانون جدید حمایت از كودكان و نوجوانان كه هنوز نهایی و لازم‌الاجرا نشده است، چنین اقدامی جرم انگاری شده است. بر طبق این ماده، هركس هویت یا اطلاعات و اسرار طفل و نوجوان بزه دیده یا در وضعیت مخاطره‌آمیز را افشا و یا جزئیات جرم ارتكابی توسط طفل و نوجوان یا علیه وی را از طریق رسانه‌های گروهی و یا با توزیع- تكثیر- انتشار و نمایش فیلم یا عكس و مانند آن تشریح نماید، به‌گونه‌ای كه موجب تجری دیگران- اشاعه جرم- آموزش شیوه ارتكاب آن یا بروز هرگونه ضرر یا آسیب به طفل و نوجوان یا خانواده وی شود به مجازات حبس درجه شش محكوم می‌شود.

‎به گفته ناظری حتی در خصوص انتشار تصاویر متهم، بر طبق اسناد ملی و بین‌المللی متهمان نیز حقوقی دارند كه می‌بایست آن حقوق را رعایت نمود و چنین امری مورد تأكید اصول دادرسی منصفانه نسبت به متهمین نیز هست، هر چند كه در انتشار تصاویر تجاوز به كودكان شوشتری عده‌ای بدون سوءنیتی خاص صرفاً به دنبال انتشار خبر در جهت دستگیری متهم و نجات كودكان در معرض خطر دیگری نیز بوده‌اند.

**صدمات وارده ناشی از انتشار تصاویر، از لطمات كودك‌آزاری جنسی سنگین‌تر است

«توجه به این نكته ضروری است كه كودكان بزه دیده و خانواده آنان از انتشار این تصاویر متحمل آسیب‌های روانی بسیار خواهند شد كه حتی گاهی لطمات وارده ناشی از انتشار تصاویر از لطمات كودك‌آزاری جنسی نیز برای كودك آزاردیده سنگین‌تر خواهد بود، بنابراین در چنین مواردی چنانچه كه نیت منتشركنندگان اشاعه فحشا باشد، تكلیف مشخص است و بر اساس قوانین كیفری با مرتكبین برخورد خواهد شد».

رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق كودكان پیشنهاد می‌كند در صورتی كه هدف منتشرین مقابله با كودك‌آزاری جنسی باشد بهتر است بجای انتشار تصاویر تجاوز به كودكان آزاردیده كه خود نوعی كودك‌آزاری روانی تلقی می‌شود، از روش مناسب‌تری چون اعلام جرم به مقامات قضایی و انتظامی و یا در صورت مواجهه با كودكان در معرض خطر مراتب در اسرع وقت به اورژانس اجتماعی(شماره تلفن123) منعكس شود، همچنین در خصوص موارد كودك‌آزاری مددكاری انجمن حمایت از حقوق كودكان و خط مشاوره تلفنی صدای یارا(شماره تلفن 42152) نیز پیگیر و پاسخگو خواهند بود.

**كودكان را‌ از طریق آموزش‌های خودمراقبتی ایمن كنید

ناظری تأكید می‌كند: اگرچه انتشار چنین تصاویری محل تأمل و آسیب‌شناسی جامعه‌شناسانه و روانشناسانه دارد، اما به‌نظر می‌رسد گاهی یاس و ناامیدی نسبت به پیگیری و برخورد قاطع با آزارگران جنسی یكی از عوامل به‌كارگیری از روش نادرست انتشار تصاویر افراد باشد.

«پیشنهاد می‌كنم علاوه بر ایمن نمودن كودكان‌مان از طریق آموزش‌های خودمراقبتی، مسئولان نیز محیط را برای كودكان امن كنند و از سوی دیگر مقامات قضایی و انتظامی در كشف و دستگیری مجرمان جرایم جنسی و عقوبت آنان پیگیرتر بوده و علاوه بر آن درصدد برنامه‌ریزی در جهت پیشگیری از وقوع چنین وقایع دردناكی باشند.»

گزارش از حسین جمشیدیان

**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**