میاندشت جاجرم، تنها زیستگاه مولد یوز ایرانی

به گزارش ایرنا، منطقه حفاظت شده میاندشت با گستره 85 هزار هكتار، از امن ترین زیستگاه های یوز ایرانی است كه در سال 1352 زیر حفاظت قرار گرفته است.
این منطقه پوشیده از دشت های وسیع با اقلیمی خشك، نیمه خشك و تراكم گیاهی نسبتا مطلوب است و عبور كالشور از آن سبب شده تا این منطقه حتی در خشكسالی ها چندان مشكل كم آبی را احساس نكند.

* خرید پروانه های چرای دام برای تامین امنیت یوزها
رئیس اداره حفاظت محیط زیست جاجرم گفت: به منظور حمایت از گونه ارزشمند یوز ایرانی و كاهش حضور دام در زیستگاه آن، پروانه چرای یكهزار و 500 راس دام گله داران منطقه میاندشت جاجرم، خریداری می شود.
سیدمحمد موسوی اظهار داشت: امسال سه میلیارد ریال اعتبار برای خرید پروانه چرای دام هزینه می شود كه پارسال نیز با همین میزان اعتبار، پروانه چرای یكهزار و 500 دام در میاندشت خریداری و از میزان حضور دام در این منطقه كاسته شد.
وی افزود: خرید پروانه چرای دام به منظور كاهش حضور دام و جولان سگ های گله و به دنبال آن افزایش امنیت یوزپلنگ ها در میاندشت اجرا می شود.
وی تصریح كرد: منطقه حفاظت شده میاندشت پویاترین زیستگاه یوز آسیایی در كشور است اما حضور سگ های گله تهدیدی مهم برای این گونه در آستانه انقراض به شمار می رود.
وی افزود: بر اساس آمار مشاهده یوزها در منطقه حفاظت شده میاندشت، این منطقه با داشتن بیشترین شمار یوز در واحد سطح، پویاترین زیستگاه یوز آسیایی در كشور است.
وی گفت: در سالیان اخیر، چرای دام در میاندشت جاجرم افزایش یافته و حضور سگ های گله، تهدیدی برای زیست گونه یوزپلنگ، بویژه توله های آن تلقی می شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست جاجرم تاكید كرد: امنیت یوزها، توسط سگ ها در معرض خطر است و از آنجا كه در سالهای اخیر، جمعیت یوز و توله ها در میاندشت افزایش یافته، باید برای تامین امنیت این گونه ارزشمند، میزان حضور دام ها محدود شود.
وی گفت: كاهش جمعیت دام در منطقه میاندشت، سبب بهبود وضعیت مراتع و كمك به افزایش جمعیت آهوان به عنوان طعمه یوز می شود.
موسوی اظهار داشت: اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان برای چرای 15 هزار راس دام در منطقه میاندشت پروانه صادر كرده كه بر اساس برنامه ریزی ها، شمار پروانه های حذف شده در این منطقه، امسال به سه هزار راس می رسد و حذف مابقی پروانه ها در برنامه های سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.
وی افزود: نهال كاری گونه های آتریپلكس و قره داغ در 250 هكتار از عرصه های میاندشت جاجرم از دیگر اقدامات برای بهبود مراتع، افزایش جمعیت آهوان و حمایت از یوزپلنگ آسیایی است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست جاجرم اظهار داشت: در این سال ها، مردم به اهمیت حفاظت از یوز آسیایی به عنوان گونه ارزشمند در تنوع زیستی، واقف شده اند و روستاییان هم همكاری خوبی دارند.
موسوی گفت: ایجاد پارك ملی «ضامن آهو» با 15 هزار هكتار وسعت، از دیگر اقدامات موثر سالیان اخیر در منطقه حفاظت شده میاندشت جاجرم برای زیست و ماندگاری یوز و توله های آن است.
وی افزود: پناهگاه حیات وحش میاندشت و پارك ملی ضامن آهوی جاجرم، عرصه ای امن برای تولید مثل و زاد و ولد یوز به شمار می رود.
وی گفت: «كوشكی»، یوزپلنگ نر منطقه میاندشت جاجرم كه در شرایط نیمه اسارت نگهداری می شد، چهار سال پیش برای اجرای طرح تكثیر این گونه به تهران منتقل شد.
وی گفت: در سال گذشته، دوربین های تله ای تصویر و فیلم چند قلاده یوزپلنگ در پناهگاه حیات وحش میاندشت و پارك ملی ضامن آهو ثبت كرده اند.
رئیس محیط زیست جاجرم در باره اهمیت حفاظت از یوز آسیایی گفت: در گذشته های نسبتا دور، زیست یوزپلنگ از آسیای مركزی تا غرب آسیا پراكنش داشته اما اكنون تنها در هفت منطقه از ایران مشاهده می شود و پنج منطقه توسط سازمان محیط زیست به عنوان زیستگاه یوز معرفی شده است.

* میاندشت جاجرم، تنها زیستگاه مولد یوز ایرانی
مدیركل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی نیز با بیان اینكه میاندشت جاجرم، تنها زیستگاه مولد یوز در كشور است، گفت: حضور سگ های گله به همراه دام ها در زیستگاه یوز آسیایی، مهم ترین تهدید برای این گونه و زمینه ساز ایجاد ترس، استرس و كاهش جمعیت یوزها و حتی آهوها است.
سیداصغر مطهری اظهار داشت: وجود گرگاس ها در منطقه، كه نتیجه آمیزش سگ های رها شده گله با گرگها است، از مهمترین آفات برای زاد و ولد یوزها و آهوان و تهدید كننده زیست آنها است.
وی افزود: این اداره كل در تلاش است تا شمار دام ها و حضور چوپانان را در پناهگاه حیات وحش میاندشت كاهش دهد، از این رو اقدام به خرید پروانه های چرای دام در این منطقه كرده است.
وی افزود: با این اقدام محیط زیست، چند صد هكتار از مراتع این منطقه از حضور دام خالی شده و امسال هم برای افزایش امنیت یوز و بهبود وضعیت تغذیه آهوان، به عنوان اصلی ترین طعمه یوزها، این امر در دستور كار قرار دارد.

* عبور جاده، خطری برای حیات یوزها
مدیركل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: برخورد خودرو با یوزها در جاده ها یكی از مهم ترین خطرات برای این گونه با ارزش جانوری است.
مطهری با اشاره به اینكه بیشترین تصادف یوزها در محدوده جاده سمنان - سبزوار روی می دهد، گفت: پیشنهاد و درخواست ما ایجاد زیرگذر و یا روگذر و نصب تابلوهای هشدار دهنده و نصب دوربین های كنترل سرعت در این محدوده و سایر جاده هایی است كه در حواشی زیستگاه یوز قرار دارند.
وی با اشاره به حادثه هفته گذشته و تلف شدن یك قلاده یوز در تصادف محور سنخواست - جاجرم، افزود: امید می رود وزارت راه و شهرسازی بیش از این همكاری لازم كند تا امنیت یوزها هنگام عبور از جاده های این مناطق ارتقا یابد.

* كاهش طعمه ها، یك دغدغه
مدیركل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: حفاظت و جلوگیری از كاهش طعمه یوز از دیگر دغدغه های ماست و وقوع خشكسالی ها و كاهش پوشش گیاهی مراتع، به خودی خود در كاهش زاد و ولد آهوان تاثیرگذار است و البته شمار جمعیت آهوان در میاندشت جاجرم نسبتا مناسبت است.
وی گفت: یكی از نگرانی های ما برای كاهش جمعیت آهوان میاندشت جاجرم، حضور این گونه ها در اطراف كشتزارها و نزدیك شدن به روستاها است.
وی تصریح كرد: كاهش علوفه در مراتع ممكن است آهوان را به نزدیكی روستاها و مناطق مسكونی بكشاند و در معرض آسیب و حتی شكار توسط برخی روستاییان و كشاورزان قرار دهد.
مطهری خاطرنشان كرد: البته، بیشتر كشاورزان همراهی داشته و كمتر شاهد خسارت و صدمه به آهوان هستیم اما بعضا این امر فرصت مناسبی را برای برخی متخلفان فراهم می آورد تا نسبت به شكار و صدمه زدن به آهوان مبادرت كنند.
مطهری اظهار داشت: تلاش داریم تا برای حفظ و افزایش جمعیت آهوان میاندشت جاجرم، از حضور دام های اهلی در این منطقه بكاهیم.
وی با اشاره به اینكه خراسان شمالی، بیشترین یوزپلنگ كشور در واحد سطح را دارد، گفت: گربه سانان برای خود قلمرو تعیین می كنند و وسعت این قلمرو در یوزها نسبتا وسیع است.
وی افزود: منطقه میاندشت در خراسان شمالی یكی از زیستگاه های مهم یوز در كشور است كه بر اساس مشاهدات در سنوات گذشته و برآوردهای انجام شده، هفت تا هشت قلاده از این گونه كمیاب در این زیستگاه زندگی می كنند.
وی با بیان اینكه پارسال یك قلاده یوز ماده به همراه 2 توله در میاندشت مشاهده شد و امسال هم نصب دوربین در دستور كار قرار دارد، خاطر نشان كرد: شمار طعمه های یوزها نیز در منطقه میاندشت افزایش داشته است.
وی با اشاره به سرشماری پاییزه آهوان و سایر گونه ها در مناطق حفاظت شده، گفت: امید است با تمام كمبودها و در شرایط خشكسالی و كاهش منابع آبی، بتوانیم جمعیت آهوان و یوزها را در اندازه مناسب و ثابت حفظ نماییم.
مدیركل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در خصوص احتمال افزایش جمعیت یوزها در میاندشت گفت: افزایش جمعیت این گونه كار راحتی نیست اما امید است با همراهی مردم و سایر نهادها، این امر محقق شود.

* كاهش قلمرو یوزها
مطهری اظهار داشت: هم اینك اعتباری بین المللی برای پروژه یوز وجود ندارد اما سازمان محیط زیست تلاش دارد تا این پروژه از طریق اعتبارات سازمانی تداوم داشته و كماكان به عنوان یكی از پروژه های مهم سازمان محیط زیست به فعالیت خود ادامه دهد.
وی با بیان اینكه بیشتر توله یوزها كه در میاندشت به دنیا می آیند برای دستیابی و انتخاب قلمرو خود به سوی پارك ملی خارتوران در استان سمنان كوچ می كنند، گفت: پارك ملی خارتوران با وسعت 1.5 میلیون هكتاری، یكی از زیستگاه های مهم یوز در كشور است كه به لحاظ وسعت، دومین پارك ملی دنیا محسوب می شود.
وی تصریح كرد: وسعت زیاد این پارك سبب می شود كه یوزهای نر و ماده كمتر همدیگر را ملاقات كنند لذا امكان آمیزش این گونه در فصل جفت گیری كاهش می یابد، اما در میاندشت جاجرم این مشكل كمتر است و وسعت كم زیستگاه سبب شده تا شرایط برای جفت گیری مناسب تر و بیشتر باشد.
مدیركل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: به نظر می رسد قلمرو یوزهای ایرانی در منطقه میاندشت كاهش یافته و بر اساس مشاهدات، امسال شماری از یوزها به مناطقی دیگر از جمله «قرخود» مانه و سملقان و سایر مناطق پیرامونی میاندشت كوچیده باشند.

* زیستگاه یوزها در تنگنا است
مطهری گفت: یكی از مشكلات و دغدغه ها برای حفاظت از یوزها، محدود شدن زیستگاه ها است زیرا اكنون جاده ها توسعه یافته و روستاها و زمین های كشاورزی گسترده شده است از این رو زیستگاه های یوزها و سایر گوشتخواران و علفخواران محدود شده است.
وی درباره نگرانی ها از حمله یوز به اهالی و دام روستاییان گفت: یوزپلنگ، حیوانی آرام و منزوی و انسان گریز است و تا زمانی كه در تنگنا قرار نگیرد به انسان حمله نمی كند.
مدیركل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی افزود: از این رو از روستاییان و دامداران درخواست می شود نسبت به حفظ و صیانت از این گونه وحشی ارزشمند حساس باشند و از آسیب رساندن به آن خودداری كنند.
پناهگاه حیات وحش میاندشت در شهرستان جاجرم یكی از قدیمی ترین مناطق چهار گانه كشور به شمار می رود.
میاندشت دارای یكی از غنی ترین و متراكم ترین گونه های جانوری در بین زیستگاه های استپی كشور است كه پس از چندین گزارش از مشاهده یوز در سال های 81 و 82 سرانجام فیلم مستندی از یك ماده یوز جوان در آبان ماه سال 82 از سوی مسئول این منطقه حفاظت شده گرفته شد كه برای نخستین بار وجود این جانور را در این منطقه اثبات كرد.
پناهگاه حیات وحش میاندشت جاجرم در خراسان شمالی با گستره 84 هزار و 435 هكتاری در 10 كیلومتری شرق شهرستان جاجرم قرار دارد كه حدود 16 هزار هكتار از پهنه آن 2 سال پیش، به دلیل ازدیاد جمعیت آهو، به عنوان پارك ملی ضامن آهو اعلام شد.
پناهگاه میاندشت با پارك ملی گلستان 100 كیلومتر، با منطقه حفاظت شده قرخود در شهرستان مانه و سملقان 80 كیلومتر، با منطقه حفاظت شده خار توران شاهرود 75 كیلومتر و با منطقه حفاظت شده سالوك اسفراین 30 كیلومتر فاصله دارد.
در سال های اخیر با تلاش محیط بانان اداره حفاظت محیط زیست جاجرم و همكاری اداره كل محیط زیست خراسان شمالی و پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اقدامات آموزشی مناسبی برای جوامع محلی اطراف این زیستگاه منحصر به فرد انجام شده كه نتیجه آن افزایش جمعیت آهو و رشد زاد و ولد یوزپلنگ در این منطقه بوده است.
7185/5132