كنترل مصرف بنزين با عوامل غيرقيمتي شعار نيست

هجدهمين جلسه از سلسله سخنراني‌هاي علمي و كاربردي در صنعت نفت و گاز با موضوع بررسي عوامل مؤثر بر مصرف حامل‌هاي انرژي در كشور، با همكاري مركز تحقيقات دانشكده نفت تهران و گروه اقتصاد انرژي دانشگاه علامه طباطبايي برگزار شد.

سخنران اين جلسه شهرام رضايي، مدير برنامه‌ريزي شركت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران بود كه نسبت به برگزاري اين جلسات در دانشكده‌هاي مختلف به جهت ارتباط بين صنعت و دانشگاه و نيز آشنايي رشته‌هاي تحصيلي با يكديگر و ايجاد زمينه‌هاي تحقيقاتي بين‌رشته‌اي براي حل مسائل كشور اظهار اميدواري كرد.

**رشد كم‌شتاب مصرف انرژي در كشورهاي پيشرفته

رضايي بحث خود را با ارائه برآوردهاي مصرف انرژي جهان تا سال 2040 آغاز كرد. بر اين اساس، مصرف انرژي در جهان در سال 2015 برابر با Q.BTU 663 بوده كه در سال 2040 به Q.BTU 736 خواهد رسيد. اما رشد مصرف انرژي در كشورهاي عضو OECD و كشورهاي غير عضو، تفاوت معناداري دارد. كشورهاي عضو تا سال 2040، 9 درصد وكشورهاي غير عضو 41 درصد رشد را تجربه خواهند كرد كه علت آن، استفاده كاراتر از انرژي در كشورهاي پيشرفته صنعتي است.

**گاز طبيعي، ركورددار رشد مصرف تا 2050

وي با اشاره به نوع سوخت مصرفي تا سال 2050 و يادآوري ظرفيت محدود سوخت‌هاي تجديدپذير و انرژي‌هاي نو گفت: حتي در سال 2050 نيز سوخت‌هاي مايع با اختلاف، سهم بيشتري خواهند داشت. با اينكه مصرف سوخت‌هاي زيستي و هسته‌اي، روند ثابت و نيز مصرف سوخت‌هاي آلاينده، كاهشي خواهد داشت، اما مصرف گاز طبيعي روند رو به رشد خود را حفظ مي‌كند و وابستگي حمل و نقل به سوخت‌هاي مايع در اين سال حدود 56 درصد خواهد بود.

**سهم ايران از منابع انرژي

پس از بررسي روندهاي جهاني، رضايي وضعيت منابع انرژي ايران را بررسي كرد و گفت: ايران به لحاظ ذخاير اثبات شده نفت خام در سال 2017 با 158 بيليون بشكه رتبه چهارم جهان و از نظر گاز طبيعي با بيش از هزار و 180 ميليون متر مكعب پس از روسيه رتبه دوم جهان را دارد. همچنين مصرف انرژي ايران در اين سال معادل 270.7 ميليون تن نفت بوده كه از اين لحاظ دهمين كشور مصرف‌كننده انرژي در جهان هستيم. البته وي تاكيد كرد كه اين آمار، صرفا نشان‌دهنده ميزان مصرف است و ميزان كارايي در مصرف انرژي را نشان نمي‌دهند. كارايي را مي‌توان با استفاده از شدت انرژي بررسي كرد، يعني ميزان انرژي صرف شده براي خلق ارزشي معادل 1 دلار كه هر چه بالاتر باشد، كشور در مصرف انرژي ناكاراتر است.

**چشم‌انداز 10 ساله مصرف بنزين در ايران

مدير برنامه‌ريزي شركت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي، روندهاي مصرف چهار فرآورده اصلي بنزين، نفت سفيد، نفت گاز و نفت كوره در ايران را تحليل كرد كه بر اين اساس، در سال‌هاي 1390 تا 1397 مصرف بنزين به طور مداوم رشد داشته و در سال 1397 بيش از 80 ميليون ليتر در روز بوده است. رضايي با اشاره به پيش‌بيني‌هايي انجام شده براي سال 1407 بيان كرد: اگر مصرف بنزين با روند كنوني ادامه پيدا كند، بر اساس پيش‌بيني‌ها بيشترين رشد مصرف در بين 4 فرآورده را خواهد داشت كه اين رقم تا سقف 140 ليتر در روز برآورد شده است.

اما چه عواملي بر مصرف موثرند؟ رضايي با اشاره به تحليل‌هاي نظري بيان كرد ميزان مصرف با توجه به تابع تقاضا و عوامل خاص هر كشور تعيين مي‌شود اما به طور كلي عوامل موثر بر مصرف فراورده‌ها شامل عوامل اقتصادي، تكنولوژيكي، اجتماعي، قانوني و محيط زيستي هستند. وي مباحث خود ر ا با تمركز بر بنزين ادامه داد و گفت: عوامل اقتصادي موثر بر مصرف بنزين شامل قيمت بنزين، قيمت حمل و نقل جايگزين، درآمد ملي، تورم و نرخ ارز، سهم هزينه بنزين در سبد خانوار و قيمت سوخت‌هاي جايگزين است.

**يارانه ايراني در جيب خارجي‌ها

وي با مقايسه قيمت بنزين در ايران و ساير كشورها گفت: به عنوان مثال قيمت بنزين در كشورهاي صادركننده نفت مانند عربستان، امارات و كويت به ترتيب 0.54، 0.68 . 0.35 دلار است و حتي در بين كشورهاي همسايه نيز آذربايجان ارزان‌ترين قيمت با حدود 0.47 دلار را دارد در حالي كه قيمت يك ليتر بنزين در ايران هم از كشورهاي صادركننده نفت و هم از كشورهاي همسايه پايين‌تر است.

رضايي در ادامه به تبعات پايين بودن قيمت سوخت در ايران پرداخت و گفت: منابع كشور به دليل پرداخت يارانه به فرآورده‌هاي سوختي اتلاف مي‌شوند. مجموع يارانه پرداختي به اين فرآورده‌ها در حدود 70 ميليون دلار است. مورد ديگر افزايش شدت مصرف انرژي تا 2 برابر متوسط جهاني است و آخرين مورد قاچاق است كه گويي يارانه پرداختي به فرآورده‌ها به اتباع كشورهاي ديگر تخصيص مي‌يابد.

**فرصت‌هاي از دست رفته تعديل قيمت بنزين

وي با اشاره به فرصت از دست‌رفته در سال‌هاي 1394 و 1395 گفت: در آن زمان فاصله قيمت جهاني و قيمت داخلي در حال كاهش بود و مي‌توانستيم قيمت‌هاي داخلي را تعديل كنيم. با اين حال حتي با وجود تعديل قيمت نيز به دليل عدم كنترل تورم و نرخ ارز، مجددا در قيمت‌گذاري سوخت دچار مشكل مي‌شديم و آثار مثبت تعديل قيمتي نيز از بين مي‌رفت.

رضايي ضمن اشاره به كشش قيمتي بنزين بيان كرد: تغييرات قيمت تاثير چنداني بر مصرف بنزين ندارد چرا كه بنزين كالايي كم‌كشش است و مقدار مصرف آن نسبت به تغيير قيمت حساس نيست. وي با بررسي روندهاي نرخ ارز و مصرف بنزين، به افزايش مصرف در زمان‌ افزايش نرخ ارز اشاره كرد و گفت: هر زمان كه افزايش نرخ ارز را داشتيم مصرف بنزين نيز افزايش يافته كه بخشي از آن به دليل قاچاق است.

**عوامل غيرقيمتي شعار نيست

مدير برنامه‌ريزي شركت ملي پخش فرآورده‌هاي نفتي در پايان، از اهميت عوامل غير قيمتي در مصرف بنزين سخن گفت و بر اهميت تكنولوژي خودروها و نيز كيفيت حل و نقل عمومي تاكيد كرد و گفت: بررسي شاخص‌هايي مثل ضريب نفوذ مترو، نرخ استفاده از ناوگان حل و نقل عمومي و كارايي آن‌ها عواملي هستند كه تاثير مستقيم بر مصرف بنزين دارند. وي همچنين به ميزان مشاركت شهروندان در استفاده از سوخت‌هاي جايگزين مانند CNG و توزيع جايگاه‌هاي آن در شهرهاي بزرگ اشاره كرد و ادامه داد: سياست‌هاي غير قيمتي شعار نيست. بايد اين باور در ميان شهروندان به وجود بيايد و دولت نيز زيرساخت‌هاي لازم را در اين زمينه ايجاد كند. همچنين آگاهي نسبت به تبعات محيط‌زيستي مصرف بالاي بنزين عامل موثر ديگري در كاهش مصرف خواهد بود.

**اداره كل اخبار چندرسانه‌اي**ايرناپلاس**