منابع طبيعي و كشاورزي مديون زنبور عسل و خداوند هستند. اين حشرات كوچك از عوامل تنوع زيستي در جهان به‌شمار مي‌روند. برخي معتقدند بدون زنبور عسل، حيات هستي به خطر مي‌افتد و زندگي در كره‌زمين بسيار دشوار خواهد شد. به‌دليل آنكه زنبورهاي عسل نقش بسيار مهمي در عمل گرده‌افشاني دارند. عمل گرده‌افشاني در گياهان و درختان به روش‌هاي مختلفي انجام مي‌شود. همچنين ارزش اقتصادي گرده‌افشاني زنبور عسل، بسيار بيشتر از عسل و موم توليدشده توسط اين حشره است. به‌همين دليل در برخي كشورها به صاحبان كندوهاي عسل، براي استقرار كندوهايشان در باغ‌ها و مزارع، مبالغ بالايي پرداخت مي‌شود.
مهدي خاكي‌خجسته، مديرعامل سابق تعاوني كشاورزي زنبورداران و يكي‌از زنبورداران استان زنجان درخصوص صنعت زنبورداري مي‌گويد: اولين و بهترين جمله‌اي كه در مورد صنعت زنبورداري مي‌توان گفت اين است كه انسان بدون گرده‌افشاني زنبور عسل تنها سه سال مي‌تواند به زندگي عادي خود ادامه دهد. اين جمله بدين معناست كه باروركردن گياهان نزديك به 80 درصد توسط زنبور عسل انجام مي‌پذيرد و حفظ منابع طبيعي و ازدياد گياهان هم توسط همين حشره صورت مي‌گيرد. «زنبورداري صنعتي» فقط و فقط توليد عسل نيست، بلكه امروزه شاهد توليدات و فرآوري اين محصولات هستيم كه مي‌توان به گرده گل، ژل رويال، بره موم، موم، زهر زنبور و حتي استفاده از جسم بي‌جان اين حشره اشاره كرد. «گرده گل» شامل 35% پروتئين مواد معدني و ويتامين‌ها است. براي كم‌خوني، استرس، پاركينسيون و ضدالتهاب پروستات مفيد است. «ژل رويال» سرشار از ويتامين و املاح معدني است كه براي ناباروري، تنبلي رحم، تأمين تمامي مواد مورد نياز و رفع ضعف كلي بدن پس‌از پرتودرماني و شيمي‌درماني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. «بره موم» براي زخم‌هاي دستگاه گوارش، عفونت‌هاي دهان و لثه بهترين آنتي‌بيوتيك طبيعي است، همچنين «بره موم» در توليد كرم صابون و درمان زخم‌هاي عميق در جراحي و تصادفات مورد استفاده قرار مي‌گيرد. «زهر زنبور عسل» نيز در درمان و كنترل ام‌اس، زخم‌هاي ديابتي، افسردگي شديد و ... مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
خجسته ادامه مي‌دهد: در مناطقي از چين به‌علت نبود زنبورعسل از طريق «گرده‌افشاني دستي انسان» اين عمل انجام مي‌شود. پس نتيجه مي‌گيريم زنبور عسل يك حشره كوچك و كم‌اهميت نيست. مي‌توان گفت كه كندوي زنبور عسل منظم‌ترين اجتماع جهان است.
وي همچنين با اشاره به تأثير صنعت زنبورداري در حوزه كشاورزي و منابع طبيعي ادامه مي‌دهد: زنبورداري در بالابردن توليدات مزارع و باغات نقش قابل توجهي دارد، به‌طور مثال در يك هكتار باغ سيب به‌جاي 50 تن، پنج تن ميوه و از يك هكتار باغ گلابي به‌جاي 80 تن، 6 تن ميوه و در مزرعه آفتابگردان به‌جاي 97% كمتر از 5% با اين چند مثال مي‌توان به اهميت زنبور عسل پي برد. همچنين اين جمله منسوب به اينشتين است و طبق تحقيقات انجام‌شده انسان امروزي با پيشرفت قابل توجهي كه در صنعت و علوم متفاوت دارد، بدون زنبور عسل تنها سه سال مي‌تواند به زندگي عادي خود ادامه دهد، به اين معناست كه منابع طبيعي و كشاورزي مديون زنبور عسل است.
صادرات عسل ارزآوري قابل توجهي براي كشور دارد
اين زنبوردار در ادامه به نقش مهم اين صنعت در اقتصاد ايران اشاره كرده و مي‌گويد: زنبورداري نقش بسيار مهمي در اقتصاد ايران دارد و همان‌طور كه گفته شد گرده‌افشاني مهمترين عامل در مقدار توليد باغات و مزارع صيفي‌جات و گلخانه‌هاست و نقش اساسي در اين زمينه ايفامي‌كند. ساليانه مقدار زيادي عسل ايران به كشورهاي مجاور و حتي اروپا صادر مي‌شود كه ارزآوري قابل توجهي براي ايران به‌همراه دارد. لازم به ذكر است كه زنبور عسل به‌علت «چندمحصولي» بودن بايد بيش‌از اين مورد توجه قرار گيرد. ازنظر توليد، عسل كشور ايران ازنظر كيفيت، جزء سه عسل برتر جهان شناخته مي‌شود كه در سال 2016 به اين مهم دست يافته است و اين‌‌را مديون منابع طبيعي بي‌نظير كشور ايران است.
وي ادامه مي‌دهد: البته كشور ايران ازنظر صنعت زنبورداري فاصله بسيار زيادي با كشورهاي صنعتي دارد. درواقع اين جمله را مي‌توان اين‌گونه بيان كرد كه در بحث پرورش ملكه، حفظ منابع طبيعي توليد دارو و فرآوري محصولات زنبور فاصله بسيار زيادي داريم. شايان ذكر است افراد معتبري هم در اين صنعت به جهان معرفي كرده‌ايم كه جناب دكتر يگانه يكي از چهار زنبوردار برتر جهان شناخته مي‌شود و جناب دكتر پوراصغر طراح كشوري از مواد سنتتيك رتبه اول اختراع را در جشنواره خوارزمي در اين زمينه به خود اختصاص داده است. خجسته همچنين به زنبورداريمدرن در عصر حاضر اشاره كرده و مي‌گويد: زنبورداري مدرن يعني توليد محصولات زنبورعسل به‌صورت ارگانيك و كاملاً بهداشتي با صرف كمترين زمان و بهره‌وري بيشتر در زمان كوتاه. به بياني ديگر استفاده كمتر از دارو و توليد عسل بدون تجويز آنتي‌بيوتيك كه البته مي‌توان گفت متأسفانه ايران فاصله قابل توجهي ازنظر توليدات ارگانيك با كشورهاي صنعتي دارد.
مديرعامل سابق تعاوني كشاورزي استان زنجان همچنين به نقش و وظيفه اتحاديه‌هاي زنبورداري اشاره كرده و مي‌گويد: نقش اتحاديه درخصوص زنبورداري تهيه و توزيع نهاده‌هاي زنبور عسل اعم از دارو و شكر موم و ديگر اقلام موردنياز زنبوردار است. برگزاري كلاس‌هاي آموزشي رايگان و بروزرساني زنبورداران ازنظر علمي و تخصيص وام كم‌درصد براي تأمين سرمايه در گردش براي زنبورداران از ديگر وظايف اين اتحاديه است. وي همچنين با اشاره به مفهوم كلني و سرقت آن‌ها ادامه مي‌دهد: كلني به مجموعه يا اجتماعي گفته مي‌شود كه هدف واحدي دارند، مثل كلني مورچه‌ها، كلني زنبورهاي عسل يا وحشي، گاهي اوقات به گله‌هاي وحشي آفريقا هم كلني مي‌گويند. درخصوص سرقت كلني‌ها اتحاديه زنبورداران بايد مجوز كوچ صادر كند و راهنمايي‌ورانندگي محترم از جابه‌جايي كلني‌ها با اين مجوز اجازه عبور صادر كند. خجسته ادامه مي‌دهد: تعاوني زنبورداران زنجان ازنظر قانوني خلع نظارت دارد، به‌طوري كه براي تنظيم و نظارت بر كيفيت محصولات فروشگاه‌ها نمي‌تواند برخورد قانوني انجام دهد. همچنين نبود نقدينگي لازم براي تأمين نهاده‌هاي اوليه براي زنبورداران و تقسيم‌بندي منابع طبيعي بين زنبورداران براي كوچ از ديگر مسائلي است كه بايد بدان توجه شود. خجسته ادامه مي‌دهد: زنبورداران محترم مي‌توانند در زمان بيمه كلني‌ها براي پيشگيري از خسارت‌هاي ناشي از تلفات كلني‌ها و تأمين مقدار از خسارت وارده حتماً به صندوق بيمه كشاورزي مراجعه كنند.
زنجان جزو 4 استان برتر در صنعت زنبورداري
اين زنبوردار به وجود منابع طبيعي غني استان زنجان اشاره كرده و مي‌گويد: استان زنجان جزء چهار استان برتر در صنعت زنبورداري است و مهمترين علت آن وجود منابع طبيعي غني اين استان است. استان زنجان در سال 93 جزء بهترين استان‌هاي ايران در صنعت زنبورداري شناخته شد و تعاوني كشاورزي زنبورداران استان زنجان در سال 93 جزء تعاوني‌هاي برتر كشور انتخاب شده است. اكثر زنبورداران زنجان ازنظر علمي رتبه بسيار خوبي دارند و نوآوري‌هايي در اين زمينه انجام شده است.
عسل تقلبي مهمترين درد صنعت زنبورداري
خجسته در پايان با بيان مسائل و مشكلات اين صنعت ادامه مي‌دهد: عمده مشكلات اين صنعت در بحث فروش محصولات است. به‌علت نبود تبليغات مستمر و آشنايي عامه جامعه از خواص محصولات زنبور عسل، بحث فروش يك مشكل اساسي در اين صنعت است. همچنين عسل تقلبي مهمترين درد اين صنعت به‌شمار مي‌آيد و باعث ازبين رفتن اعتماد مصرف‌كننده است. وي درخصوص تشخيص عسل تقلبي از عسل طبيعي ادامه مي‌دهد: تنهاترين روش شناخت عسل طبيعي از عسل تقلبي با آزمايشات در آزمايشگاه‌هاي معتبر و نيز تهيه عسل از فروشگاه‌هاي معتبر ازنظر طعم، بو و رنگ در مراحل اوليه امكان‌پذير است. البته بازهم بايد تكرار كرد كه درصد ساكاروز PH و نسبت فروكتوز به گلوكز را تنها توسط آزمايشگاه‌هاي معتبر مي‌توان اندازه‌گيري كرد. كم‌بودن داروهاي ارگانيك و نرسيدن اين دارو به‌‌دست مصرف‌كننده در زمان مصرف اين دارو نيزيكي‌ديگر از مشكلات اين صنعت به‌شمار مي‌آيد. درخصوص مهمترين مشكل در بحث منابع طبيعي نيز مي‌توان به اين موضوع اشاره كرد كه در زمان خودكفايي گندم متأسفانه شاهد شخم‌زدن مقدار قابل‌توجهي از زمين‌هاي مجاور در گندم‌زارهاي كشور بوديم كه گَوَن 70 الي 100 ساله بدون توجه، زير چرخ خودكفايي و بدون درنظر گرفتن عواقب مخرب آن در منابع طبيعي و لطمه به صنعت زنبورداري از بين رفت.
وي ادامه مي‌دهد: امروزه رسانه مهمترين عامل در فرهنگ‌سازي هر جامعه است و نقش مهمي را در اين زمينه ايفا مي‌كند. به‌طوري كه با تهيه مستند، فيلم‌هاي آموزشي بحث گردشگري در زنبورستان‌هاي استان، آگاه‌سازي از طريق اساتيد دانشگاهي و مدارس و برنامه‌هاي رسانه ملي درخصوص خواصل عسل و ديگر محصولات زنبور عسل، شاهد حل مشكلات اين صنعت و نيز رشد هرچه بيشتر صنعت زنبورداري در كشور و استان زنجان باشيم.
* روزنامه مردم، معصومه عباسي، 1397،9،12.
3088/6085
روزنامه مردم نو از قول يك زنبوردار زنجاني نوشت: عسل تقلبي مهمترين درد صنعت زنبور داري به‌شمار مي‌آيد و باعث ازبين رفتن اعتماد مصرف‌كننده است.
