دیپلماسی اس 400 روسیه

مقامات شوروی سابق كه در سال 1991 طعم فروپاشی 'قدرت دوم جهان بودن' را چشیدند، شاید فكر نمی كردند كه روزی برسد كه قدرت جهانی شرق روبه افول بگذارد و حتی در منطقه هم این قدرت كارایی چندانی نداشته باشد.
فروپاشی رژیم بعث صدام در سال 2003 كه به شدت مورد حمایت شوروی (البته صدام در جنگ علیه ایران مورد حمایت شدید غرب نیز بود)، یكی از نمونه های بارز شكست سیاست روس ها در منطقه می باشد، چراكه مسكو نتوانست حتی قدمی برای جلوگیری از شكست دیكتاتور عراق بردارد.
در سال 2011 نیز كه بهار عربی و بحران در برخی كشورهای منطقه شروع شد و كشورهایی همچون تونس، مصر، لیبی، بحرین، یمن و سوریه را فراگرفت، طولی نكشید موجب سرنگونی معمر قذافی رییس جمهور لیبی و همپیمان روسیه در منطقه شمال آفریقا شد و مسكو به عنوان مهم ترین متحد طرابلس نیز نتوانست مانند صدام كاری برای حفظ متحد دیگر خود انجام دهد؛ با دستگیری و كشته شدن قذافی مشخص شد كه قدرت بین المللی روسیه كاهش چشمگیری یافته است.
كشاندن بحران منطقه به سوریه در سال 2011 (اسفند 1389) به عنوان یكی از كشورهای محور مقاومت ضدصهیونیستی و ایجاد گروه های تروریستی در این كشور توسط جبهه غربی - عربی - صهیونیستی به منظور ماهی گیری از بحران منطقه به نفع صهیونیست ها از سوی آمریكا و انگلیس انجام شد و در آن زمان به رغم این كه روس ها در استان طرطوس در غرب سوریه پایگاه نظامی (دریایی) داشته و با این كشور معاهده نظامی داشتند و همپیمان بودند، اما مسكو دخالت چندانی در حمایت از دمشق تا مهرماه سال 1394 نكرد.
در هشتم فروردین ماه 1394 بود كه روس ها با توان و قدرت هوایی خوب خود برای مقابله با گروه های تروریستی - تكفیری كه در حدود 70 درصد خاك سوریه را با كمك جبهه غربی - عربی - صهیونیستی طی حدود پنج سال به اشغال خود درآورده بودند، وارد میدان شدند و در همراهی با جبهه مقاومت اسلامی و ارتش سوریه روند پیشروی تروریست ها را متوقف و بالعكس روند پیروزی های ارتش سوریه و جبهه مقاومت اسلامی در این كشور آغاز شد.
تاریخ هشتم فروردین سال 1394 را باید نقطه عطفی در بازیابی قدرت منطقه ای و بین المللی روس ها در تاریخ معاصر دانست؛ پس از حضور قوی روسیه در سوریه و تغییر چهره مسكو در عرصه جهانی، برخی از كشورهای منطقه كه تا قبل از آن فقط به فكر خرید تسلیحات نظامی غربی به ویژه آمریكایی و ارتباط با غرب بودند، مقداری به سمت روس ها چرخیدند.
ترك ها و روس ها تا حدود دو سال پیش در خصوص بحران سوریه نظرات مخالفی با هم داشتند و در مقابل هم بودند كه سرنگونی جنگنده روسی در خاك سوریه توسط جنگنده های تركیه ای نمونه ای از این تقابل به شمار می رود، اما با تهدیدات تركیه از سوی روسیه و عذرخواهی آنكارا از مسكو ورق به یكباره برگشت و نظرات تركیه و روسیه در خصوص مساله سوریه مقداری به هم نزدیك شد كه توافق سوچی در اواخر شهریورماه گذشته نمونه ای از آن می باشد.
با حضور قوی روس ها در سوریه، درخواست های كشورهای منطقه همچون تركیه كه عضو ناتو می باشد نیز برای خرید و در اختیار گرفتن سامانه پدافند هوایی اس 400 آغاز شد؛ پیش از آن ناتو به درخواست آنكارا سامانه پدافند هوایی پاتریوت را در تركیه مستقر كرده بود، ولی در اواسط سال 1394 ناتو این سامانه را از تركیه خارج كرد.
با نزدیك شدن آنكارا و مسكو به هم، تركیه از فرصت به وجود آمده استفاده كرد و درخواست خرید سامانه پدافند هوایی اس 400 را در سال 2017 به روسیه ارایه داد.
دسامبر سال گذشته (2017) تركیه اعلام كرد كه قرارداد خرید دو گردان سامانه اس-400 از روسیه را به ارزش دو میلیارد دلار نهایی كرده است؛ بر اساس مفاد این قرارداد، 45 درصد هزینه را تركیه به صورت نقد پرداخت كرده و 55 درصد آن را روسیه به صورت وام به تركیه تقبل می‌كند.
در ادامه كشورهایی همچون عربستان سعودی، امارات، قطر، الجزایر، مراكش، مصر، ویتنام و عراق نیز درخواست خود را برای خرید سامانه موشكی اس-400 روسیه ارایه دادند، اما در این بین سعودی ها به دستور آمریكا از درخواست خود عقب نشینی كردند و درخواست خرید سامانه دفاع موشكی 'تاد' را جایگزین آن كردند.
هم اكنون سامانه پدافند هوایی اس 400 در روسیه و سوریه مستقر می باشد و تنها كشوری كه توانسته این سامانه را خریداری و از آن استفاده كند، كشور چین است؛ هند نیز سامانه اس 400 را از روسیه خریداری كرده ولی هنوز آن را تحویل نگرفته است.

*** هشدار واشنگتن به تركیه و دیگر كشورها در خرید اس 400
آمریكا با فروش اس-400 روسیه به كشورهای دیگر مخالفت می كند و تهدید به تحریم كشورهای خریدار این تسلیحات كرده است، اما در این بین قرارداد اس 400 روس ها با تركیه حایز اهمیت است به حدی كه پنتاگون به آنكارا هشدار داده كه اگر اس-400 را بخرد از برنامه فروش جنگنده F-35 حذف می شود؛ در عین حال ولادمیر پوتین رییس جمهور روسیه وارد میدان شده و اعلام كرده كه تركیه و روسیه قرارداد فروش اس-400 را بدون دلار و با ارزهای ملی دو كشور پیش می‌برند و دو كشور راه دیگری برای تحكیم این قرارداد تسلیحاتی پیدا كردند كه خارج از موضوع دلار است.
به گزارش روزنامه دلی صباح، پوتین چهارشنبه گذشته طی سخنرانی در انجمن سرمایه‌گذاری VTB با انتقاد از دولت آمریكا به‌دلیل استفاده از واحد پول دلار به عنوان اهرم فشار علیه كشورهای دیگر، گفت: مسكو و شركایش در حال همكاری برای ایجاد سیستم پرداخت بین‌بانكی مستقل از 'سوئیفت' هستند.
حدود دو ماه قبل، یك هیأت از كنگره آمریكا با سفر به آنكارا، به تركیه اعلام كرد كه اگر سامانه‌های اس -400 را از روسیه خریداری نكند، آنگاه می‌تواند جنگنده‌ - بمب افكن های F-35 كه قسمت اعظم پول آنها را نیز پرداخت كرده‌، تحویل بگیرد.
وزارت دفاع آمریكا نیز طی گزارشی به كنگره این كشور هشدار داده كه اگر تركیه از قرارداد خرید سامانه‌های پدافند موشكی روسی دست نكشد، از برنامه فروش جنگنده‌های F-35 به این كشور كنار گذاشته می‌شود.
پنتاگون طی گزارش 12 صفحه‌ای به كنگره آمریكا برای ارزیابی تداوم فروش جنگنده- بمب افكن‌های F-35 به این كشور، خطرات تصمیم تركیه برای خرید سامانه‌های پدافندی روسی و همچنین تداوم حضور این كشور در برنامه مشترك این جنگنده- بمب افكن‌های پیشرفته را ارزیابی كرده است.
به نوشته خبرگزاری 'آناتولی' كه به نسخه‌ای از این گزارش دست پیدا كرده، وزارت دفاع آمریكا با اشاره به 'موقعیت ژئواستراتژیك منحصر به فرد' تركیه در منطقه غرب آسیا و اروپا، آنكارا را شریك نظامی پربار برای واشنگتن دانسته است.
پنتاگون همچنین اعلام كرده كه 'تركیه یك متحد حیاتی در ناتو است كه دومین ارتش بزرگ در این سازمان را دارد و همچنین تمایل دارد از قوی نظامی خود برای پیشبرد اهداف و منافع ناتو استفاده كند'.
این گزارش تاكید می‌كند كه تركیه متعهد است تا همانطور كه 'دونالد ترامپ' رئیس‌جمهور آمریكا خواسته، 2 درصد از تولید ناخالص داخلی تركیه را تا سال 2024 برای امور نظامی و دفاعی ناتو هزینه كند.
در ادامه این گزارش آمده است: دولت آمریكا این موضوع را برای دولت تركیه شفاف‌سازی كرده كه خرید سامانه‌های اس-400، عواقب منفی غیرقابل اجتنابی برای روابط دوجانبه تركیه-آمریكا و همچنین نقش تركیه در ناتو دارد.
یكی از عواقب احتمالی كه پنتاگون درباره آن هشدار داده، تحریم‌هایی است كه قراردادهای تسلیحاتی آتی تركیه با آمریكا را نیز در خطر قرار می‌دهد.
كنگره آمریكا در تاریخ دوم مرداد ماه سال جاری و در ادامه بررسی‌های دقیقه نودی خود درباره بودجه دفاعی سال 2019، فروش F-35 به تركیه را متوقف و آن را به ارائه گزارش پنتاگون درباره روابط دو كشور منوط كرد.
تركیه طی قراردادی به ارزش 1.2 میلیارد دلار، 100 فروند جنگنده - بمب افكن F-35 از شركت آمریكایی 'لاكهید مارتین' خریداری كرده است؛ این كشور هم‌اكنون مبلغ 900 میلیون دلار را به عنوان پیش پرداخت به آمریكا داده و در اول تیرماه سال جاری نیز دو فروند از این جنگنده- بمب افكن‌ها را طی مراسمی نمادین در پایگاه هوایی 'فورت وورث' در تگزاس تحویل گرفت.
'اِلن لورد' مسئول خرید تسلیحاتی وزارت دفاع آمریكا پیشتر در مصاحبه‌ای به رویترز گفته بود كه 'تصمیم تركیه برای خرید سامانه‌های اس-400 شدیدا مشكل‌زا بوده و مقامات آمریكایی متعدد درباره این مسئله با آنكارا صحبت كرده اند، اما هیچ نشانه‌ای از تغییر نظر تركیه برای انصراف از خرید سامانه اس 400 روسی دیده نشده است.
به اعتقاد تحلیگران مسایل سیاسی - نظامی منطقه، بحث خرید سامانه پدافند هوایی اس 400 روسی و F35 آمریكایی توسط تركیه در حال تبدیل شدن به بحران میان واشنگتن - آنكاراست، چرا كه واشنگتن به رغم اخذ مبالغ زیادی از مبلغ قرار داد فروش F35 به تركیه، از تحویل آن خودداری می كند.
تحلیلگران معتقدند، یكی از دلایل هشدار آمریكا به تركیه در خرید اس 400 روسی این می باشد كه مسكو می‌تواند با استفاده از اس-400 نقاط ضعف جنگنده - بمب افكن های نسل جدید آمریكا را بیابد.

*** سامانه پدافند هوایی اس 400 و دلایل كشورها برای خریداری آن
سامانه دفاع هوایی اس-400 یكی از پیشرفته‌ ترین تسلیحات دفاعی است كه با توجه به مشكلاتی كه دستگاه رقیب آمریكایی آن یعنی پاتریوت در میدان های نبرد از خود نشان داده، این روزها طرفداران زیادی پیدا كرده است.
سامانه دفاع هوایی اس 400 یا تریومف (در طبقه بندی ناتو اس.ای-21) پیشرفته ترین تسلیحات پدافند موشكی روسیه است كه قادر می باشد هواپیماهای جنگی را تا برد 400 كیلومتری هدف قرار دهد، ضمن اینكه موشك های تاكتیكی تا شعاع 60 كیلومتری دارند.ارزش هر مجموعه اس-400 به طور كامل (شامل 8 پرتابگر، 112 موشك، وسایط تجهیزاتی و حمایتی) 400 میلیون دلار ارزش دارد.
سامانه اس-400 نسل جدید سیستم پدافند هوایی روسیه است كه توسط مركز طراحی الماس طراحی شده و به عنوان نوع بهبود یافته از خانواده پدافند هوایی اس-300 به‌شمار می‌رود.
اس ـ400 موسوم به 'تریومف' مجهز به چند نوع موشك دارای بردهای گوناگون است كه قادرند با حداكثر سرعت 4800 متر در ثانیه به تمام اهداف هوایی از جمله بالگردها، هواپیماها، پهپاد ها، موشك های بالدار و موشك های بالستیك تاكتیكی اصابت كنند؛ شبكه راداری و شناسایی این سامانه نیز می‌تواند همزمان 300 هدف را شناسایی كرده و با آنها درگیر شود.
رئیس‌جمهور روسیه درخصوص توانایی های اس 400 می گوید: سامانه‌های پدافند موشكی دوربرد اس-400 جزو پیشرفته‌ترین سامانه‌ها در نوع خود است كه توانایی حمل و شلیك سه مدل موشك مختلف را دارد كه می‌توانند اهداف متنوعی شامل موشك‌های بالستیك قاره‌پیما، موشك‌های كروز و جنگنده‌های رادارگریز را هدف قرار دهد.
بنا بر اخبار موجود، سامانه های روسی نسبت به آمریكایی دارای برتری می باشند كه یكی از این مسایل روند راحت تر خرید نسبت به تسلیحات آمریكایی می باشد كه همواره با تاخیر های اداری مواجه است كه برای خرید آنها لازم می باشد مجوزهایی از چندین سازمان مختلف آمریكایی دریافت شود، در حالی كه در روسیه این روند آسان‌تر و سریع‌تر انجام می شود؛ علاوه بر این، مسكو سلاح‌های خود را به قیمت پایین‌تری به بازار عرضه می‌كند و برای خدمات آنها نیازی به پرداخت هزینه زیادی نیست.
همچنین روسیه پس از عقد قرارداد خرید تسلیحات، در مدت دو سال تمام تسلیحات فروخته شده را به خریدار تحویل می‌دهد كه این روند به سختی از سوی آمریكا صورت می گیرد.
به اعتقاد كارشناسان، مسكو در دو سال گذشته با استفاده از قراردادهای فروش اس 400 و قبل از آن با ورود به جنگ در سوریه به دنبال بازیابی هژمونی (قدرت برتر) خود در جهان به عنوان قدرت دوم است، اما معلوم نیست كه مسكو بتواند به این امر دست یابد و جلوی یكه تازی های آمریكا را بگیرد.
خاورم*1275**1144