خاكی كه از چهارمحال و بختیاری می رود

به گزارش ایرنا، فرسایش خاك عبارت است از فرسودگی و از بین رفتن مداوم خاك سطح زمین (انتقال یا حركت آن از نقطه ای به نقطه دیگر در سطح زمین) توسط آب، باد و یا بهره برداری بی رویه از منابع كه این امر باعث تخریب اكوسیستم و همچنین حیات می شود.
به عقیده كارشناسان ، استفاده بی رویه از زمین و خاك باعث تخریب این موهبت الهی می شود.
افزایش سریع جمعیت و توجه نكردن به خاك برداری صحیح از منابع خاك و زمین سبب شده است كه انسان بر روی دامنه های پرشیب و ارتفاعات نیز كشت و زرع كند و شخم و شیار بی جا بر روی زمین عواملی برای تخریب خاك شود.
فرسایش خاك باعث می شود ، گل و لای از بالادست به سمت پایین دست رودخانه ها حركت و علاوه بر نابودی خاك، دریاچه های سدها را نیز پر از گل و لای كند ، كه این امر باعث ایجاد هزینه های بیشتر برای منابع سدها می شود.
با این اوصاف، اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری از كارهای است كه می تواند جلو فرسایش خاك را بگیرد و كارشناسان عقیده دارند هر هكتار عملیات آبخیزداری از فرسایش 2.5 تن فرسایش خاك در سال جلوگیری می كند.
هر هكتار عملیات آبخیزداری ذخیره سازی و تزریق 500 متر مكعب آب به حوضه آب های زیرزمینی را به دنبال دارد.
یك فعال زیست محیطی چهارمحال و بختیاری، از خاك به عنوان یكی از مهمترین عناصر حیات از جمله آب و خاك و پوشش گیاهی و هوا یاد كرد و گفت: حفظ خاك سالیان زیادی مورد كم لطفی و بی توجهی قرار گرفته است.
هومان خاكپور در گفت وگو با ایرنا افزود: دیده نشدن كاركردها و اهمیت خاك ، باعث شده است كه اهمیت این موضوع كمرنگ باشد و تخریب در این عرصه بیشتر وارد شود.
وی گفت: كم بودن برنامه های حفاظتی خاك، كم بودن توجه افكار عمومی و بهره برداران از خاك به افزایش تخریب و فرسایش این منبع حیاتی كمك كرده است.
این فعال زیست محیطی، با اشاره به اهمیت این موضوع كه خاك برای ادامه حیات یك عنصر مهم است ، اظهار داشت: 14 آذرماه به عنوان روز جهانی خاك نامگذاری شده است تا افكار عمومی نسبت به این مهم تغییر پیدا كند.
وی به بالا بودن میزان تخریب خاك در دنیا، خاورمیانه و كشور اشاره كرد و گفت: ایران در نوار خشك كره زمین قرار دارد و با توجه به شرایط اقلیمی كشور ، توجه به عنصر خاك برای حیات كره زمین باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
خاكپور گفت: به طور میانگین برای تولید یك سانتیمتر خاك در دنیا بیش از400 سال طول زمان نیاز است كه این امر در ایران به دلیل وضعیت خشك و توپوگرافی بیش از 800 سال زمان نیاز دارد كه این میزان 2برابر میانگین جهانی است .
وی با تاكید بر اینكه ایران رتبه نخست فرسایش خاك در جهان را دارد ، گفت: میانگین فرسایش خاك در دنیا به ازای هر هكتار در سال 5 تا 6 تن است و فرسایش و جابجایی خاك در ایران 15 تا 17 تن و در استان چهارمحال وبختیاری به دلیل جغرافیای منطقه كه 80 درصد كوهستانی و دارای شیب بالای 60 درصد است، 25 تن در هكتار است.
این فعال زیست محیطی گفت: استان چهارمحال وبختیاری رتبه نخست فرسایش خاك در خاورمیانه را دارد ، كه توسعه پوشش گیاهی متناسب با توپوگرافی منطقه یكی از عوامل جلوگیری از فرسایش خاك است.
خاكپور افزود: در حوزه فرسایش خاك سالانه یك میلیارد دلار خسارت در این استان وارد می شود.
وی، با تاكید بر اینكه پوشش گیاهی متناسب با جغرافیا و وضعیت مناطق مختلف، حامی حفظ خاك است، افزود : با از بین رفتن پوشش گیاهی و بارش باران، بلایا طبیعی از جمله جاری شدن سیل و شسته شدن خاك در بالادست رخ می دهد.
به گفته وی ، حفظ پوشش گیاهی یك اصل برای حفظ خاك و تولید آب و توسعه پایدار در مناطق مختلف می شود.
خاكپور گفت: با اجرای برنامه های توسعه پوشش گیاهی از جمله بذركاری، نهال كاری، بوته كاری و بازگرداندن پوشش گیاهی مناطق به شرایط طبیعی، باعث افزایش امنیت و پایداری در بخش كشاورزی و كمك به اصلاح و احیاء مراتع و جنگل ها و افزایش امنیت غذایی در جامعه می شود.
وی، عوامل تهدید كننده پوشش گیاهی را چرای دام مازاد در مراتع، زراعت در اراضی شیب دار، كشت دیم و اجرای طرح های عمرانی دولتی و خصوصی در سطح منابع طبیعی عنوان كرد.
فعال زیست محیطی چهارمحال و بختیاری، با تاكید بر اینكه اصل مهم حفاظت خاك حفظ پوشش گیاهی است، اظهار داشت: اجرای فعالیتهای آبخیزداری و آبخوان داری برای حفظ خاك به عنوان یك مُسكن است، تا فرصت برای حفظ پوشش گیاهی فراهم شود.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی چهارمحال وبختیاری نیز گفت: یكی از مهمترین عوامل فرسایش خاك در استان آب های روان و سطحی است، كه بر اثر جاری شدن روان آب های ناشی از بارندگی ، فرسایش خاك صورت می گیرد.
علی محمد محمدی افزود: 85 درصد مساحت استان اراضی جنگلی و مرتعی و كمتر از 15 درصد اراضی كشاورزی و مسكونی است.
وی ،به عوامل طبیعی و انسانی به عنوان 2 عامل تخریب خاك اشاره كرد و گفت: عامل انسانی از جمله چرای دام مازاد در طبیعت، بی توجهی به ظرفیت متناسب با اراضی برای كشت، بی توجهی دستگاه های عمرانی به بحث حفاظت خاك و تبدیل كردن اراضی جنگلی با شخم شیار برای زمین كشاورزی از عوامل و تهدیدهای انسانی برای خاك و منابع طبیعی است.
محمدی گفت: در راستای مقابله با فرسایش خاك این اداره كل 3دسته اقدامات بیولوژیك، بیومكانیك و مكانیكی را در دست اجرا دارد.
به گفته وی، اقدامات آبخیزداری، مجموعه اقدامات مدیریتی و اجرایی در جهت حفاظت منابع آب و خاك در حوزه آبخیز و آبخیزداری را عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است.
وی گفت: عملیات های بیولوژیك در حوزه پیشگیری و جلوگیری از فرسایش خاك، با كاشت نهال و بذر گونه های مرتعی و جنگلی سازگار با منطقه از جمله خانواده گندمیان، چتریان، نهالهای جنگلی، بادام و اقاقیا اجرا می شود.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری گفت: اجرای عملیات مكانیكی به عنوان درمان در این حوزه است كه فرسایش و رسوب را كنترل می كند.
وی گفت: در این عملیات با احداث بندهای خاكی و سنگی و ملاتی آبهای جاری به سمت آبخوانها و سفره های زیر زمینی هدایت می شود.
محمدی افزود: تاكنون 2 هزار بند سنگی ملاتی و 80 بند خاكی در استان احداث شده و امسال 147 بند سنگی ملاتی و 7 بند خاكی احداث شده است.
وی گفت: احداث سازهای گاویونی، دیواری سازی آبراهه ها و اسكله ریزی آبراهه، تثبت زمین لغزش ها كه در استان 300 كانون زمین لغزش فعال است، از جمله اقدامات حوزه مكانیكی برای جلوگیری از فرسایش خاك است.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی استان افزود: عملیات بیومكانیكی كه تلفیق عملیات های بیولوژیك و مكانیك است و با ایجاد شیار روی خطوط تراز ، احداث چاله های هلالی در كنار پوشش گیاهی، نهال كاری و ذخیره سازی نزولات جوی باعث تقویت رطوبت خاك می شود كه این امر نیز فرسایش خاك را كمتر می كند.
وی به وجود 2 سد كارون و زاینده رود در استان اشاره كرد و گفت: با جاری شدن روان آب ها و بالا بودن میزان فرسایش خاك ، میزان رسوب در پشت سدها زیاد است.
محمدی اظهار داشت: در استان با توجه به وضعیت توپوگرافی بین 500 هزار تا 3 میلیون ریال به ازای هر متر مكعب هزینه كنترل رسوب می شود.
وی ، با تاكید براینكه فرسایش خاك موجب می شود كه توان خاك حاصلخیز كمتر و تولید رسوب زیاد وكیفیت آبهای سطحی كاهش پیدا كند، افزود: فرسایش خاك زمینه ساز كاهش عمر مفید مخازن سدها بزرگ در خروجی استان نیز می شود.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال وبختیاری نیز با اشاره به بالا بودن میزان فرسایش خاك دراستان به ضرورت اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری با هدف حفظ منابع آب و خاك در استان تاكید كرد.
علی محمدی مقدم افزود : نفوذ آب در سفره های زیرزمینی و جلوگیری از سیل و فرسایش خاك و كاهش روان اب ها، از مهمترین مزایای اجرای طرح های آبخیزداری در استان است.
به گفته وی، با افزایش فرسایش خاك ، حاصلخیزی زمین های كشاورزی و رسوب خاك در پشت سدها افزایش می یابد و زمینه خالی شدن روستاها از سكنه را افزایش می دهد.
محمدی مقدم افزود: امسال 175 میلیاد ریال از محل صندوق ذخیره ملی به اجرای 120 طرح آبخیزداری و آبخوان داری در استان اختصاص داده شد.
وی گفت: اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری با هدف جلوگیری از هدر رفت آب، گسترش پوشش گیاهی و تغذیه سفرهای زیرزمینی و جلوگیری از سیلاب اجرا می شود.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: با اختصاص این میزان اعتبار 60 قرارداد در حوزه آبخیزداری استان با پیمانكاران منعقد شده است.
وی گفت: بیش از 230 هزار هكتار زمین در تحت پوشش اجرای طرح آبخیزداری قرار می گیرد، كه با بررسی های انجام شده نشان می دهد در هر هكتار به طور متوسط بین 500 تا 2 هزار مترمكعب نفوذپذیری آب روان در این زمین ها وجود دارد.
محمدی مقدم ، كاهش روان اب ها، نفوذ آب در سفره های زیرزمینی و جلوگیری از سیل و فرسایش خاك را از مزایای اجرای این طرح عنوان كرد.
وی تاكید كرد: در حال حاضر 120 سازه ملاتی، 2 سیلاب پخش كن و 5 بند خاكی نیمه تمام در سطح استان وجود دارد كه با تامین به موقع اعتبار، این تعداد طرح در نیمه دوم امسال تكمیل خواهد شد.
وی گفت: تاكنون 2 هزار بند ملاتی، 80بند خاكی، 314 گابیون، 7مورد آبگیر، 100 سد خشكه چین، 16 مورد كف بند و سد زیرزمینی در بخش آبخیزداری منابع طبیعی استان اجرا شده است.
سرپرست مدیریت آب و خاك و امور فنی و مهندسی سازمان جهادكشاورزی چهارمحال وبختیاری نیز با اشاره به بالا بودن فرسایش خاك به دلیل توپوگرافی منطقه گفت: بالا بودن سطح شیب اراضی از مهمترین دلایل بالابودن فرسایش خاك در استان است.
غلامرضا ذاكری افزود : كمبود اعتبارات در جهت اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری از مهمترین مشكلات در حوزه مقابله با فرسایش خاك است.
به گفته وی، در حوزه كشاورزی به منظور كاهش فرسایش خاك اجرای سیستم آبیاری نوین از مهمترین برنامه های در دست اجراست.
ذاكری افزود: از 316 هزار هكتار اراضی كشاورزی استان 61هزار و 340 هكتار به سامانه آبیاری نوین مجهز شده است.
وی گفت: استان چهارمحال وبختیاری از نظر درصد تجهیز اراضی به سامانه سیستم آبیاری نوین رتبه دوم كشور را دارد.
به گفته وی ، آبیاری نامناسب و شخم شیار غیراصولی از دلایل فرسایش خاك در بخش كشاورزی است.
ذاكری اظهار داشت: هم اكنون میانگین آبیاری در استان به 56 درصد رسیده است و بهره برداری آب در بخش كشاورزی 1.14كیلوگرم به مترمكعب است كه این میزان در كشور 1.07كیلوگرم است.
وی اظهار داشت: از سال 95 تاكنون 7 طرح تامین آب در 3 هزار و700 هكتار از اراضی كشاورزی استان اجرا شده است و اجرای چندین طرح در 9 هزار و 50هكتار از اراضی كشاورزی با پیشرفت بالای 50 درصد نیز در دست اجراست.
ذاكری گفت: در این مدت 3هزار و 200 هكتار طرح توسعه باغات از جمله كشت گیاهان بومی استان، گل محمدی، گیاهان دارویی و باغات در استان اجرا شده است.
این مسوول، از اجرای طرح مدیریت بهینه در حوزه زراعت و شخم برخلاف اراضی شیب دار در 48 هزار هكتار از اراضی استان را خبر داد و گفت: اجرای طرح آبیاری زیر سطحی كه آبرسانی به ریشه گیاهان و درختان است در استان در دست اجراست.
به گفته وی ، طرح انتقال آب از قطره چكانی در سطح زمین كه باعث ایجاد شوره در سطح زمین و فرسایش خاك در پای درختان می شود كه آب به ریشه درختان و نهال ها انتقال داده می شود.
وی گفت: طرح آبیاری زیرسطحی عمیق سال گذشته 40 هكتار از باغات استان اجرا شده است.
به گزارش ایرنا، یك میلیون و 400 هزار هكتار از مساحت چهارمحال و بختیاری را مراتع و جنگلها تشكیل می دهد كه رقمی معادل 86.5 درصد از سطح این استان را شامل می شود.
7360/2097/1352