به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، سمن ها یا سازمان های مردم نهاد طیف وسیعی از موسسات، تشكل ها، انجمن ها و بطور كلی بخشی از نهادهای مدنی غیر دولتی را در برمی گیرد كه توسط مردم شكل گرفته و با مشاركت و همكاری مردم فعالیت می كنند. بطور كلی عضویت داوطلبانه در آنها، تعیین اهداف بر اساس مشورت و همفكری، افقی بودن روابط بین اعضا و وابستگی كم به نهادهای صاحب قدرت سیاسی در جامعه از جمله ویژگی های آنها است.
اگرچه امروزه سازمان های مردم نهاد با تلاش بسیار تواسته اند بخشی از مسائل و مشكلات اجتماعی را حل كنند اما به دلیل عدم فراهم بودن بسترهای لازم برای چنین امری از قبیل ظرفیت سازی از سوی دولت، اعتماد و شناخته شدن از سوی مردم و تخصص ها و مهارت های كارآمد، روند فعالیت آنها با مشكل رو به رو شده است.
معصومه ابتكار معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده روز سه شنبه گذشته در آیین نكوداشت خدمات داوطلبانه كه در سالن مركز همایش های رازی برگزار شد، گفت: دولت به ضرورت فعالیت های تشكل های مردم نهاد آگاه است و از این رو زمینه فعالیت آنها را با تصویب قوانین مهیا می كند.
وی گفت: بسیار ارزشمند است كه داوطلبان در سازمان های دولتی و غیر دولتی برای كاهش مشكلات جامعه هدفی مشترك دارند و فعالیت می كنند.
ابتكار با بیان اینكه داوطلبان باید در كنار هم از تجارب یكدیگر استفاده كنند تا مشكلات مردم را كاهش دهند، اظهار داشت: معاونت رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده و دولت نیز اعتقاد جدی دارد كه سازمان های مردم نهاد یكی از ارگان های جدی برای توان افزایی اجتماعی و بهبود شررایط و شاخص توسعه به شمار می روند.
با توجه به اهمیت مسایل یاد شده، پژوهشگر ایرنا با حسین شیخ، مسوول روابط عمومی موسسه آموزش نیكوكاری رعد شرق در حوزه معلولین به گفت و گو نشست.
** ماهیت فعالیت سازمان های مردم نهاد
شیخ در خصوص ماهیت فعالیت های سازمان های مردم نهاد گفت: سازمان های مردم نهاد نوعی تقسیم بندی در كار دارند. مثلا در حوزه معلولیت یا سلامت و یا حتی در كار فعالیت های مشخص و معینی انجام می دهند. برخی از موسسات كار درمانی و توانبخشی و برخی در حوزه آسیب های اجتماعی كار می كنند. در كل نوعی تقسیم بندی در مورد كار سازمان های مردم نهاد وجود دارد.
وی در خصوص منابع درآمدی سازمان های مردم نهاد گفت: این سازمان ها محلی برای كسب درآمد نیستند. قبلا این موسسات را بیشتر با اسم انجمن و خیریه می شناختیم و امروز سمن یا تشكل مردمی و یا هر اسمی دیگر. درآمدهای موسسات بصورت مردمی، خیرین و اسپانسرها صورت می گیرد. اسپانسرهایی كه در برخی برنامه ها شركت می كنند و لوگو و برندشان در كنار برنامه های سمن ها قرار می گیرد. بعضی از شركت ها هم بر اساس تعریف پروژه برای سازمان های دولتی مثلا برخی سمن ها منبع درآمدی برای آنها در نظر می گیرند.
** كمیت سازمان های مردم نهاد مردم نهاد از كیفیت آنها پیشی گرفته است
شیخ در خصوص افزایش تعداد سازمان های مردم نهاد در سال های اخیر گفت: اتفاقاتی كه در سال های اخیر افتاده است این است كه به لحاظ تعداد و ثبت تعدادی، مسوولین علاقه نشان داده اند. چون مثلا در فلان كشور اروپایی یا در امریكا گفته می شود كه به ازای هر 100 نفر یك سازمان مردم نهاد وجود دارد بر طبق آن مسوولین هم فكر می كنند كه اگر تعداد این سازمان ها بیشتر باشد باعث موفقیت و توسعه بیشر می شود. در حالیكه كیفیت و محتوای كار مهمتر از كمیت و تعداد سازمان های مردم نهاد است.
وی در خصوص مشكلات ثبتی سازمان های مردم نهاد گفت: قوانین عجیب و غریبی در این باره وجود دارد مثلا سابقا كسانی كه می خواستند موسسه ای را ثبت كنند حتما باید می رفتند بهزیستی و آنجا كارهای مربوط به ثبت را انجام می دادند در حالی كه امروز یكسری قوانین و پیش نیازهایی وجود دارد كه باید مورد توجه قرار گیرد.
شیخ افزود: برخی موسسات با نامی خاص به ثبت شركتی می پردازند در حالیكه در آن سازمان ها به انجام فعالیت ها و كارهای خاص می پردازند. برخی نیز با نام همان شركت ها مثلا شركت بستتنی فروشی و یا لاستیك فروشی و.. ثبت می كنند. در نتیجه اتفاقی كه می افتد این است كه كسی به این عرصه ها وارد می شند كه اصلا تخصصی هم در این حوزه ندارد. به جای اینكه ان موسسه 10 نفر از كسانیكه مثلا در حوزه آسیب های اجتماعی تخصص دارند را گرد هم جمع كنند افرادی بی تخصص و ناكارآمد را وارد می كنند كه نه تنها كار پیش نمی رود بلكه حتی موانعی هم به این صورت ایجاد می شود.
مدرك گرایی در هنگام ثبت سازمان های مردم نهاد
شیخ در خصوص مدرك گرایی در هنگام ثبت شركت ها و سازمان های مردم نهاد گفت: اتفاق بد دیگری كه به هنگام ثبت حقوقی شركت ها و سازمان ها مردم نهاد صورت می گیرد این است كه مدرك گرایی در این حوزه رواج پیدا می كند. مثلا در برخی از شركت ها گفته می شود كه باید یك پزشك، روانشناس و متخصص باشد در نتیجه افراد مدرك های برخی افراد دیگر را برای پیشبرد كارهای كار خود اجاره كرده و در نهایت به صاحبان دارای مدرك مقداری پول می دهند. به نظر من سخت گیری هایی كه در این حوزه وجود دارد باعث پیش آمدن مشكلاتی این چنینی هم می شود.
این فعال مدنی در خصوص عدم نظارت كافی بر فعالیت های سازمان های مردم نهاد گفت: نظارت بر ماهیت فعالیت های سازمان های مردم نهاد كم است و عدم نظارت كافی سبب پیش آمدن مدرك گرایی ها، پولشویی ها و ... شده است.
وی افزود: بسیاری از موسساتی كه امروزه وجود دارند كاركردهای مفید و موثری ندارند و حتی تبدیل به كلاه شرعی برای انجام پولشویی شده اند. مثلا در همین تهران كسانی هستند كه در نوسانات بازار ارز با پولی كه برای كمك به مردم زلزله زده كرمانشاه جمع آوری شده به خرید و فروش دلار پرداختند و چون نظارت صد در صد و سخت گیرانه وجود ندارد بنابراین مشخص نمی شود موسسات با پولی كه جمع آوری كرده اند چه می كنند. این موارد به دنبال خود زمینه های بی اعتمادی اجتماعی و فرسایش سرمایه های اجتماعی را هم به همراه می آورند.
** راهكارها
شیخ در خصوص راهكارهایی برای بهبود فعالیت سازمان های مردم نهاد گفت: به نظر من بهتر است نظارت كافی و جامع صورت بگیرد و پرونده های مالی موسسه ها بررسی شود. مدرك های افراد بررسی شود و تعداد افرادی كه در سازمان فعالیت می كنند با مداركشان همخوانی داشته باشند. برای مثال مامورینی كه هفته ای یكبار بر كار موسسات نظارت كنند، وجود ندارند. عدم وجود نظارت درست سبب به وجود آمدن سواستفاده هایی در كار موسسات و سازمان های مردم نهاد شده است.
پژوهشم**م-ا**1552
تهران- ایرنا- سازمان های مردم نهاد برای انجام فعالیت های اثربخش خود نیازمند مقدمات و بسترهایی از قبیل ظرفیت سازی از سوی دولت، اعتماد و شناخته شدن از سوی مردم و تخصص ها و مهارت های كارآمد هستند كه نبود این شرایط روند فعالیت سمن ها را با مشكل رو به رو كرده است.