خیابان استاد نجات الهی تقریبا به عنوان بورس فروش صنایع دستی در تهران شناخته شده است، اما در یك روز پاییزی كه به سراغ فروشگاه های صنایع دستی این خیابان می روم، پرنده در آنها پر نمی زد. فروشگاهها مملو از صنایع دستی نفیس و اعلای ایرانی اما بدون مشتری در حال خاك خوردن است.
می گویند فروشگاه های سرتا سر این خیابان به صورت زنجیره ای، متعلق به چند نفر است، اما چه اهمیتی دارد كه این فروشگاه ها زنجیره ای باشند یا غیر زنجیره ای، موضوع این است كه چه مشكلاتی برای خرید صنایع دستی توسط گردشگران خارجی وجود دارد و چرا خارجی ها صنایع دستی نمی خرند؟
فروشنده های در انتظار مشتری، از بیكاری یا با هم گپ می زنند یا در حال مكالمه با تلفن هستند. برخی نیز دست زیر چانه زده و به نظاره خیابان نشسته اند. از چند نفر می خواهم كه راجع به مشكلات خرید صنایع دستی توسط گردشگران خارجی بپرسم، اما گویی كسالت بازار صنایع دستی به آنها نیز سرایت كرده و از گفت و گو در این زمینه امتناع می كنند.
در نهایت مسئول دو فروشگاه از این موضوع استقبال می كنند؛ سیدحمید میرحسینی مدیر یكی از فروشگاههای صنایع دستی درباره مشكلاتی كه گردشگران خارجی برای خرید صنایع دستی دارند، اینگونه توضیح می دهد: توریست ها به خاطر تحریم ایران، نمی توانند در كشور ما از «مَستر كارت» استفاده كنند و این مشكل زمانی دوچندان می شود كه آنها پول نقد نیز به همراه خود نمی آورند به همین دلیل نمی توانند خریدی در ایران انجام دهند.
او می افزاید: مشكل اصلی توریست ها، پرداخت پول و حمل و نقل صنایع دستی است كه می خواهند خریداری كنند، به عنوان مثال گردشگر می خواهد فرش ایرانی بخرد، اما این كار را انجام نمی دهد و می گوید كه مجاز به حمل بیشتر از یك وزن خاص نیست، اما به طور دقیق دلیل این حرف آنها را نمی دانم.
**غیرقابل استفاده بودن مَستر كارت برای گردشگران خارجی
وی با بیان اینكه بارها تلاش كرده اند با تلفن همراه به صورت اینترنتی به حساب كسی در خارج از كشور، پول واریز كنند، گفت: این كار نیز ممكن نشد، چرا كه هنگام تبادل پول به صورت اینترنتی، مقصد سوال می شود و وقتی مقصد ایران باشد، اجازه جابجایی پول داده نمی شود.
میرحسینی گفت: نكته جالب اینجاست كه با وجود ارزان شدن قیمت صنایع دستی ایرانی برای خارجی ها به دلیل افزایش نرخ ارز در كشور، همچنان با نخریدن صنایع دستی مواجهیم.
وی توضیح داد: به نظر می رسد با اینكه قیمت دلار در ایران افزایش یافته، تعداد توریستها و خارجی هایی كه به ایران سفر می كنند بیشتر نشده است. اكنون خارجی هایی كه برای خرید صنایع دستی به فروشگاههای ما مراجعه می كنند، در ایران مشغول به كار هستند همچون چینی هایی كه در ایران كار می كنند و درآمدشان نیز به دلار است.
به گفته این فعال صنایع دستی، پس از چینی ها، تعداد مشتری های روس فروشگاه های صنایع دستی این رسته، بیشتر از سایر گردشگران است.
میرحسینی ادامه داد: تعداد گردشگران عراقی نیز اخیرا افزایش یافته كه هم برای زیارت به ایران می آیند و هم بالا رفتن ارزش پول عراق در مقابل ریال ایران، باعث انگیزه آنها برای سفر به كشورمان شده است.
وی اینگونه توضیح داد: اگر اصفهان بروید می بینید گروه های گردشگران خارجی اغلب سن بالا هستند، مشخص است بازنشسته اند و با تورهای ارزان قیمت به ایران سفر كرده اند.
مدیر این فروشگاه صنایع دستی اضافه كرد كه هفته ای دو یا سه توریست برای خرید به فروشگاه های صنایع دستی مراجعه می كنند و حتی گاهی در طول هفته، هیچ گردشگری به فروشگاه ها مراجعه نمی كند.
میرحسینی گفت: اگر مستر كارت و ویزا كارت در كشور ما فعال بود، دستكم این تعداد محدود گردشگرانی كه به فروشگاه های صنایع دستی مراجعه می كنند، صنایع دستی می خریدند، بسیاری از مشتری ها خریدهای بیش از 20-30 میلیون انجام می دادند، آنها به عنوان مثال می خواهند تابلو نقره یا فرش بخرند، اما نمی توانند از مَستر كارتشان در ایران استفاده كنند.
** معضلاتی كه در هم پیچیده است
علی نجاریان مسئول یكی دیگر از فروشگاه های صنایع دستی در خیابان استاد نجات الهی نیز می گوید: اكنون شما هر جا برای خرید بروید پول نقد به همراه خود نمی برید، بنابراین توریستها پول نقد به همراه ندارند.
او نیز همچون همكارش با بیان اینكه مستر كارت در ایران قابل استفاده نیست، گفت: قبلا مستر كارت در برخی هتلها و بانكها قابل استفاده بود، گردشگر با مراجعه به هتل و بانك، پول نقد برداشت می كرد و خریدش را از فروشگاه های صنایع دستی انجام می داد اما ظاهرا اكنون این امكان وجود ندارد.
وی ادامه داد: اكنون تعداد توریستهایی كه برای خرید صنایع دستی مراجعه می كنند، نسبت به دو سال قبل بسیار كمتر شده است در صورتی كه باید بیشتر شود چون ارزش دلار در ایران افزایش داشته است.
نجاریان ادامه داد: 90 درصد گردشگرانی كه به ایران می آیند، به اصفهان و شیراز سفر می كنند و همانجا هم خرید صنایع دستی خود را انجام می دهند به همین دلیل تهران چندان برای آنها جاذبه ای ندارد.
این فعال حوزه صنایع دستی ادامه داد: بیش از 50 درصد توریستها سن بالایی دارند، اما اكنون توریست های چینی در همه رده های سنی به ایران سفر می كنند كه نمی دانم دلیل آن چیست؟
او نیز معتقد است اكنون به علت افزایش نرخ ارز، چینی ها ایران را بهترین كشور برای خرید می دانند.
وی به تبلیغ های منفی در مورد ایران در دنیا نیز اشاره كرد و گفت: وقتی توریست ها می آیند، می گویند كه در مورد ایران بسیار بد شنیده اند، در حالی كه مشاهدات آنها از ایران با تبلیغ های منفی در مورد كشورمان، بسیار متفاوت است.
**گردشگر درجه یك به ایران نمی آید
اما نیما ذاكری تولید كننده و فعال صنایع دستی معتقد است گردشگرانی كه ایران را برای سفر انتخاب می كنند، گردشگر درجه دو یا سه هستند كه با سنین بالای 50 و 60 سال فقط برای دیدن آثار تاریخی به ایران می آیند تا عكس یادگاری بگیرند و سوغاتی كوچكی برای خود به یادگار ببرند و یا در كشور خود به دیگران هدیه دهند.
او كه یكی از گردانندگان كمپین حمایت از صنایع دستی ایران است، می افزاید: با بسیاری از گردشگرانی كه گفت و گو كردم، آنها می گویند ما می خواهیم سوغاتی از ایران بخریم كه بسیار كم حجم باشد، وزن و هزینه زیادی هم برایشان نداشته باشد.
این فعال صنایع دستی با بیان اینكه بسیاری از گردشگرانی كه به دنبال نماد یا المان ایران هستند، گفت: گردشگری می گفت «من نماد میدان آزادی را می خواهم، از آن محصولات آهن ربایی كه روی در یخچال یا دیوار می چسبد، 10-20 عدد از آنها را می خرم و به عنوان سوغاتی به خانواده و دوستانم هدیه می دهم».
ذاكری توضیح داد: این موضوع نشان می دهد آن افرادی كه به عنوان گردشگر وارد ایران می شوند، از لحاظ مالی، گردشگر قوی ای نیستند كه بخواهند در مجموع سبب ارزآوری برای كشور شوند.
**همین تعداد گردشگر خارجی نیز ارزآوری برای ایران ندارند
وی در ادامه گفت: باید در این زمینه بسیار تلاش و تبلیغ كرد، تا بتوان گردشگر خارجی را جذب ایران كرد تا آثار تاریخی و صنایع دستی ایران را بشناسند و از صنایع دستی ایران خریداری كنند اما متاسفانه كسانی كه به عنوان گردشگر به ایران می آیند، بیشتر به دنبال گرفتن عكس یادگاری با آثار و اماكن تاریخی هستند و سفری ارزان می خواهند.
فعال صنایع دستی اضافه كرد: ما خودمان نمی دانیم و هنوز به پاسخ این سوال نرسیده ایم كه چرا گردشگران خارجی، خریدهایی می كنند كه حجم بسیار كمی دارد. ما در یكی از نمایشگاه، گلیم عرضه می كردیم كه حجم چندانی نداشت اما گردشگران می گفتند سنگین است و آن را نمی خریدند. جعبه ای برای گلیم داشتیم كه راحت بسته بندی می شد اما با این اوصاف بازهم گردشگران آن را نمی خریدند.
وی ادامه داد: باید از مسئولان سازمان هواپیمایی پرسید كه آیا گردشگران هنگام بازگشت در فرودگاه محدودیتی دارند یا نمی خواهند هزینه گمركی یا بار اضافه دهند؟
ذاكری گفت: البته موضوع دیگری نیز وجود دارد و آن اینكه صنایع دستی در كشور ما بسته بندی مناسبی ندارد، مثلا اگر بخواهند یك ساعت خاتم بخرند، این ساعت را باید درون یك ورقه حبابی قرار داد تا از لطمات ضربه در قسمت بار هواپیما، در امان بماند.
وی ادامه داد: توریست با دیدن بسته بندی نامناسب صنایع دستی می گوید اگر من این ساعت خاتم یا هر صنایع دستی دیگر را خریداری كنم، اگر شكست، كسی در كشور من نمی تواند آن را تعمیر كند، به همین دلیل نمی خرم.
**صنایع دستی ایرانی، بسته بندی مناسب ندارند
این گرداننده كمپین حمایت از صنایع دستی ایران ادامه داد: باید تولیدكننده ها را به بسته بندی مناسب مشتاق كنیم، با مراجعه به نمایشگاه های داخلی، خواهید دید از 100- 200 غرفه، تعداد كمی از آنها دارای بسته بندی استاندارد و مطلوب است. ما در حد اینكه یك صنایع دستی را داخل یك جعبه قرار دهیم و آن را به مشتری بفروشیم، بسته بندی را انجام می دهیم، این در حالی است كه برای هر رشته و محصول، باید بسته بندی ویژه داشته باشیم.
به گفته ذاكری، صنایع دستی شكستنی را نمی توان در بسته بندی صنایع دستی پارچه ای قرار داد، بسته بندی و جعبه های آنها با هم متفاوت است و گردشگر خارجی هنگام خرید، به تمام این مسائل فكر كرده و سعی می كند محصولی بخرد كه آسیب نبیند.
**گران فروشی صنایع دستی
وی در مورد مراجعه اندك گردشگران خارجی به فروشگاههای صنایع دستی خیابان استاد نجات الهی نیز گفت: یكی از مهمترین دلایل این است كه حتی خارجی ها هم فهمیده اند كه در خیابان ویلا صنایع دستی را گران عرضه می كنند.
به گفته وی، توریست های خارجی، راهنمای گردشگر دارند كه به آنها می گویند كدام مناطق، صنایع دستی با قیمت مناسب و در كجا گرانتر عرضه می شود.
ذاكری توضیح داد: البته این را نیز اضافه كنم كه برخی محصولات صنایع دستی همچون چرم ایرانی، نقاشی روی شیشه، آثار پارچه ای و زیورآلات ایرانی فروش خوبی دارند.
گزارش از: زهرا امیری
فراهنگ**9012 **1418
تهران- ایرنا- انگار كل ایران را در فروشگاهی كوچك جمع كرده اند، از گلدان های میناكاری بگیر تا گلیم و ترمه و تابلو فرشهای ابریشمی نفیس، خاتم كاری، سینی های قلم زنی، قاب گل نقره، همه پشت ویترین فروشگاه صنایع دستی در تلالو درخشان آفتاب، یك به یك به عابران چشمك می زنند.