آسیب های اجتماعی در مدارس، چالشی كه نباید غفلت كرد

به گزارش ایرنا، به اعتقاد این كارشناسان ، آسیب های اجتماعی شامل ناهنجاری ها و انحرافات اجتماعی از مهمترین موضوعات مورد بحث جامعه شناسی است كه بروز آن در مدارس بدلیل تهدیدی عمومی برای جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
گسترش روزافزون آسیب های اجتماعی، ترك تحصیل، فرار از مدرسه، اعتیاد، سرقت و بسیاری ناهنجاری های دیگر به ویژه در سال های اخیر در بین دانش آموزان مستلزم تعمق و چاره اندیشی اساسی از سوی كارشناسان است.
به تاكید جامعه شناسان باید بررسی شود كه این نهاد به عنوان بخشی از بدنه جامعه تحت تاثیر چه آسیب هایی قرار دارد و راهكار های آن در چیست و نباید نسبت به زنگ خطرهای بسیاری كه در حوزه نهادهای آموزشی به صدا درآمده بی تفاوتی صورت می گیرد. آنان می گویند اگر برای بررسی و پیشگیری و مقابله با این آسیب ها هیچگونه برنامه ریزی نداشته باشیم در آینده شاهد مدارس آسیب زا خواهیم بود.
در این راستا مسوولان دولت، نمایندگان مجلس و سیاستگذاران كشور باید حوزه آموزش و پرورش را در اولویت های یك تا پنج نظام اقتصادی و اجتماعی قرار بدهند.
كارشناسان تاكید دارند با وجود اقدامات انجام شده در زمینه های مختلف، آموزش و پرورش بازهم نیازمند خانه تكانی و بازنگری جدی است و باید در برنامه ها، روش ها و تعاملات این دستگاه عظیم آموزشی كشور تجدید نظر شود تا شاهد كاهش آمار آسیب های اجتماعی در این بخش باشیم.
برحی از صاحبنظران اجتماعی ریشه اغلب آسیب پذیری های اجتماعی دانش آموزان را در نا آشنایی با مهارت های اجتماعی می دانند و تاكید می كنند آموزش این مهارت ها در كاهش آسیب های اجتماعی در مدارس ضروری است.
طیق اعلام وزارت آموزش و پرورش، دفتر مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی ایجاد شده و این دفتر تاكنون تلاش هایی را برای برنامه های مقاوم سازی دانش آموزان آغاز كرده است كه باید بیش از پیش نسبت به رفع این چالش اساسی فرارو چاره اندیشی شود.
خبرگزاری جمهوری اسلامی اصفهان در همین ارتباط میزگردی با عنوان' آسیب های اجتماعی در مدارس ایران/ چالشها و راهكارها ' با حضور رضا اسماعیلی جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، علی اكبر ابراهیمی روان شناس و استاد دانشگاه ، زهرا قجاوند رییس اداره مشاوره تربیتی اداره كل آموزش و پرورش اصفهان، افسانه میرزاییان كارشناس ارشد روانشناسی و مریم ژاله كارشناس پیشگیری از آسیب های اجتماعی اداره كل آموزش و پرورش استان اصفهان برگزار كرد.
این كارشناسان به بررسی علت و عوامل پیدایش آسیب های اجتماعی در دانش آموزان در سه نهاد خانواده، مدرسه و اجتماع پرداختند و آشنا نبودن دانش آموزان با مهارت های زندگی و اجتماعی، نبود نیروی متخصص مرتبط با مسائل اجتماعی در مدارس، هماهنگ نبودن خانه و مدرسه و تاكید صرف بر آموزش و بی توجهی به پرورش را از جمله زمینه های بروز و شكل گیری آسیب های اجتماعی در مدارس دانستند.
آنها همچنین مشاركت خانه و مدرسه در امر آموزش و پرورش دانش آموزان، شناسایی نوجوانان دارای اختلالات روحی و روانی در مدرسه، جذاب كردن فضاهای آموزشی و جدی گرفتن آموزش مهارت های اجتماعی به دانش آموزان را از جمله راهكارهای موثر در مقابله با آسیب های اجتماعی در مدارس برشمردند.

**نهاد آموزشی از پیش دبستانی تا دانشگاه نیازمند بازنگری است
استاد رشته جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان گفت: در آستانه چهلمین سال پیروزی انقلاب جمع بندی ها نشان داده كه فعالیت نهاد آموزش از دوره پیش دبستانی تا دانشگاه نیازمند بازنگری است.
رضا اسماعیلی در میزگرد ایرنا افزود : متاسفانه این نهاد نتوانسته نیروهای انسانی متناسب با اهداف انقلاب اسلامی تربیت كند.
وی با بیان اینكه در این میان رسیدگی به آموزش و پرورش به عنوان یك نهاد اجتماعی از اهمیت ویژه تری برخوردار است ، گفت: باید بررسی شود كه این نهاد به عنوان بخشی از بدنه جامعه تحت تاثیر چه آسیب هایی قرار دارد و راهكارهای آن در چیست.
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: از سویی دیگر همه مسائل این نهاد آموزشی از جمله ناكافی بودن سهم اقتصاد آموزش و پروش، نوع نگاه منفی و مصرفی به آن نیازمند تغییر جدی نگرش مسوولان در حوزه دولت و قوه مقننه است.
وی تصریح كرد: جامعه ایران در معرض افول و فروپاشی اخلاقی قرار گرفته و شواهد و قرائن آن شامل افزایش میزان مجرمان، پرونده های قضایی، چك های برگشتی و بسیاری از مشكلات اخلاقی و رفتاری در جامعه است.
اسماعیلی، خطرات افول اخلاقی را بیشتر از تهدیدهای نظامی و اقتصادی برشمرد و گفت: با این حال چرا نسبت به زنگ خطرهای بسیاری كه در حوزه نهادهای آموزشی از جمله آموزش و پرورش به صدا درآمده بی تفاوتی صورت می گیرد.
وی با اشاره به اتفاقاتی شامل خودكشی دو دختر دانش آموز، خشونت و یا تعرض و سوء رفتار جنسی به دانش آموزان گفت: اینها مسائلی است كه اگر به راحتی از كنار آنها بگذریم در آینده با مشكلات بسیار بزرگتری مواجه خواهیم شد.
این محقق و پژوهشگر علوم اجتماعی، اگر برای بررسی و پیشگیری و مقابله با این آسیب ها هیچگونه برنامه ریزی نداشته باشیم در آینده شاهد مدارس آسیب زا خواهیم بود.
وی با بیان اینكه باید بررسی شود كه سیستم آموزشی كشور به ویژه آموزش و پرورش تا چه حد توانسته در مدارس مسوولیت پذیری اجتماعی را آموزش بدهد، گفت: این در حالی است كه آموزش مهارت های اجتماعی در مدارس جدی گرفته نشده است.
معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان افزود: وظیفه آموزش و پرورش شناسایی و كشف دانش آموزانی است كه در خانه دارای مشكل و نیازمند خدمات آموزشی و مشاوره خاص در مدرسه هستند و باید تحت كنترل و مراقب خاص قرار بگیرند.
وی تصریح كرد: در صورتی كه در شناسایی و ارائه خدمات مشاوره و مراقب به این دسته از دانش آموزان كوتاهی صورت بگیرد آثار آن در رفتارهای پرخطر ظاهر می شود.

**هوشمند سازی تنها راهبرد جدی در برابر آسیب های اجتماعی در مدارس است
استاد جامعه شناسی با تاكید بر هوشمند سازی آموزش و پرورش به عنوان تنها نهادی كه بخش بزرگی از جمعیت كشور (یك، پنجم) زیرپوشش آن قرار دارد، گفت: این شیوه تنها راهبرد جدی در برابر آسیب های اجتماعی در مدارس است.
وی خاطرنشان كرد: در این راستا اولیای دولت، نمایندگان مجلس و سیاستگذاران كشور باید حوزه آموزش و پرورش را در اولویت های یك تا پنج نظام اقتصادی و اجتماعی قرار بدهند.
اسماعیلی همچنین آموزش و پرورش را نیازمند خانه تكانی و بازنگری جدی دانست و گفت: باید در برنامه ها، روش ها و تعاملات این دستگاه عظیم آموزشی كشور تجدید نظر شود تا شاهد كاهش آمار آسیب های اجتماعی در این حوزه باشیم.
وی پذیرش مسوولیت در حیطه آموزش و پرورش را بسیار مهم برشمرد و گفت: با توجه به حساسیت، اگر افراد توان ذهنی، مدیریتی و هماهنگی ندارند باید از پذیرش چنین مسوولیت هایی خودداری كنند.
این محقق و پژوهشگر اجتماعی با بیان اینكه براساس پیش بینی های صورت گرفته، دهه 90 به عنوان انفجار آسیب های اجتماعی عنوان شده است گفت: هم اكنون آموزش و پرورش بیش از هر چیز دیگری از كاهش سرمایه های اجتماعی رنج می برد.

**آسیب های رفتاری و اجتماعی دانش آموزان را ناتوان می كند
روان شناس و استاد دانشگاه گفت: آسیب های رفتاری و اجتماعی از جمله اختلالات شایعی است كه موجب ناتوانی دانش آموز می شود و در پی آن، اولیای آنها و متولیان مدرسه را با مشكلات و معضلاتی مواجه می كند.
علی اكبر ابراهیمی، آسیب اجتماعی را هر نوع بی نظمی، ناهنجاری و یا آشفتگی عنوان كرد كه به باورها، هنجارها و قواعد اخلاقی جامعه آسیب می زند.
وی اضافه كرد: مدرسه یك نهاد، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است كه می تواند تحت تاثیر بسیاری از آسیب های اجتماعی قرار بگیرد.
كارشناس مسوول پیشگیری بهزیستی استان اصفهان افزود: دانش آموزانی كه دچار چنین اختلالات و معضلاتی می شوند نسبت به كودكان بدون اختلال با شكست­های تحصیلی بیشتری مواجه و در نوجوانی و بلوغ دچارآشفتگی­های رفتاری و اجتماعی می­ شوند.
وی با تاكید بر اینكه آموزش و پرورش گسترده‌ترین دستگاه فرهنگی كشور است كه به طور مستقیم جمعیتی بزرگ را زیرپوشش قرار داده است ، گفت: موسسات آموزشی نقش موثری در بهداشت روانی و فراهم آوردن محیطی سالم برای رشد فكری و شكوفایی اندیشه ‌ها دارند.
ابراهیمی تصریح كرد: برای ایفای چنین نقشی معلمان و مسوولان مدارس باید از سلامت روانی كافی برخوردار باشند.
وی خاطرنشان كرد: مدرسه به عنوان یك محیط آموزشی اگر نتواند وظایف تربیتی خود را به نحو مطلوب انجام دهد و بدون توجه به وظایف علمی و اجتماعی خود و بی‌ علاقگی نسبت به درك نیازهای روحی نوجوان، فقط به آموزش كلیشه‌ای صرف بپردازد به قطع سهم بسزایی در گرایش دانش آموزان به انحرافات و آسیب های اجتماعی خواهد داشت.
وی، فضا و ساختمان مدرسه را از جمله عوامل مهم در یادگیری دانش آموزان و در نتیجه بی رغبتی نسبت به گرایش به سمت آسیب ها و انحرافات مختلف اجتماعی دانست و گفت: همچنین محتوای دروس و انتخاب معلم مناسب برای علاقمندی به درس و مدرسه نیز در این زمینه بسیار مهم و موثر است.
این استاد دانشگاه به بیان راهكارهایی برای كاهش آسیب های اجتماعی در مدارس پرداخت و گفت: استقرار نظام آموزشی فعال با محوریت زندگی، دانش و اشتغال، جذاب و شاد كردن فضای آموزشی و مشاركت خانواده در نظام آموزشی از جمله این راهكارهاست.
ابراهیمی، همچنین غربالگری و شناسایی دانش آموزان دارای اختلال روانی، برنامه ریزی مبتنی بر شواهد و بكارگیری نیروی متخصص در امر آموزش و پرورش دانش آموزان را از دیگر راهكارهای كاهش آسیب های اجتماعی در مدارس عنوان كرد.

** بی توجهی به بعد زمان در تعلیم و تربیت زمینه ساز آسیب در مدارس است
رییس اداره مشاوره تربیتی اداره كل آموزش و پرورش اصفهان، بی توجهی به بعد زمان را موجب احساس تعلق خاطر نداشتن دانش آموزان به مدرسه و اهداف آموزشی و پرورشی دانست و گفت: همین امر می تواند زمینه ساز آسیب های اجتماعی در دانش آموزان شود.
زهرا قجاوند در این میزكرد ایرنا افزود: یكی از عناصری كه در تعلیم و تربیت نقش اساسی دارد، زمان است زیرا تعلیم و تربیت با زمان پیش می رود و ناگزیر از زمان تأثیر می پذیرد و در رابطه ای متقابل بر زمان تأثیر می گذارد.
وی اضافه كرد: از سویی، مدرسه سمبلی از اجتماع است و باید به سه بعد خانواده، مدرسه و جامعه، بعد زمان نیز اضافه شود.
این كارشناس ارشد مشاوره تربیتی تصریح كرد: بر این اساس دانش آموزان را باید متناسب با زمان آموزش داد و تربیت كرد و معلمان نیز باید روشهای انتقال دانش و پرورش را به تناسب زمان فزونی و توسعه بخشند و همگان با زمان، تعلیم و تربیت را به پیش ببرند.
وی، ابزارهای آموزشی و محتوای دروس را نیازمند توجه به بعد زمان و نوآوری دانست و گفت : نقش زمان در آموزش و پرورش دانش آموزان انكارناپذیر است.
قجاوند با بیان اینكه دولت ها به دنبال چابك سازی استانداردهای آموزشی و رساندن كشور در سطح كشورهای پیشرفته هستند افزود: این در حالی است كه زیرساخت آن در كشور ما فراهم نیست.
وی، بهترین راهكار برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی در مدارس را تاكید بر مهارت آموزی ذكر كرد و گفت: دانش آموزان باید محبت ورزیدن، احترام به همنوع و بسیاری از تعاملات اجتماعی را از والدین و معلمان خود فرا بگیرند.
قجاوند به خانواده ها توصیه كرد: به جای اینكه مداخله گر و مطالبه گر در امور آموزشی مدرسه باشند سعی كنند به شكل كمك كننده و در كنار مدیران و معلمان مدارس به پرورش دانش آموزان بپردازند.
وی با تاكید بر اینكه دانش آموزان، سرمایه های اجتماعی كشور هستند گفت: بر این اساس آسیب شناسی دانش آموزان در مدارس كماكان توسط معلمان و مربیان آنها صورت می گیرد.
رییس مشاوره تربیتی آموزش و پرورش استان اصفهان افزود: دانش آموزانی كه به دلیل اختلالات روحی شناسایی می شوند به مركز مشاوره اداره كل و در صورت نیاز به پزشك مربوطه ارجاع داده می شوند ولی امكاناتی وجود ندارد تا روال درمان آنها بطور كامل رصد و پیگیری شود.
وی، نرخ شیوع آسیب ها در مدارس را خارج از عرف نداست و آن را همانند جامعه عنوان كرد و گفت: ناگفته نماند كه در مجموع ما در زمینه آسیب ها نسبت به شاخص جهانی در موقعیت خوبی قرار نداریم و به لحاظ نیروی متخصص، امكانات و اعتبارات لازم كمبودهای بسیاری داریم.

**ضعف اعتماد به نفس، دانش آموزان را به گرداب آسیب های اجتماعی می كشاند
یك كارشناس ارشد روانشناسی گفت: ضعف اعتماد به نفس، دانش آموزان را به سمت آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد می كشاند.
افسانه میرزاییان با تاكید بر اهمیت تقویت اعتماد به نفس در افراد افزود: این مهم باید از دوره مهدهای كودك با آموزش مهارت های 9 گانه آغاز شود تا بتواند تاثیر خود را بصورت عمیق در دوره های مختلف زندگی دانش آموزان بگذارد.
وی با تاكید بر تغییر نگاه آموزش محور صرف در مدارس گفت: اگر به جای پرداختن به تعلیم تنها، به فكر تقویت قوه اعتماد و مهارت نه گفتن در دانش آموزان نباشیم آنها به راحتی در دام بسیاری از آسیب های اجتماعی گرفتار می شوند.
كارشناس مسئول دفتر آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان اصفهان، همچنین بی توجهی معلم و مدیر مدرسه نسبت به تغییر رفتار دانش آموزان را یكی از عوامل بروز آسیب های اجتماعی در بین دانش آموزان دانست.
وی تصریح كرد: این در حالی است كه اورژانس اجتماعی بهزیستی براساس تفاهم نامه ای كه با آموزش و پرورش منعقد كرده آمادگی دارد تا در هر زمان كه گزارشی از مدارس اعلام شود در آنجا حضور یابد.

**چالش مدارس در بحث آسیب های اجتماعی، نبود نیروی متخصص و حجم بالای كار است
كارشناس پیشگیری از آسیب های اجتماعی اداره كل آموزش و پرورش استان اصفهان گفت: مهمترین چالش این دستگاه در بحث پیشگیری از آسیب در مدارس، نبود نیروی متخصص و حجم بالای كار است.
مریم ژاله در این میزگرد ایرنا افزود: در كنار این دو مشكل و كمبود، كافی نبودن زمان برای اجرای طرح ها و برنامه های چالش زاست.
وی اضافه كرد: این در حالی است كه برنامه ریزی برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی در مدارس از سال 94 و پس از تاكید رهبر معطم انقلاب آغاز شده است.
كارشناس پیشگیری از آسیب های اجتماعی اضافه كرد : طرح ها و برنامه های این دستگاه به 2 دسته درون سازمانی و مختص آموزش و پرورش و برون سازمانی و براساس انعقاد تفاهم نامه هایی با دستگاه های مختلف از جمله بهزیستی، نیروی انتظامی و سایر دستگاه های مرتبط تقسیم می شود.
وی اضافه كرد: ولی به هر حال با توجه به نبود نیروی متخصص در ادارات و مدارس نیاز است كه والدین دانش آموزان مسوولیت بیشتری را در امر پیشگیری از آسیب های اجتماعی برای فرزندانشان بپذیرند.
ژاله با بیان اینكه در بررسی های صورت گرفته یكی از مشكلات اصلی در بحث آسیب اجتماعی در بین دانش آموزان، نداشتن مهارت و آموزش در بین والدین آنهاست، گفت: این امر مستلزم توجه كافی خانواده ها به فراگیری آموزش های مهارتی با شركت در جلساتی است كه در مدارس برگزار می شود.
وی تاكید كرد : در این راستا برای بررسی و برنامه‌ریزی مسائل تربیتی و فكری دانش آموزان با همكاری و همفكری اولیای دانش آموزان و مسوولان مدارس بصورت مشترك در هر واحد آموزشی جلسات و انجمن هایی تشكیل شود تا به موقع و به جا پیشگیری‌ های لازم به عمل آید.
در سال تحصیلی جاری دست كم 14 میلیون دانش آموز به تحصیل مشغول شدند.
6994/6026/