سير تحولات خاورميانه با تمامي شتاب و پيچيدگي‌هايي كه دارد در طول روزهاي گذشته با چند رويداد مهم و تاثيرگذار همراه بود. اوايل هفته قبل نشست پرتنش شوراي همكاري خليج‌فارس در رياض برگزار شد و طي آن بحران قطر و جنگ يمن باعث شد تا زمينه شكاف ميان اعراب منطقه به طور واضح تري نمايان شود. در اين نشست امير قطر حضور نيافت و پادشاه كويت نيز خواستار بازنگري در راهبردهاي جاري منطقه به منظور مهار بحران‌ها شد.
از سوي ديگر مذاكرات صلح يمن در سوئد، در حالي با توافق اوليه هيئت‌هاي يمني براي توقف درگيري ها در بندر استراتژيك الحديده به كار خود پايان داد كه روز گذشته علي‌رغم اعلام آتش‌بس بار ديگر درگيري‌ها در اين شهر اوج گرفت.
بنا بر اعلام منابع خبري، تنها 24 ساعت پس از اعلام توافق هواپيماهاي ائتلاف عربي به رهبري عربستان نزديك به 100 موشك به سمت بندر الحديده شليك كرده و طي روز گذشته صداي ممتد تيراندازي در اين شهر به گوش مي‌رسيد. اين امر در حالي رقم خورده كه يك روز قبل از توافق استكهلم، سناي آمريكا با اكثريت قاطع آرا، پشتياني آمريكا از نيروهاي ائتلاف عربي را در جنگ يمن محكوم كرده و خواستار پايان دادن به حمايت‌هاي تسليحاتي به عربستان در اين جنگ شد.
** دندان‌هاي شوراي همكاري خليج فارس ريخته است
سوي ديگر ماجرا اما اين بار در دوحه رقم خورد. قطر ديروز ميزبان نشست سالانه دوحه 2018 با محوريت چالش‌هاي منطقه و امنيت جهاني بود كه طي آن برخي از مقامات سرشناس بين المللي از جمله محمدجواد ظريف، آنتونيو گوترش دبيركل سازمان ملل، وزير خارجه تركيه و روماني و معاون وزير خارجه بريتانيا از جمله ميهمانان اين نشست بودند. در همين راستا، محمد عبدالرحمان آل ثاني وزير خارجه قطر در سخنراني خود با انتقاد شديد از رويكرد شوراي همكاري خليج فارس، تصريح كرد كه دندان‌هاي اين شورا ريخته است و براي حل بحران‌هاي منطقه نياز است كه اصول حاكميتي جديدي در ميان كشورهاي حاشيه خليج فارس شكل بگيرد.
همزمان با اين مسئله تميم بن حمد آل ثاني امير قطر با انتقاد از رويكرد كشورهاي عربي تصريح كرد كه موضع ما در مورد بحران خليج‌فارس تغيير نكرده و تنها راه ادامه گفت‌و‌گوها عدم دخالت در امور داخلي ساير كشورها است. اين صحبت‌ها بلافاصله با واكنش بحريني‌ها مواجه شد به طوري كه وزير خارجه اين كشور با بيان اينكه امير قطر دعوت ما براي شركت در نشست شوراي همكاري خليج فارس را قبول نكرد، گفت: او دعوت به عدم مداخله در امور ساير كشورها مي‌كند در حالي كه خودش دست از مداخله و توطئه‌چيني بر نمي‌دارد.
** فرار به جلو؟
همزمان با اين مسئله و در حالي كه ناظران معتقدند شوراي همكاري خليج فارس بيش از هر زمان ديگري در حال فروپاشي است، اروپايي‌ها اعلام كردند كه قصد دارند با ورود به چالش ميان عربستان و قطر در اين مورد به خصوص ميانجي گري كنند. در همين رابطه وزير خارجه روماني كه در دوحه حضور دارد روز گذشته اعلام كرد كه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا قصد دارند با برگزاري يك نشست براي حل و فصل ديپلماتيك بحران در خليج فارس وارد ميدان شوند.
در اين ميان اروپا در حالي براي نخستين بار سعي دارد براي حل و فصل تنش‌ها ميان قطر و چهار كشور عربي اقدام كند كه سعودي ها در تازه‌ترين اقدام خود همزمان با اوج گرفتن چالش‌ها در شوراي همكاري خليج فارس قصد دارند تا با ايجاد يك اتحاد سياسي با برخي از كشورهاي حوزه درياي سرخ اقدام به همگرايي منافع كنند. به عقيده كارشناسان بروز بحران يمن و قطر به ميزان زيادي در روند همكاري‌هاي عربستان با كشورهاي اين ناحيه اخلال ايجاد كرده، با اين حال عربستان با دعوت از شش كشور منطقه و حتي اردن اعلام كرده كه قصد دارد علاوه بر هماهنگي در روندهاي سياسي، زمينه‌هاي مداخله خارجي در اين ناحيه را نيز مهار كند.
اين رويكرد همزمان با چالش هاي متعدد سعودي ها در منطقه همراه است يعني علاوه بر شكست در راهبردهاي منطقه‌اي كه در سوريه، يمن، لبنان و قطر نمايان شده، آنها در زمينه سياست داخلي نيز دچار نوعي بي‌ثباتي هستند. همچنين موج فشارهاي فزاينده بر رياض كه با ماجراي قتل جمال خاشقجي شكل گرفته سعودي‌ها را وادار كرده، اكنون كه شوراي همكاري خليج فارس در حال فروپاشي است، با ايجاد يك اتحاد سياسي در درياي سرخ از چالش انزوا خارج شوند.
از همين رو كارشناسان معتقدند ايده مهندسي جديد سعودي‌ها بر منطقه و همزماني آن با واگرايي منافع متحدان اين كشور مي‌تواند مقدمه‌اي براي ورود به يك حوزه ناسازگار ديگر تلقي شود چرا كه پيش از اين رياض نشان داده كه قصد ندارد در حوزه منطقه‌اي حتي با متحدان خود در ائتلاف عربي نيز هماهنگ باشد.
نمونه اين مسئله مشكلات به وجود آمده ميان عربستان و امارات در يمن است كه با وجود ائتلاف اين دو كشور براي حمله به يمن، اكنون با فرسايشي شدن جنگ علاوه بر متفرق شدن برخي از كشورهاي ائتلاف، ميان ابوظبي و رياض نيز تنش‌هايي مشاهده مي‌شود.
از سوي ديگر تحليل گران خاطرنشان مي‌كنند ايران بارها براي حل و فصل چالش‌هاي منطقه پيشنهاد ايجاد يك مجمع گفت‌و‌گوي منطقه‌اي را ارائه داده است، اما با اين حال سعودي‌ها همچنان خواستار ادامه وضعيت فعلي تنش زا با ايران هستند و به صورت مداوم سعي دارند با يارگيري از كشورهاي منطقه به وزن كشي سياسي در خاورميانه ادامه دهند.
منبع: روزنامه ابتكار؛ 1397.9.25
گروه اطلاع رساني**9117**2002
تهران- ايرنا- اروپا در حالي براي نخستين بار سعي دارد براي حل و فصل تنش ها ميان قطر و چهار كشور عربي اقدام كند كه سعودي ها در تازه ترين اقدام خود همزمان با اوج گرفتن چالش ها در شوراي همكاري خليج فارس قصد دارند تا با ايجاد يك اتحاد سياسي با برخي از كشورهاي حوزه درياي سرخ، اقدام به همگرايي منافع كنند.
