سبزینه های شور، نشا توسعه در مراتع ساحلی

به گزارش ایرنا، در روزگاران گذشته شاخص هایی همچون ماهیان خاویاری، پنبه و چوب های جنگلی در توسعه این پهنه از كشور تاثیرگذار بود اما با تغییر شرایط طبیعی، اقلیمی و نگرش های اقتصادی و اجتماعی نقش آفرینی آنها روز به روز كمتر شد و اینك میگو، گندم و یُد به بازیگران میدان توسعه استان بدل شده اند و در آینده نزدیك نیز سبزینه های شور وارد این عرصه خواهد شد.
تمركز غیر واقعی بر گردشگری ساحلی و در عین حال ساماندهی نشدن سواحل گلستان برای صنعت گردشگری سبب شده تا امیدها برای اثربخشی این حوزه در توسعه استان كم رنگ و نقش آفرینی زمین های نوار ساحلی در توسعه ضعیف باشد.
اما اینك محققان و پژوهشگران گلستان برای توسعه اقتصادی منطقه آستین همت بالا زده اند تا از فرصت خدادادی و طبیعی سبزینه های شور برای رونق استان كمك گیرند.
كشت گیاهان شور پسند در بخشی از زمین های گلستان به عنوان آزمایشی (پایلوت) در حال اجراست، پروژه ای كه در راستای طرح ملی توسعه مزارع شور در بخش هایی از مراتع شمال شرقی استان و در مجاورت منابع آبی نیمه شور اجرا می شود تا گلستان را به سوی آینده ای روشن و شیرین رهنمون كند.
این پروژه هر چند در ابتدای راه است اما محققان گلستانی امید به فراگیر شدن این گونه از زراعت شور دارند.
دسترسی به آب های شور و نیمه شور دریای خزر و خلیج گرگان، وجود مراتع وسیع و بایر و بلامعارض در نوار ساحلی استان، بالا بودن سطح آب های زیر زمینی لب شور، دسترسی به آب های نامتعارف مانند پساب مزارع میگو و كانال های زهكشی و اراضی ناشی از پسروی آب دریای خزر از نكات مهمی است كه اجرای موفق این طرح را در پهنه وسیعی از استان گلستان متصور می سازد.
هرچند برخی صاحب نظران بر این عقیده اند كه رشد و فراگیری این طرح می تواند به عنوان رقیب بخش میگو و ید در تصاحب مراتع گلستان شناخته شود، اما عده دیگری از كارشناسان به همسویی و همپوشانی این سه صنعت درآمد زا تاكید دارند.
محققان مركز تحقیقات منابع طبیعی و كشاورزی گلستان همسو با طرح كلان كاشت گیاهان شور پسند با استفاده از آب های شور و لب شور، احداث نخستین مزرعه آزمایشی گونه های شور را با گونه «سالیكورنیا» در حدود هشت هكتار از مراتع شمال غربی استان گلستان در مجاورت سایت پرورش میگو گُمیشان آغاز كرده اند.
مسوول و مدیر اجرایی این طرح در مركز تحقیقات و آموزش كشاورزی و منابع طبیعی گلستان در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار كرد: مزرعه سالیكورنیا یك سایت آزمایشی تحقیقاتی است.
به گفته حسن مختارپور، سالیكورنیا نخستین گیاه كنار ساحل و متمایل به شوری بوده كه پس از پسرفت آب در خاك ظاهر می شود و در كشورهای زیادی روی این محصول تحقیقات صورت می گیرد.
وی تاكید كرد كه كشت این گونه در گلستان در آغاز راه طولانی قرار دارد و نباید تا اتمام طرح، ظرفیت ها و توقع ها از آن را بالا برد.
مختارپور افزود: سالیكورنیا یك گونه مرتعی است كه در زمین های شور كشور به میزان قابل توجهی وجود دارد.
او اضافه كرد كه در مناطق ساحلی گلستان و در كرانه های دریای خزر در بندرگز، گمیشان و بندرتركمن شاهد رشد این گونه شورپسند هستیم كه به صورت خودرو و پس از عقب نشینی آب دریا به عنوان نخستین گیاه پیشقراول و تحمل كننده شوری زمین رشد می كند.
وی به مزرعه سالیكورنیا در گُمیشان اشاره كرد و گفت: گونه بومی سالیكورنیا در مجاورت استخرهای پرورش میگو در استان گلستان نشا شده و با آب خروجی این مزارع آبیاری می شود.
مختارپور یادآور شد: آب خروجی از استخرهای پرورش میگو مشكل زیست محیطی برای زیستگاه های آبی پیرامون سایت میگو مانند تالاب بین المللی گمیشان و دریای خزر محسوب می شد كه هم اینك استفاده از آن با پرورش گونه های شورپسند، كمك مستقیمی به حفظ زیستمندان خزر خواهد كرد.
وی ادامه داد: بر اساس اعلام كارشناسان شیلات و آبزی پروی، آب خروجی از مزارع میگو پیش از هدایت به زیستگاه های آبی منطقه در استخرهای بزرگ به مدت چند روز نگهداری می شود تا بخشی از مواد مضر و زاید ته نشین شده و بار میكروبی و آلودگی آن قبل از تخلیه در تالاب و دریا كمتر شود.
به گفته وی، با استقرار چند پمپ، بخشی از آب قبل از تخلیه به سوی مزارع سالیكورنیا هدایت می شود تا این زراعت شكل بگیرد.
وی همچنین گفت كه در خصوص این گیاه مسایل مختلفی همچون چگونگی زراعت، مدت زمان عمل آوری و میزان برداشت تقریبی در دست بررسی و تحقیق است.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی گلستان اظهار كرد: از بهار 96 كشت سالیكورنیا به روش نشا آغاز شد و در اواخر پاییز همان سال برداشت نخست از مزرعه صورت گرفت كه نتایج آن رضایت بخش بوده است.
او گفت: بخشی از مزرعه به صورت گیاه علوفه ای و از بخشی نیز بذر برداشت و تحقیقات در خصوص آن در دست اقدام است.
مختارپور اضافه كرد كه با همراهی و هم افزایی مسوولان ارشد استان تلاش می شود كه از فرصت كشت این گیاه برای اشتغال در منطقه استفاده شود.
وی بر این باور است كه اجرای مزرعه تحقیقاتی سالیكورنیا در مراتع مرزی غرب استان بخشی از طرحی كلان است كه بر آن اساس كشت گیاهان و گونه های «هالوفیت و شورپسند» با استفاده از آب های شور و غیرمتعارف انجام می شود.
او همچنین به پروژه زهكشی زمین های شمال گلستان اشاره كرد و افزود: آب های استحصالی املاح دار از این طرح بلااستفاده به سوی دریای خزر هدایت شده و شاید به سبب شوری بالا برای آبزیان تالابی و دریایی زیاد مفید به فایده نباشد نیز فرصت مناسبی برای استفاده از كشت سالیكورنیا در اختیار علاقه مندان قرار می دهد.
وی با بیان این كه كشت سالیكورنیا در هر منطقه ای كه به آب شور دسترسی داشته باشد قابل اجرا بوده و فقط اندكی به مكمل های غذایی و كود نیاز دارد، گفت: از پودر خشك شده این گیاه به عنوان نمك سبز استفاده می شود.
به گفته وی، نمك استخراجی از این گیاه علاوه بر دارا بودن املاحی مانند سدیم و كلسیم دارای مقادیری منیزیم است.
مختارپور افزود كه سالیكورنیا گونه با ارزشی است كه در چرخه غذایی دام و انسان نقش تاثیر گذاری بر عهده دارد و روغن استحصالی از این گیاه جزو بهترین روغن های دنیا است.
وی بیان كرد: تلاش می شود در آینده شركت هایی راه اندازی شود كه بتوانند سبزی خشك سالیكورنیا را برای نمك خشك برداشت كنند.
او افزود: مقدار سالیكورنیا علوفه ای استحصالی از هر هكتار زمین حدود 40 تن و میزان بذر استخراجی حدود یك تن بوده و از روغن آن در برخی كشورها به عنوان روغن خوراكی استفاده می شود.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی گلستان اضافه كرد: اكنون در استان های هرمزگان و آذربایجان غربی تحقیقاتی روی سالیكورنیا در حال اتجام است اما با توجه به شرایط آب و هوایی و درصد شوری متعادل تر آب های منطقه، گلستان در جایگاه مطلوب تری نسبت به آنها قرار دارد.
وی ضمن تاكید بر اقتصادی بودن كشت این گونه و تاثیر آن در ایجاد فرصت های شغلی، ارایه آمارهای دقیق در خصوص میزان درآمد ریالی و اشتغال افراد در هر هكتار را به تكمیل مطالعات و به آینده موكول كرد و افزود: این پروژه تحقیقاتی در آغاز راه قرار دارد و باید برای رفع پاره ای از دغدغه ها و چالش های فرارو تصمیم مناسب گرفته شود.
معاون فرماندار گمیشان نیز در این مورد گفت: با توجه به بیكاری جوانان شهرستان از همه ظرفیت ها برای رفع این مشكل استفاده می شود و تفاوت ندارد كه موضوع پرورش ماهی در قفس در پهنه آبی خزر، پرورش میگو و یا كشت گونه های مرتعی شور و یا دارویی باشد.
سیدعلیرضا حسینی اظهار كرد: مزرعه سالیكورنیا كه در 20 كیلومتری شهر گُمیش تپه واقع بوده آزمایشی و تحقیقاتی است و امیدواریم كه از نتایج مثبت این طرح در مراتع وسیع شهرستان و اراضی ناشی از پسروی آب دریا در محدوده تالاب گمیشان استفاده كنیم.
وی همچنین به یكی از دیگر طرح های همسو با این روند اشاره كرد و گفت: در این قالب نهال برخی درختچه ها، درخت ها و گونه های دارویی متناسب با منطقه گمیشان به صورت رایگان در اختیار علاقه مندان منطقه قرار می گیرد تا افزون بر كشت آزمایشی از منفعت های آن نیز بهره مند شوند.
عبدالحامد قرنجیك از فرهنگیان بازنشسته و از اهالی گُمیش تپه هم گفت: شغل مردمان گمیشان وابسته به تالاب، دریا و ماهیگیری است اما این روزها صیادان با دستان خالی به خانه برمی گردند و باید از هر روشی برای ایجاد اشتغال مردم استفاده شود.
وی با بیان این كه كشت گیاهان متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه دارای ثمر اقتصادی و فراهم كننده شغل، امری پسندیده است ابراز امیدواری كرد كه با نتایج مثبت این تحقیقات شاهد راه اندازی مزارع بزرگ كشت گیاهان مقاوم به شوری و ایجاد فرصت اشتغال برای جوانان بومی باشیم.
به گزارش ایرنا، سالیكورنیا از گیاهان هالوفیت یا نمكدوست است، این گونه ها تحمل شوری بالا و زندگی در خاك های شوره زار را دارند، بلندی این گیاه 30 تا 50 سانتیمتر است، ساقه‌ها بند بند و آبدار، برگ‌ها كوچك و به شكل فلس‌های تحلیل رفته بوده به نحوی كه در نگاه نخست گیاه بدون برگ به نظر می‌رسد.
ساقه های این گیاه مصرف خوراكی برای انسان و دام دارد، بذر آن سرشار از روغن بوده و از نظر كیفیت با روغن گلرنگ برابری می كند.
به گفته كارشناسان تحقیقات منابع طبیعی و كشاورزی، روغن به دست آمده از دانه های سالیكورنیا شامل تركیب بیوشیمیایی (پروتئین، چربی، اسید اسكوربیك، بتاكاروتن و كلروفیل)، محتویات معدنی (سدیم، پتاسیم، منیزیم، كلسیم، فسفر، آهن، روی و مس)، تركیب اسید آمینه (اسید گلوتامیك و آسپاراژین، متیونین و سیستئسن به مقدار كم) و غنی از بتاكارتن است.
قابلیت كاربرد سالیكورنیا به عنوان روغن خوراكی، تامین علوفه دام، در كنار كم توقع بودن و توان رشد آن در خاك های نامرغوب و استفاده از آب های غیرقابل استفاده همچون فاضلاب صنعتی و آب شور دریا، این گونه را به گیاهی مهم تبدیل كرده است.
7333/1648/3091/6033