به گزارش روز دوشنبه گروه اخبار علمي ايرنا، شستن دست ها با صابون يك روش موثر براي كاهش خطر ابتلا به انواع عفونت ها و حفظ سلامتي است. معمولا تصور مي شود صابون هاي حاوي مواد آنتي باكتريال اثر بهتري در پاكسازي دست ها دارند و در نتيجه بهتر از صابون هاي معمولي هستند. اما سازمان غذا و داروي آمريكا ديدگاه متفاوتي دارد. در واقع اين سازمان در سال 2016 ميلادي استفاده از 19 ماده آنتي باكتريال را در صابون ها ممنوع اعلام كرد. در اين گزارش به بررسي علت اين ممنوعيت مي پردازيم.
***مكانيسم عملكرد صابون چيست؟
از شيمي دوره دبيرستان به ياد داريم كه دو نوع مولكول وجود دارد. مولكول هاي قطبي مانند قند كه در آب حل مي شوند و مولكول هاي غيرقطبي مانند روغن كه در آب حل نمي شوند. اما مولكول هاي صابون، آمفي پاتيك هستند، بدين معني كه هم خواص مولكول هاي قطبي و هم خواص مولكول هاي غيرقطبي را دارند و به همين علت به سادگي شسته مي شوند.
در خصوص باكتري ها و ميكروب ها، صابون داراي دو اثر شيميايي و رفتاري است. ماهيت آمفي پاتيك مولكول هاي صابون موجب سست شدن اتصال باكتري و ميكروب با پوست مي شود تا ساده تر شسته شوند. از طرفي براي پاك شدن صابون از روي دست بايد شست و شو در زمان طولاني تري انجام شود. بنابر اين صابون عادي لزوما باكتري ها و ويروس ها را نمي كشد.
صابون هاي آنتي باكتريال علاوه بر تركيبات صابون هاي عادي، داراي تركيبات اضافي هستند كه مانع توليد مثل باكتري هاي باقي مانده روي پوست مي شوند. اين تركيبات عموما اثري بر ويروس ها ندارند و تنها باكتري ها را تحت تاثير قرار مي دهند. متداول ترين نوع از اين تركيبات كه در صابون ها مورد استفاده قرار مي گيرد تري كلوسان است.
***تري كلوسان، خوب، بد، ناشناخته
تري كلوسان توسط يك شركت سوييسي در سال 1964 ميلادي ساخته شد و تا سال 1970 به عنوان يك پماد جراحي به كار گرفته شد. حدود سه چهارم از صابون هاي مايع موجود در بازار حاوي تريكلوسان به عنوان ماده فعال هستند.
با وجود اين تحقيقات روي مولكول ها و جانوران نشان مي دهد كه اين ماده كاركرد هورمون ها و ساير فرآيندهاي بيولوژيكي را تحت تاثير قرار مي دهد. همچنين اين ماده اثر نامطلوبي روي جلبك ها و اكوسيستم هاي آبي طبيعي دارد. البته تا كنون ارتباط مستقيمي بين اين ماده و آسيب به سلامت انسان گزارش نشده است.
علاوه بر اين نگراني هايي در خصوص افزايش خطر توليد باكتري هاي مقاوم در برابر داروها در اثر استفاده از اين ماده شيميايي وجود دارد.
***موضع سازمان غذا و داروي آمريكا
مهمترين وظيفه سازمان غذا و داروي آمريكا حفاظت از سلامت عمومي جامعه است و يكي از راه هاي انجام اين وظيفه اطمينان از اين است كه تركيبات مورد استفاده در محصولات مختلف « عموما به عنوان ماده اي ايمن و موثر شناخته مي شوند.»
با وجود اين كه مستنداتي در خصوص خطرزا بودن تري كلوسان و ساير تركيبات آنتي باكتري براي سلامت عمومي در دست نيست، موثر بودن اين مواد در صابون ها نيز به اثبات نرسيده است. سازمان غذا و دارو با توجه به اين موضوع در سال 2013 ميلادي مقرراتي را وضع كرد كه بر اساس آن توليدكنندگان موظف شدند ظرف يك سال مداركي را دال بر تاثيرگذاري بهتر صابون هاي آنتي باكتريال ارائه كنند. اما تا كنون هيچ سند قابل قبولي در اين رابطه ارائه نشده است.
بنابر اين با استفاده از صابون هاي آنتي باكتريال نه تنها مزيت خاصي نصيب مصرف كننده نمي شود، بلكه مقادير بيشتري از تركيبات شيميايي وارد محيط زيست مي شود. به همين علت سازمان غذا و داروي آمريكا استفاده از تري كلوسان و 18 ماده آنتي باكتريان ديگر را در صابون ها ممنوع اعلام كرد.
با وجود اين هنوز هم كاربردهاي مفيد ديگري براي تري كلوسان وجود دارد كه توسط سازمان غذا و دارو ممنوعيتي در مورد آن ها وضع نشده است. به عنوان نمونه مي توان به جلوگيري از تشكيل پلاك دندان اشاره كرد كه موجب اسفاده وسيع از اين ماده شيميايي در توليد خميردندان شده است.
شست و شوي دست با آب و صابون موجب كاهش 82 درصدي باكتري هاي موجود در پوست دست مي شود و در تحقيقات زيادي به آثار مفيد شست و شو با صابون عادي براي سلامتي توجه شده است. بنابر اين با وجود ممنوعيت استفاده از تركيبات آنتي باكتريال در صابون ها، شست و شو با استفاده از صابون هاي عادي همچنان يك اقدام بسيار مفيد براي حفظ سلامتي محسوب مي شود و بايد به عنوان يكي از اقدامات روزانه مهم مورد توجه قرار گيرد.
علمي (6)**9259**1440
تهران – ايرنا – در حالي كه اكثر افراد بر اين باورند كه صابون هاي آنتي باكتريال اثر بهتري در پاكسازي دست ها دارد، سازمان غذا و داروي آمريكا استفاده از 19 ماده آنتي باكتريال را در صابون ها ممنوع اعلام كرده است.
