اهدای عضو، ضرورتی نیازمند فرهنگ سازی

تصویر معصوم كودك 6 ساله بر مزار، دل هر بیننده ای را به درد می آورد، حتی نزدیكان فرد میانسالی كه بر اثر مرگ مغزی جان باخته برای لحظه ای هم كه شده داغ خود فراموش كرده و بر این كودك می گریند، كودكی كه مدت ها درنوبت دریافت و پیوند قلب قرار داشت.
اكنون خانواده فرد مرگ مغزی با آگاهی از نیاز این كودك به قلب در حسرتند كه كاش با اهدای عضو عزیز از دست رفته شان موجب نجات این كودك و یا دیگر كودك های نیازمند عضو می شدند، آنها هر بار كه بر سر مزار عزیزشان خواهند آمد شرمسار كودكی خواهند شد كه از پشت قاب عكس همچنان قلبی برای زندگی طلب می كند.
ده ها نفر در گوشه كنار كشور از جمله اردبیل در انتظار دریافت اعضای پیوندی برای سلام دوباره به حیات هستند؛ سهراب 40ساله و پدر 2 كودك چهار سال است تحت درمان در بیمارستان علوی است، او منتظر كلیه اهدایی برای زنده ماندن است.
مالك 28 ساله هم از ناراحتی قلبی رنج می برد و رعنا مادر یك كودك 2 ساله در انتظار كبد برای پیوند است.
در حالی كه در جامعه امروزی دیدگاه ها رفته رفته در مورد اهدای عضو مثبت شده و تعداد اهداكنندگان رو به افزایش است اما هنوز شكاف بزرگی بین تعداد اهداكنندگان نسبت به كسانی كه در انتظار عضو اهدایی هستند، وجود دارد.
بر اساس اعلام مسئولان، سالانه در ایران حدود هشت هزار نفر بر اثر مرگ مغزی جان می بازند و جای تاسف است كه خانواده های بیش از هفت هزار نفر از آنها راضی به اهدای عضو برای نجات همنوعانشان نبوده و آنها با تمام اعضای مورد نیاز در خاك مدفون می شوند.
كتایون نجفی زاده ، مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان می گوید: سالانه از هشت هزار مورد مرگ مغزی در ایران تنها اعضای 900 نفر به افراد نیازمند اهدا می شود.
وی با بیان اینكه آمار اهدای عضو مرگ مغزی در كشور چندان مطلوب نیست، اضافه كرد: هر فرد مرگ مغزی با اهدای اعضا و نسوج خود می تواند جان یك تا هشت نفر را نجات دهد و روا نیست كه خانواده های داغدار بدون توجه به این مهم عزیزان خود را به خاك بسپارند.

*** 25 هزار نفر در ایران در انتظار دریافت عضو اهدایی هستند
كم بودن تعداد اهدای عضو در مقایسه با میزان جان باختگان ناشی از مرگ مغزی در ایران در حالی است كه به گفته مسئولان بیش ز 25 هزار نفر در كشور برای نجات جان خود و زندگی عادی در نوبت دریافت اعضای پیوندی هستند.
به گفته دكتر امید قبادی ، نایب رییس انجمن اهدای عضو ایرانیان ، هنوز هم سالانه حدود سه هزار نفر از بیماران نیازمند به پیوند اعضا در كشور جان خود را از دست می دهند و این در حالی است كه در نقاط مختلف كشور به دلیل عدم آشنایی با موضوع ، روزانه اعضای سالم زیادی از افراد مرگ مغزی شده در خاك دفن شده و نابود می شوند.

** علت كم بودن اهدای عضو در ایران چیست
دكتر قبادی ، نایب رییس انجمن اهدای عضو ایرانیان می گوید: بر اساس بررسی های انجام شده 21 دلیل برای عدم رضایت افراد به ثبت نام برای اهدای عضو شناسایی شده اما این تمام علت ها نبوده و نیاز است تا تحقیقات جامعی برای علت یابی این موضوع در كشور صورت گیرد.
او اظهار داشت: ندانستن معنی و مفهوم مرگ مغزی انسان، اصلی ترین مشكل فرهنگی در ارتباط با ثبت نام و رضایت افراد برای اهدای عضو به بیماران نیازمند است، در ایران قبل از آنكه مردم را با معنی و مفهوم علمی دقیق مرگ مغزی آشنا كنند بطور مكرر از پسندیده بودن اهدای عضو سخن به میان می آید.
وی بیان كرد: در افرادی كه دچار مرگ مغزی شده اند اعضای دیگر مانند قلب برای مدتی به كار خود ادامه می دهند و نزدیكان بیمار با مشاهده ظاهر او تصور می كنند كه فرد امید زیادی برای احیا و زندگی دوباره دارد و به همین دلیل از رضایت برای اهدای عضو فرد دچار مرگ مغزی شده خودداری می كنند.
دكتر قدرت اخوان اكبری ، رییس دانشگاه علوم پزشكی اردبیل گفت: رضایت گیری از خانواده های بیماران مرگ مغزی به سختی صورت می گیرد.
كارشناسان معتقدند كه علت كم بودن اهدای عضو در ایران به دلایل مختلفی بستگی داشته و در هر منطقه متفاوت تر از همدیگر می باشد و برای این منظور می بایست فرهنگ ، سنن و باورهای آنها مورد بررسی ریشه ای قرار گیرد.
به گفته آنها، عدم باور پذیری پایان زندگی با مرگ مغزی و امید به بهبودی اینگونه بیماران در بین خانواده ها، پیوند عمیق عاطفی بین خانواده با متوفی حتی تا مدت ها پس از مرگ ، عدم باور و پذیرش نیست و نابودی عزیز از دست رفته، سنت های غلط حاكم در برخی مناطق، ناآشنایی به نگاه مذهب به موضوع اهدای عضو و فقدان توجه كافی از سوی رسانه ها و نهادهای عمومی به این موضوع در این امر تاثیرگذار است كه می بایست مورد توجه قرار گیرد.

*** مرگ مغزی چیست
به گفته پزشكان ، هر انسانی كه به هر علتی دچار مرگ مغزی می شود سایر اعضای بدن او مانند قلب، ریه و كبد برای مدتی محدود و با توجه به نوع عضو در خوشبینانه ترین شرایط حداكثر تا 14 ساعت زنده می ماند.
سلول های همه اعضای بدن انسان به غیر از مغز قادر به ترمیم و بازسازی خود هستند و در افرادی كه دچار آسیب و به دنبال آن مرگ مغزی شده اند به تدریج سلول های مغز از بین می روند.
بسیاری از ارگان ها و اعضای بدن انسان قابل پیوند بوده اما برای مغز جایگزین وجود ندارد و هر فردی كه دچار آسیب مغزی و در نتیجه مرگ مغزی شود آن فرد در واقع فوت كرده است.
انتقال اعضای یك فرد به فرد دیگر برای نجات زندگی یا بهبود كیفیت زندگی همان اهدای عضو است كه می تواند از افراد زنده یا از افراد مرگ مغزی و یا از افراد مرگ قلبی در شرایط خاص و با تجهیزات و تمهیدات ویژه انجام شود.
اعضای قابل اهدا قلب ، ریه ها ، كبد ، روده ها ، لوزالمعده و كلیه ها هستند علاوه بر این اعضا، برخی از بافت های بدن نیز قابل پیوند می باشند.
با اهدای قرنیه می توان بینایی را به فردی كه دچار صدمه شدید به چشم شده باز گرداند، تاندون و غضروف باعث باز سازی اعضای آسیب دیده مربوطه می شوند، پیوند استخوان می تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود.
دریچه قلب برای كودكان با بیماری مادرزادی دریچه ای و بزرگسالان با دریچه آسیب دیده به كار می رود، پیوند پوست هم نجات بخش بیماران با سوختگی شدید است.
همچنین پیوند مغز استخوان تنها درمان ممكن در بعضی از سرطان های خون است، خلاصه آنكه هر فرد مرگ مغزی می تواند با اهدای ارگان های حیاتی خود جان یك تا هشت نفر را از مرگ نجات داده و با اهدای بافت و نسوج خود یك تا 53 نفر را از معلولیت رهایی بخشد.

** فرهنگ سازی تنها عامل افزایش رغبت به اهدای عضو
به اعتقاد كاشناسان ، مقوله اهدای عضو با توجه به اینكه در یكی از بحرانی ترین زمان زندگی و شرایط حاكم بر اعضای خانواده پیش می آید مقوله ای پیچیده بوده و نیاز به فرهنگ سازی در بطن جامعه دارد.
این كارشناسان معتقدند كه اهدای عضو اگر در زمان حیات فرد انجام گیرد بسیاری از مشكلات پیش رو را می تواند حل كند، ثبت نام و دریافت كارت اهدای عضو از سوی افراد جامعه در صورت همه گیر شدن و تبدیل به فرهنگ حاكم بهترین راهكار برای موضوع اهدای عضو است.
با وجود آنكه این مهم در حال رواج تدریجی است اما می بایست نهادهای پزشكی و ارگان های اطلاع رسان اقدام گسترده ای در ترویج این اقدام نیكو انجام دهند. همچنین روش های برخورد و تعامل با خانواده افراد مرگ مغزی برای ترغیب و رضایت جهت اهدای عضو بیمار نیز امری مهم می باشد كه می بایست مورد توجه قرار گیرد.
دكتر قبادی ، نایب رییس انجمن اهدای عضو ایرانیان گفت: در سال های اخیر كارهای خوبی در ارتباط با فرهنگ سازی و افزایش ثبت نام برای دریافت كارت اهدای عضو و نیز رضایت اطرافیان افراد دچار مرگ مغزی انجام شده اما باید دست به دست هم داده و مردم را با اهمیت پیوند اعضا و ثبت نام با رضایت خود برای این منظور هر چه بیشتر آگاه كنیم.
وی اهدای عضو و پیوند اعضای افراد دچار مرگ مغزی شده را یك كار انسانی و پسندیده دانست كه از لحاظ مذهبی و شرعی جای هیچ شبهه ای در آن نمی باشد و مراجع عظام كشور آن را جایز دانسته اند و بواسطه آن می توان جان بسیاری از انسان ها را كه نیازمند به دریافت پیوند عضو می باشند نجات داد.
دكتر قدرت اخوان اكبری نیز گفت: مهم ترین كار در اهدای عضو، فرهنگ سازی است و باید در این امر خیر كلیه متولیان فرهنگی ، ائمه جمعه و جماعات و مسئولان استانی و رسانه ها ایثارگرانه وارد عمل شده و دانشگاه را در ترویج فرهنگ اهدای عضو یاری نمایند.

*** اردبیل رتبه 12 در اهدای عضو را دارد
دكتر اخوان ‌اكبری ، رییس علوم پزشكی استان اردبیل با بیان اینكه این استان از نظر شناسایی بیماران مرگ مغزی جایگاه اول كشور را دارد، افزود: همچنین از نظر اهدای عضو این استان رتبه 12 كشوری را دارد.
وی بیان كرد: آموزش نیروی متخصص، راه‌اندازی بخش پیوند در استان، همیاری خیرین جامعه در تجهیز بخش پیوند و راه‌اندازی شعبه انجمن اهدای عضو ایرانیان جزو نیازمندی های استان است.
به گفته وی ، اهالی استان می توانند با مراجعه به ایستگاه پرستاری بیمارستان های استان كارت اهدای عضو رایگان دریافت كرده و به جمعیت 10 هزار نفری صاحبان كارت اهدای عضو استان اردبیل بپیوندند.
7110/6016