تغییر الگوی كشت لازمه توسعه اقتصادی

به گزارش ایرنا، كشاورزی یكی از مهمترین بخش های اقتصادی قم است كه نقش مهمی در روند توسعه استان دارد، اما این حوزه مهم و تاثیر گذار در سالهای اخیر با چالش جدی كم آبی و افزایش شدید دما مواجه شده است كه برای عبور از این وضعیت، نیازمند برنامه ریزی های جدید و استفاده از روش های نوین علمی است.
استفاده از راهبرد تغییر الگوی كشت، یكی از مهمترین این سیاست هاست كه می تواند موجب حفظ حیات و پایداری كشاورزی قم حتی در شرایط كم آبی و تنش های محیطی موجود در استان باشد و به همین دلیل تمركز بر اجرای این راهبرد در اولویت برنامه های سازمان جهاد كشاورزی قم قرار گرفته است.
اجرای سیاست راهبردی تغییر الگوی كشت در بخش كشاورزی قم شامل موارد مختلفی است كه برای آشنایی بیشتر با جزییات آن خبرنگار ایرنا با شماری از مسئولان و كارشناسان این حوزه به گفت و گو پرداخت.

** بذر مناسب محور اجرای سیاست تغییر الگوی كشت در قم
رئیس سازمان جهاد كشاورزی قم دراین زمینه گفت: یكی از مهمترین محورهای مورد توجه در اجرای سیاست های تغییر الگوی كشت در استان، استفاده از بذر مناسب با شرایط آب و هوایی قم است كه در زمان كوتاه تر و با مصرف آب كمتر به محصول نهایی تبدیل شود.
محمد رضا طلایی بیان كرد: محدودیت منابع آبی در بخش كشاورزی استان به عنوان یك عامل مهم ضرورت به كارگیری بذرهایی كه می تواند با آب كمتر به رشد خود ادامه دهد را روشن می سازد و به همین علت سازمان جهاد كشاورزی قم طی یك برنامه راهبردی جایگزینی بذرهای اصلاح شده و مقاوم در برابر تنش های محیطی و به خصوص كم آبی را با بذرهای معمولی آغاز كرده است.
وی افزود: این بذرها كه بر اساس شرایط محیطی قم انتخاب شده، می تواند با دوره های آبیاری كمتر در برابر سردی و گرمی ناگهانی كه در دمای هوای منطقه ای استان پدید می آید، مقاومت كند و به رشد خود ادامه دهد.
طلایی ادامه داد: استفاده از بذرهای اصلاح شده در زمین های زراعی قم، مدت زمان عملیات كشاورزی در بخش های كاشت، داشت و برداشت محصول را تا حد قابل توجهی كاهش می دهد و به همین دلیل از نظر اقتصادی بسیار به صرفه است و موجب افزایش درآمد بخش كشاورزی استان و بهره برداران آن می شود.
وی افزود: به دلیل تلاش های سازمان جهاد كشاورزی قم برای آشنایی كشاورزان استان با مزایای استفاده از بذرهای اصلاح شده و نقشی كه این نوع كشت در تحول اقتصادی بخش كشاورزی دارد، استقبال از این بذرها رو به افزایش است و بسیاری از بهره برداران استفاده از آن را نسبت به بذرهای معمولی ترجیح می دهند.

** گلخانه بستری مناسب برای تغییر الگوی كشت در قم
رئیس سازمان جهاد كشاورزی قم همچنین گفت: كشت گلخانه ای به دلیل مصرف كم آب و مقاومت در برابر تنش های محیطی، بستری مناسب برای اجرای سیاست تغییر الگوی كشت به حساب می آید و برای كشاورزی استان مفید و سود آور است.
طلایی با بیان این كه توسعه كشت گلخانه ای از جمله اولویت های سازمان جهاد كشاورزی قم است، افزود: نیازمند تغییرات اساسی در الگوهای كشت و استفاده از روش های نوین برای پرورش گیاهان در آب و هوای خشك و پرتنش استان هستیم و در این زمینه كشت گلخانه ای می تواند اقتصاد كشاورزی قم را متحول كند.
وی با اشاره به تقاضای شدید بازار نسبت به استفاده از محصولات كشاورزی باكیفیت، بیان كرد: گیاه پرورش یافته در گلخانه از نظر كیفیت، وضعیت مطلوبی دارد و می توان آن را علاوه بر بازارهای داخلی به عنوان محصول صادراتی در كشورهای منطقه به فروش رساند.
به گفته طلایی، یكی دیگر از امتیازهای كشت گلخانه ای نسبت به كشت های سنتی، كاهش یافتن هزینه های تولید محصول نهایی در آن است كه این موضوع می تواند سطح درآمد كشاورزان استان را افزایش دهد.
طلایی گفت: ایجاد صنایع تبدیلی و تكمیلی و همچنین تشكیل كارگاه های بسته بندی محصول در كنار گلخانه ها، اقدام مهم دیگری است كه می تواند حجم بالایی از تولید و اشتغال را برای كشاورزی استان قم به ارمغان آورد.
وی افزود: قرارگرفتن قم درمنطقه مركزی ایران و دسترسی آن به بازارهای عمده مصرف محصولات كشاورزی كشور، نكته دیگری است كه توجیه اقتصادی توسعه كشت گلخانه ای در آن را بالا می برد.
براساس برنامه ریزی های انجام شده قرار است ظرفیت كشت گلخانه ای استان قم در آینده نزدیك به 100هكتار برسد.

** كاهش شدید مصرف آب در بخش كشاورزی قم با اجرای راهبرد تغییر الگوی كشت
رئیس سازمان جهاد كشاورزی قم در ادامه گفت: اجرای طرح تغییر الگوی كشت تنها در دشت های ساوه و شریف آباد استان موجب كاهش مصرف 90 میلیون متر مكعب آب برای كشاورزی می شود.
طلایی بیان كرد: بر اساس سیاست های دولت، وزارت جهاد كشاورزی مكلف شد طرح تغییر الگوی كشت را در سطح مناطق مختلف كشور به اجرا درآورد كه در همین زمینه استان قم به عنوان نمونه كشوری انتخاب شد.
وی افزود: برای این كار با نظر كارشناسان، 2 دشت شریف آباد و ساوه انتخاب و مراحل اجرای طرح در آن ها آغاز شد كه با عملیاتی شدن آن در دشت شریف آباد 50 میلیون مترمكعب و در دشت ساوه 40 میلیون متر مكعب صرفه جویی در مصرف آب صورت می گیرد.
رئیس سازمان جهاد كشاورزی قم ادامه داد: این كاهش حجم مصرف آب بدون كاستن از سطح زیركشت محصول های زراعی صورت می گیرد و حتی می تواند ارزش افزوده اقتصادی فعالیت های كشاورزی در منطقه را نیز افزایش دهد.
طلایی با اشاره به این كه سازمان جهاد كشاورزی قم بهترین كارشناسان خود را برای اجرای دقیق این طرح اختصاص داده است، گفت: انجام این طرح برای رسیدن به هدف های مورد نظر به اعتبارات ملی و استانی مناسبی نیاز دارد كه باید در زمان معین در اختیار مجریان آن قرار گیرد.
وی بیان كرد: همچنین در اجرای این طرح ملی از نظر تمام كارشناسان كشور همچون استادان دانشگاه و نهادهای فعال در بخش كشاورزی، استفاده خواهد شد.
دشت شریف آباد و ساوه در بخش جعفریه استان قم قرار دارد، قم دارای یك شهرستان به همین نام و پنج بخش جعفریه، سلفچگان، مركزی، خلجستان و كهك است؛ جمعیت جعفریه بر اساس سرشماری سال ١٣٩٥ برابر با 9 هزار و 387 تن می باشد.

** نشا كاری ابزاری برای تغییر الگوی كشت در قم
طلایی ادامه داد: امروز كشاورزی قم به دلیل كمبود منابع آبی و تنش های محیطی، نیازمند تغییر الگوی كشت و به كارگیری روش های جدید در فرآیند تولید محصول های زراعی است و به همین دلیل استفاده از نشا می تواند به عنوان روشی كارآمد توسط بهره برداران این بخش مورد توجه قرار گیرد.
وی بیان كرد: محصولات كشاورزی كه با استفاده از روش نشا كاری در قم كشت شده است، تاكنون بازخورد خوبی داشته و از نظر كمیت و كیفیت توانسته رضایت كشاورزان استان را به دست آورد.
طلایی افزود: پنبه از جمله محصولاتی است كه بسیاری از كشاورزان قمی برای تولید آن از روش نشا كاری استفاده می كنند و توانسته اند محصولی با كیفیت را به بازار عرضه كنند.
در هر سال زراعی حدود یك هزار هكتار از مزارع كشاورزی استان به كشت پنبه كه به طلای سفید معروف است اختصاص پیدا می كند كه به طور میانگین از هر هكتار آن 2.5 تن محصول برداشت می شود.

** تهیه طرح جامع تغییر الگوی كشت برای نخستین بار در استان قم
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی قم نیز پیرامون این موضوع گفت: برای نخستین بار در كشور، طرح جامع تغییر الگوی كشت با لحاظ تمام شرایط جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی در قم تهیه و اجرا می شود.
محمد علی سلامی، افزود: در الگوی كشت جدید به دنبال استفاده از محصول های كم آب بر و مناسب شرایط اقلیمی قم هستیم تا بخش كشاورزی استان به دلیل محدود شدن منابع آبی و خشك سالی های اخیر، دچار بحران نشود.
وی بیان كرد: در این طرح، تمام مولفه های موثر در كشاورزی همچون وضعیت ومقدارآب مصرفی، میزان اراضی تحت كشت، شرایط اقلیمی منطقه، مسائل اقتصادی، رویكردهای محیط زیستی و بسیاری از موضوع های دیگر، مورد توجه قرار می گیرد.
وی ادامه داد: هدف این طرح حفظ و پویایی بخش كشاورزی قم به همراه افزایش میزان تولید محصول های زراعی و باغی و به تبع آن رشد بخش دامپروری استان است؛ لذا این طرح فرصت های شغلی بخش كشاورزی را تقویت می كند و درآمد كشاورزان را ارتقا می دهد.
سلامی گفت: استان قم برای كشت بسیاری از گیاهان دارویی نیز مناسب است كه البته عموما گیاهان دارویی كم آب همچون گل محمدی وخارشتر كه برای رشد به آب بسیار كمی نیاز دارند مد نظر می باشد.
وی بیان كرد: با استفاده از گیاهان كم آب بر و مقاوم با شرایط اقلیمی قم مثل شوری، نه تنها پویایی بخش كشاورزی حفظ می شود، بلكه با كشت این گیاهان واجرای سیستم های آبیاری تحت فشارمی توان ضمن مصرف آب كمتر، سطح بیشتری از زمین ها راكشت و از آلودگی ریز گردها نیز جلوگیری و علوفه مورد نیاز دامپروری استان را تامین كرد.
سلامی ادامه داد: استقبال كشاورزان استان از اجرای طرح جامع تغییر الگوی كشت كه برای تدوین آن تلاش های زیادی انجام شده است، می تواند موجب تقویت بخش كشاورزی قم شود.

** ضرورت تغییر الگوی كشت در قم به دلیل افزایش دما
رئیس مركز تحقیقات و آموزش جهاد كشاورزی و منابع طبیعی قم نیز در رابطه با این موضوع، گفت: افزایش دمای هوای استان در سال های اخیر كه همچنان هم ادامه خواهد داشت بر روی بسیاری از شاخص های مورد توجه در بخش كشاورزی تاثیر می گذارد و موجب اهمیت اجرای راهبرد تغییر الگوی كشت در قم می شود.
عباس پورمیدانی افزود: لزوم توجه به موضوع افزایش دما و تغییر اقلیم قم در برنامه ریزی های بخش كشاورزی استان، بسیار جدی است، چراكه داده های هواشناسی، تصاویر ماهواره ای و بررسی های میدانی نشان می دهد، در طول 10 سال گذشته متوسط دمای منطقه بیش از یك درجه افزایش یافته است.
وی بیان كرد: همچنین تحلیل الگوهای پیش بینی اقلیم نشان می دهد كه در دهه های آینده، دمای متوسط منطقه حدود 2 درجه افزایش پیدا خواهد كرد.
به گفته پورمیدانی ،بر اساس نظر كارشناسان این حوزه، در صورت افزایش 2 درجه ای دمای هوا، بسیاری از اطلاعات و داده های كشاورزی و زراعی كه در زمان های گذشته مورد استفاده قرار می گرفته است، دیگر كارایی لازم را ندارد و باید در چارچوب راهبرد تغییر الگوی كشت، بازطراحی شود.
پورمیدانی گفت: الگوی كشت و نوع رقم، تاریخ كشت، تاریخ برداشت، دوره آبیاری، زمان استفاده از سموم و نوع كود، از جمله شاخص هایی است كه در اثر افزایش دمای هوا در بخش كشاورزی، نیاز به تغییر دارد.
رئیس مركز تحقیقات و آموزش جهاد كشاورزی و منابع طبیعی قم بیان كرد: برای مثال بسیاری از گونه های درختی و زراعی برای رسیدن به ظرفیت تولید نیاز به یك دوره سرمایی در زمان رویش خود دارند كه با افزایش دما، این نیاز گیاه تامین نمی شود و محصول مورد نظر به دست نمی آید.
وی افزود: افزایش دمای هوا و تغییر اقلیم موجب گرم شدن روزهای زمستان و كاهش میزان بارش برف و كوتاه شدن زمان ماندگاری آن در مناطق كوهستانی و دشت ها می شود كه این پدیده در نهایت كاهش روان آب های بهاره و تابستانه كه برای رشد گیاهان بسیار موثر است را در پی دارد.
پورمیدانی با اشاره به حساسیت اجرای راهبرد تغییر الگوی كشت در این استان، گفت: در چنین شرایطی لزوم استفاده از ارقام مقاوم به تغییرات دما برای ادامه یافتن حیات كشاورزی قم بسیار ضروری است و بهره برداران این بخش باید نسبت به موضوع افزایش دما، حساسیت لازم را داشته باشند.
در بخش كشاورزی كل زمین های قابل كشت قم برابر 105 هزار و 730 هكتار است كه این رقم 46 صدم درصد كل اراضی قابل كشت كشور می باشد؛ به طور میانگین مجموع كشت سبز استان شامل 20 هزار هكتار باغ و 42 هزار هكتار زراعت شامل 17 هزار و 531 هكتار كشت جو، پنج هزار و 675 هكتار كشت گندم آبی، دو هزار و 346 هكتار كشت كلزا و بقیه سطح زیر كشت به محصولات یونجه، ذرت، پنبه و صیفی اختصاص یافته است.
میزان متوسط تولید بخش كشاورزی استان قم در سال برابر 746 هزار تن شامل 425 هزار تن محصولات زراعی و باغی، یك هزار و 208 تن آبزیان و 320 هزار تن محصولات دامی است.
بیشتر بهره برداران بخش كشاورزی قم را روستاییان استان تشكیل می دهند كه طبق سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1395، قم دارای 127 روستا با جمعیت بالای 20 خانوار است؛ جمعیت ساكن مناطق روستایی این استان بیش از 55 هزار و 865 تن است كه در قالب 17 هزار و 385 خانوار زندگی می كنند.
7405/ 6133/