سردیس هخامنشی و بازگشت به روزگار وصل خویش

این سردیس هخامنشی اكنون به جز هویت تاریخی، نماد دیپلماسی موفق ایران برای بازگرداندن نمادهای هویتی به غارت رفته است.

** هجران و وصل
این یادگار تاریخ باستانی ایران با فراز و فرودهایی كه داشته و هرچند كه دور ماند از اصل خویش، به قول مولوی اینك روزگار وصل خویش را بازمی جوید و به آن بازخواهد گشت.
نیمه شهریور امسال(1397) خبری در رسانه های دنیا مخابره شد كه در هنگامه بالا گرفتن جنگ لفظی ایران و آمریكا، نشانگر قدرت بالای دیپلماسی در حوزه فرهنگی بود؛ خبری كه نوید بازگشت سردیس هخامنشی به سرزمین مادری پس از حدود 82 سال می داد.
این قطعه تاریخی متعلق به سر سرباز هخامنشی و نیزه است كه در حدود85 سال پیش از دل خاك بیرون كشیده شد اما در سال 1936 میلادی از ایوان جنوبی كاخ شورا به سرقت رفت و در نهایت پاییز 2017 قرار بود این اثر تاریخی در نمایشگاهی به نمایش گذاشته و پس از آن در حراجی عتیقه در نیویورك فروخته شود.
با اطلاع مسئولان میراث فرهنگی ایران از این موضوع و پیگیری های حقوقی دولت،سرانجام دیپلماسی بین المللی جواب داد و این شیء تاریخی پنجم مهرماه 97 همزمان با بازگشت رئیس جمهوری ایران از مقر سازمان ملل متحد در نیویورك به ایران برگردانده شد كه هم اینك در مشهد است.

** حقیقت همیشه برنده است
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری كشور یكشنبه 16 دی 97 در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مركز فارس گفت: بنا به دستور ریاست این سازمان سردیس هخامنشی بعد از نمایش در شهرهای مختلف كشور به سایت اصلی باستانی خود تخت جمشید باز می گردد و بطور دائم در این محل در معرض دید همگان قرار خواهد گرفت.
محمدحسن طالبیان پیامی كه به همراه این شیء تاریخی به كشور وارد شده را مهم دانست و افزود: جریان دیپلماسی قوی شكل گرفت تا این سردیس كه بطور قاچاق از ایران خارج شده بود پس از 80 سال به خانه و زادگاه خود باز گردد كه این مساله اهمیت این شیء تاریخی را چندین برابر افزایش داده است.
وی با بیان اینكه تجربه نشان داده حقیقت همیشه برنده خواهد بود، ادامه داد: علیرغم ظلم هایی كه اكنون به كشور ما بواسطه تحریم‌ها وارد می شود اما جریان نهفته‌ فرهنگی كه در میان اغلب مردمان جهان وجود دارد باعث شد این شیء تاریخی كه غیرقانونی از كشورما خارج شده بود به زادگاه خود بازگردد.

** اصالت یعنی پیوستگی به سرزمین اصلی
معاون میراث فرهنگی كشور در ادامه صحبت های خود عنوان كرد: اثر تاریخی كه از محل اصلی خود دور باشد اصالت خود را از دست خواهد داد و هر شیء تاریخی معنای واقعی خود را در كشور و سایت باستانی كه متعلق به آن جا است پیدا می كند.
وی با اشاره به اینكه دنیا رفته رفته این مفهوم را درك كرده كه هر میزان آثار تاریخی در سایت اصلی خود قرار داشته باشد پیام علمی،اطلاعاتی و فرهنگی آن میراث بهتر و بیشتر به اطلاع جهانیان خواهد رسید،گفت: هر زمان كه شیء تاریخی از مكان اصلی خود دور می شود مسلما یكسری معانی و تفسیرهای خود را از دست خواهد داد.
طالبیان گفت:به همین خاطر فلاسفه و تئوریسین های حوزه میراث فرهنگی به اتفاق حرفشان این است كه اگر نمی توان شیئی را در همان محل اصلی خود نگهداری كرد لااقل باید در موزه‌ای مستقر در محل همان سایت باستانی نگه داشت و هیچگاه نباید از محل اصلی خارج شود.
معاون میراث فرهنگی كشور اظهار داشت: در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی كشور به دنبال همه اشیائی است كه بطور غیرقانونی از كشور خارج شده و دائما رصد جهانی در این خصوص صورت می گیرد اما آمار مستند و دقیقی درباره اقلام تاریخی كه مشمول این وضعیت است در اختیار نیست.
وی بیان كرد: در سالهای اخیر پیمان های مهمی در این باره با نهادهای بین المللی فعال درحوزه میراث فرهنگی در كشور ایتالیا و پلیس بین الملل با نیروی انتظامی و یگان حفاظت از میراث فرهنگی ما منعقد شده كه برای بازگرداندن اشیاء تاریخی كشورمان به سرزمین مادری است.

** سفر سردیس
رئیس اداره معرفی و آموزش موزه ملی ایران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سردیس هخامنشی بعد از ورود به كشور در اختیاز موزه ملی ایران قرار گرفت كه در سراسر كشور به نمایش درآید.
نینا رضائی افزود: این شیء تاریخی حدود یك ماه پیش به استان خراسان رضوی منتقل شده و هفته آینده نیز طی مراسمی رسمی سردیس هخامنشی در موزه خراسان بزرگ به نمایش در خواهد آمد و پس از آن سفر خود را به سایر نقاط كشور آغاز می كند.
وی ادامه داد: بعد از مشهد این شیء تاریخی احتمالا در سیستان و بلوچستان به نمایش در می آید و از آنجا به ترتیب به سمت استانهایی كه اعلام آمادگی كردند حركت خواهد كرد.

** بازگشت به تخت جمشید
رئیس اداره معرفی و آموزش موزه ملی ایران با بیان اینكه پیش بینی می شود نمایش این شیء در هر استان بطور میانگین حدود دو هفته بطول بینجامد كه با استقبال عمومی نیز احتمال افزایش این مدت زمان وجود دارد،گفت: بر اساس دستور رئیس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری كشور این شیء پس از نمایش در تمام استانهای كشور به فارس و پایگاه جهانی تخت جمشید بازمی گردد و در این محل بطور دائم قرارخواهد گرفت كه پیش بینی می شود این حداكثر تا قبل از پایان سال آینده (1398)این امر رخ دهد.
رضایی افزود: بسیاری از استان های كشور از نمایش این شیء در استان خود استقبال كرده اند و در نوبت نمایش آن قرار دارند.
وی معتقد است كه این سردیس باید بعنوان نماد یك افتخار بزرگ در سطح ایران نمایش داده و در نهایت به تخت جمشید و جایگاه اصلی باز گردد.
رئیس اداره معرفی و آموزش موزه ملی ایران عنوان كرد: در شرایط سخت فعلی به لحاظ اعمال تحریم های ظالمانه آمریكا علیه مردم ایران، تلاش بسیاری برای بازگشت این شیء تاریخی صورت گرفته است.

** جایگیری در جای اصلی خود
مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سردیس هخامنشی پس از سفرهای استانی كه برای آن پیش بینی شده به تخت جمشید باز می گردد و طی آیینی رسمی در محل اصلی خود رونمایی خواهد شد.
حمید فدایی اضافه كرد: بعد از رونمایی،این شیء ارزشمند در موزه تخت جمشید جانمایی خواهد شد و به موازات آن نیز اسكن دقیقی از ابعاد و اندازه آن انجام و اقدامات لازم برای جایگزاری نهایی در محل اصلی آن انجام خواهد شد.
وی ادامه داد: اكنون بخش های مجاور در محل اصلی سردیس هخامنشی در تخت جمشید وجود ندارد و در ردیف قطعات مفقوده است.
فدایی گفت: باید با تدابیر خاصی این سردیس در محل اصلی خود قرار گیرد كه مقدماتی را نیاز دارد كه بعد از رسیدن نقش به دست كارشناسان این مجموعه امكان پذیر خواهد بود.
وی در پاسخ به سوالی در زمینه بازگشت سایر اقلام خارج شده از تخت جمشید بیان كرد:بازگشت اشیایی كه در داخل كشور هستند در برنامه های كوتاه مدت ما قرار دارد كه در این رابطه با اداره كل موزه ها رایزنی هایی صورت گرفته كه در گام اول تعدادی از این اشیاء در نمایشگاه های موقت در محوطه اصلی خودشان تخت جمشید نمایش داده شوند.

** نوید استقرار اشیای شاخص در تخت جمشید
وی ادامه داد: استقرار دائم و نمایش اشیای شاخصی مانند لوح های زرین و سیمین در محوطه تخت جمشید نیازمند یكسری زیرساخت های لازم است و باید این اشیاء با ضریب امنیتی و حفاظت بالایی به این مجموعه آورده شوند كه اكنون به دنبال آن هستیم كه وضعیت موزه تخت جمشید را به لحاظ امنیتی و نمایش آثار ارتقا دهیم كه در آینده شرایط انتقال اینگونه آثار كه متعلق به این سایت است در سرزمین مادری امكانپذیر باشد.

**دیپلماسی به كمك فرهنگ آمد
وی گفت: مساله ای كه سردیس هخامنشی را ویژه كرده دیپلماسی فرهنگی است كه در سالهای اخیر شكل گرفته و كمك كرده بخشی از میراث تاراج رفته كشور و تمدن ایرانی به سرزمین مادری خود بازگردد و این وضعیت امیدواركننده است كه دیپلماسی ایران كارآمد شده و زمینه بازگشت میراث ارزشمند كشور را نیز فراهم می كند.
فدایی با اشاره به اینكه صدها نقش نظیر سردیس هخامنشی در مجموعه تخت جمشید وجود دارد گفت: رسالتی كه اكنون به دوش این سردیس قرار دارد از نوع دیپلماسی فرهنگی است و این نكته اهمیت آن را بالا برده و به اندازه ای كه انتقال این پیام در سفرهای استانی این شی مهم است، شاید كالبد آن نباشد.

** مالكان و ادعای دروغین
غلامعلی خوشرو نماینده دائم ایران در سازمان ملل پیش تر به ایرنا گفت: خوشحالم كه توانستیم نقش برجسته سر سرباز هخامنشی را از دادستانی نیویورك تحویل بگیریم.
وی با بیان اینكه دادستانی نیویورك بر اساس اسناد ارائه شده از سوی ایران، فروش این اثر را متوقف كرد، گفت: رسیدگی به ادعای مالكان دروغین این اثر 11 ماه به طول انجامید و در نهایت مشخص شد كه این اثر از ایران سرقت شده و قاچاقچیان آن را دست به دست كرده اند.
وی افزود: با همكاری دادستانی نیویورك این اثر به ایران بازگشت داده شد و لازم است از همه كسانی كه در بازگرداندن این اثر تلاش كردند، تشكر كنم و همكاری خوبی هم قاضی و دادستان برای احقاق حق جمهوری اسلامی در بازگرداندن این اثر به جای آوردند.
سردیس سرباز هخامنشی در سال 1933 توسط باستان شناسان موسسه شرق شناسی دانشگاه شیكاگو كشف و در سال 1936 دزدیده شد.
این اثر پس از چند بار دست به دست شدن در پاییز 2017 برای حراج از كانادا به نیویورك رسید، سردیس هخامنشی از سال 1951 تا 2011 در كانادا بود.
پس از انتقال این اثر به حراجی نیویورك، شواهدی از دزدی این اثر به پلیس و دادستانی گزارش شد و دادستانی نیز با اذعان به مسروقه بودن آن دستور توقیف داد.
جمهوری اسلامی ایران در اكتبر 2017 با ارائه مدارك مالكیت، استرداد این اثر تاریخی را از دادگاه نیویورك درخواست كرد.
دادگاه هم در 11 جولای 2018 رای نهایی خود را برای استرداد اثر به ایران اعلام كرد و در نهایت در تاریخ 4 سپتامبر این سال (13 شهریور 97) تحویل نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد شد.
یادمان تاریخی تخت جمشید كه متعلق به دوره هخامنشیان است یكی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است كه در سال 1979 میلادی با شماره 114 در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسكو) ثبت شد.
سلسله هخامنشیان از سال 330 تا 550 پیش از میلاد در ایران حكومت كردند.
تخت جمشید حدود 60 كیلومتری شمال شیراز در حوزه شهرستان مرودشت قراردارد.
گزارش از محمدامین افشارپور
9873 /1876