عكاس مولف باید شناخت فرهنگی و جامعه‌شناسانه داشته باشد

به گزارش روز یكشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، «محمدمهدی رحیمیان» عكاس، مدرس و پژوهشگر در همایش «چهل‌چراغ هنر» با هدف بررسی هنر در چهل سالگی انقلاب اسلامی، مقاله‌ای با عنوان «سیر تحول عكاسی در ایران؛ 1397-1357» ارائه كرده است.
این عكاس پیشكسوت، نقطه آغاز رشد عكاسی معاصر ایران را همزمان با تاسیس دانشكده هنرهای دراماتیك در دی ماه سال 1342عنوان كرد و از تاسیس مدرسه عالی تلویزیون و سینما و مدرسه عالی مطبوعات، همچنین تدریس عكاسی در دانشكده هنرهای تزیینی توسط استاد هادی شفاییه، فعالیت دانشكده هنرهای زیبا و دانشگاه صنعتی به عنوان مهمترین عوامل رشد عكاسی یاد كرد.
مدیر گروه سابق عكاسی دانشكده خبر، رشد عكاسی ایران را مرتبط با افزایش قیمت و فروش نفت خام و رونق اقتصادی در جامعه دانست كه به رشد طبقه متوسط، شكل‌گیری تلویزیون دولتی و خصوصی ثابت پاسال و نیز سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران منجر شد.
به گفته وی، همین امر در كنار افزایش واردات دوربین عكاسی، فیلم عكاسی، مواد خام و ماشین آلات ظهور و چاپ عكس به عنوان ضرورت‌های این تحول، به گسترش عكاسی در میان مردم انجامید.
این استاد دانشگاه گفت: خبرگزاری پارس (ایرنای فعلی) موسسه مطبوعاتی اطلاعات، موسسه مطبوعاتی كیهان، آیندگان، وزارت فرهنگ و هنر، سازمان جلب سیاحان، سازمان رادیو و تلویزیون مراكزی بودند كه عكاسان به صورت جدی در آن فعالیت می‌كردند.
این استاد دانشگاه در ادامه به عكاسان دهه 50 اشاره كرد و افزود: از عكاسان این دوران می‌توان به مصطفی افتخار، ناصر گبای، عباس جلالی، ایوب كلانتری، غلامحسین ملك‌عراقی، داود ملك‌صدیق، مسعود معصومی، محمود محمدی، پرویز نبوی، مهناز نوایی، امیر نادری، افشین رحیمی، محمود پاكزاد، هادی شفائیه، احمد عالی، رضا‌ نوربختیار، مسعود معصومی، كامران عدل، سودابه قاسملو، مهدی سیف‌الملوكی، مینا بامشاد، جعفر دانیالی، كامران عدل، كیومرث درم‌بخش، فریدون ابراهیم‌زاده و منوچهر یگانه‌دوست اشاره كرد كه همه بدنه عكاسی سال‌های 1357-1356 را شكل می‌دهند.
این پژوهشگر عنوان كرد: همچنین از عكاسان دهه 50 می‌توان به یحیی دهقانپور، بهمن جلالی، نیكول فریدنی، اسد بهروزان، محمود كلاری، منوچهر دقتی، رضا دقتی، كاوه گلستان، هنگامه گلستان، رعنا جوادی، كاوه كاظمی، محمد صیاد، محسن شاندیز، بیژن بنی احمد، مریم زندی، عباس عطار، شاهرخ حاتمی، دونالد مك كالین، دیوید برنت، كاترین لوقو، عباس عطار، هانری بی قو، آلن دوژان، الیویه ربوت اشاره كرد.
این عكاس پیشكسوت گفت: در حوالی سال‌های 1357-1356 كه زمزمه‌های انقلاب حس شده بود عكاسان خارجی به ایران آمده و در ایران مستقر شدند. تفاوت عكاسان ایرانی این دوره با عكاسان غربی در آن بود كه ایرانی‌ها كارشان بر مبنای سفارش اقتصادی نبود و فروش و چاپ عكس برایشان مطرح نبود.
وی افزود: تهیه و انتشار كتاب و آلبوم عكس از 1358 تا 1361 در ایران مطرح شد كه در برگیرنده رویدادهای انقلاب اسلامی، جنگ، زندگی و مردم بود كه می‌توان به از كارهایی چون «شورش» اثر محمد صیاد و كاوه گلستان اواخر 1358، «الله اكبر» اثر شاهرخ حاتمی و «روزهای خون، روزهای آتش» اثر بهمن جلالی یاد كرد.
عضو هیات موسس انجمن عكاسان ایران، كتاب جلالی را به عنوان نخستین كتاب عكس كه به خانه‌ها راه یافت و افزود: جلالی عكس‌ها را براساس ارتباط بصری عكس و نوشته مانند روزنامه كه برای مخاطبان مانوس بود، مرتب، تنظیم و منتشر كرد تا عادت بصری مخاطب برهم نخورد. كتاب او كه با قیمت مناسب منتشر شده بود، میان خانواده‌های ایرانی راه یافت.
وی در تشریح فضای عكاسی در دهه 60 گفت: محمود كلاری در مصاحبه با فصلنامه هنر چاپ پاییز 1362 گفته بود: «من دچار وسوسه‌های تكنیكی عكاسی نیستم» و بیشتر منظورم نشان دادن زندگی آدم‌هایی است كه در قاب عكس‌ها، زندگی خاكستری خودشان را ادامه می‌دهند.
رحیمیان در تشریح عكاسی سیاه و سفید در آن دوران، گفت: در كار عكاسی سیاه و سفید، نقش زندگیِ بدون رنگ و روغن و بدون زرق و برق این امكان را به بیننده می‌دهد كه بیشتر به خود موضوع توجه كند و گرفتار زیبایی‌هایی كه رنگ بوجود می‌آورد، نشود.
رحیمیان در ادامه افزود: مسایل را آنطور كه هستند باید دید و در این زمینه به یك بینش رسید. عكاس، باید زیبایی را بشناسد، نقش نور را بداند و برای بیان محتوای اثرش آنها را بكار گیرد. یك عكاس باید كمپوزیسیون، نقش خطوط نقاشی و سبك‌های گوناگون را بشناسد و حتی كمی معماری و سینما بداند تا بتواند عكسی، گویا ارائه دهد.
وی ادامه داد: بدون شناخت فرهنگِ یك گروه و یك جامعه، نمی‌توان زندگی واقعی افراد آن گروه و یا جامعه را درك كرد. زمانی كه یك عكاس، یك زندگی را تصویر می‌كند «عكاسی مولف» كه مترادف «سینمای مولف» است را محقق می‌كند. عكاسی مانند نویسندگی است تا در محیط اطرافت زندگی نكنی نمی‌توانی آن را بیان كنی.

** هنر عكاسی پس از انقلاب شخصیت پیدا كرد
این پژهشگر در ادامه به عكاسی انقلاب اسلامی پرداخت و گفت: هنر عكاسی پس از انقلاب، شخصیت پیدا كرد و عكاسان جوان این موقعیت را پیدا كردند كه خودشان را مطرح كنند.
این پژوهشگر گفت: در ادامه این سیر تحول تاریخی پس از مدتی نمایشگاه‌هایی با عناوینی چون «زن همگام با انقلاب» و «گزارشی از انقلاب» از مریم زندی، «تصاویر انقلاب» محمود كلاری (1358)؛ «كودك، ایمان، رهایی» مریم زندی و محمود كلاری (1359)؛ «عكاسان در جبهه جنگ» محمود كلاری (1360)؛ «تاسوعا و عاشورا» محمود كلاری (1360) و «روایت تنهایی آدم» محمود كلاری (1361) در حوزه عكاسی در ایران مطرح شد. همچنین كتاب‌هایی چون «چهره‌های انقلاب اسلامی»، «كودك، ایمان، رهایی» و «آیینه جنگ و جنگ تحمیلی» در این زمینه منتشر شد.
این استاد دانشگاه گفت: نكته‌ای كه به نظرم بسیار اهمیت دارد پرداختن به اهمیت و نقش آرشیو‌ها در ایران و جایگاه نقش آرشیو عكس در پژوهش‌های تاریخ عكاسی ایران است. از این منظر، رشد كمی و كیفی انواع مختلف آرشیو و موزۀ عكاسی ایران به منظور جمع‌آوری، نگهداری و طبقه‌بندی اسناد عكاسی بسیار حائز اهمیت است.
این پژوهشگر گفت: كاخ موزه گلستان، عكسخانه شهر، مجلس شورای اسلامی، موزه آستان قدس رضوی، كتابخانه مركزی دانشگاه تهران، مركز اسناد و كتابخانه ملی ایران، بنیاد مستضعفان و جانبازان، بنیاد شهید، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوری اسلامی ایران، بنیاد روایت فتح، انجمن عكاسان انقلاب و دفاع مقدس، موزه هنرهای معاصر تهران از جمله مراكزی هستند كه در زمینه جمع‌آوری، نگهداری و طبقه‌بندی اسناد عكاسی فعالیت می‌كنند.
وی افزود: از میان این مجموعه‌ها، كاخ موزه گلستان، عكسخانه شهر، انجمن عكاسان انقلاب و دفاع مقدس و موزه هنرهای معاصر تهران به سمت انسجام كاری پیش رفته‌اند و تنها جایی كه به صورت جدی این كار را از سال1380 انجام می‌دهد انجمن عكاسان انقلاب و دفاع مقدس است كه بر اساس كار آنها به آثار و عكس‌هایی دست پیدا كرده‌ایم كه شگفت انگیزند.
این عكاس پیشكسوت افزود: انجمن عكاسان انقلاب اسلامی مجموعه‌ای فرهنگی و غیرانتفاعی است كه طی 13 سال گذشته به جمع‌آوری حدود یك میلیون و 200 هزار فریم، نگاتیو و عكس اورجینال جنگ از عكاسان و مراكز مرتبط با جنگ تحمیلی و ساماندهی آنها پرداخته است.
این استاد دانشگاه گفت: این مجموعه در عین حال به ارائه خدمات فروش عكس انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به متقاضیان و برگزاری نمایشگاه‌های عكس با استانداردهای لازم برای مراكز و مجموعه‌های مختلف فرهنگی می‌پردازد.
رحیمیان در پایان گفت: انتشار و عرضه كتب تخصصی عكس و عكاسان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ازجمله فعالیت‌های انجمن عكاسان انقلاب اسلامی است. این مجموعه به عنوان نهادی مستقل، كار گردآوری، نگهداری و نظم بخشی به تاریخ بصری این سرزمین را با تمركز بر جغرافیای ایران از عهد ناصری تا امروز را در دستور كار خود قرار داده است.
فراهنگ **9031** 9053