به گزارش خبرنگار اجتماعی ایرنا، اهدا می تواند انواع مختلف داشته باشد، می تواند اهدای عضو یا اهدای خون باشد كه حیاتی دوباره به فرد نیازمند می بخشد، اما اهدای جسم پس از مرگ با بقیه فرق دارد اهدایی بدن برای توسعه علمی.
آناتومی، شاخه‌ای از علوم زیستی است كه به بررسی ساختمان بدن جانداران می‌پردازد، آناتومی از نظر لغوی از دو بخش Ana به معنی «برداشتن» و Tomy به معنی «برش» تشكیل شده و به معنی برداشتن است، در اصطلاح آناتومی به معنی كالبدشناسی است و می‌توان از كلمه تشریح هم به عنوان یك معادل دیگر آناتومی نام برد، موضوع علم آناتومی مطالعه ساختمان بدن موجوات زنده و ارتباط ساختمانی آنها با همدیگر است.
به دانشجویان پزشكی در دوره پزشكی عمومی 12 واحد درسی آناتومی در طی چهار ترم تدریس می‌شود و همراه دروس نظری واحد تشریح عملی برای دانشجویان ارائه می شود، تدریس درس آناتومی همراه با عكس و فیلم، استفاده از مولاژ و در نهایت هم استفاده از جسد انسان است.
بنابراین تهیه جسد برای مقاصد آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه ها همواره مورد توجه بوده است. گاهی با تامین این نیاز از طریق اهدای جسد و گاهی هم از طریق واردات جسد و خرید آن انجام می شود.
در كشور ما تهیه جسد به این منظور تا كنون با استفاده از اجساد افراد مجهول الهویه و بلاصاحب با طی روند زمانی و قوانین آن انجام می شد تا اینكه در مرداد سال گذشته، رئیس سازمان پزشكی قانونی كشور فراخوانی مبنی بر اهدای جسد داد. پس از آن اهدای جسد با استقبال برخی افراد و به خصوص قشر جوان و تحصیلكرده مواجه شد.
این استقبال اگر چه خوب بود، اما چون به حد نیاز نبود و از سویی بیشتر اهداكنندگان جوانان بودند، این فراخوان به اهدافش نرسید. رسیدن به مقاصد آموزشی زمان بر است، هنوز هم بخش عمده ای از نیاز جسد مراكز آموزشی و دانشگاهی برای مطالعات و تحقیقات تامین نشده است. تا جایی كه برخی از دانشگاه ها چندین سال است كه جسدی را دریافت نكرده اند و از سوی دیگر از یك جسد سال ها استفاده می شود.
از آنجایی كه مردم ما مردمی نوعدوست هستند و همواه در صحنه های ایثار و اهدا درخشیده اند و هر وقت به آنها نیاز بوده حتی گاهی بدون هیچ نوع فراخوانی به صورت خود جوش به همكاری با نهادها و دستگاه های ذیربط اقدام داشتند. این بار محافل علمی و پزشكی كشور نیازمند توجه هموطنان هستند كه در اقدامی انسانی به كمك رشد و پیشرفت علم بیایند و با اهدای جسد قدمی در این امر انسانی داشته باشند.
* دوست دارم علم پزشكی در كشور توسعه یابد
علی جوانی 37 ساله است و به دنبال اعلام پزشكی قانونی برای اهدای جسد ثبت نام كرده است و از این كار خود خشنود است. او می گوید در ابتدا برای اینكه این ثبت نام را انجام دهم چند روز با خودم فكر می كردم و هر لحظه تغییر نظر می دادم، خیلی برایم سخت بود، اما سرانجام تصمیم گرفتم و برای اهدای جسد داوطلب شدم.
وی كه متاهل است و یك فرزند چهار ساله دارد، ادامه می دهد: وقتی موضوع را با همسرم در میان گذاشم ابتدا موضع گرفت و بعد كه به او گفتم قرار نیست كه در حال حاضر این كار انجام دهم و عمر هم دست خداست. بعد از مرگ كه قرار است این جسد خاك شود، چه بهتر كه كمكی به توسعه علمی كشور كرده باشم، به سختی اعلام نظر كرد و بعد هم موضوع را با پدر و مادرم مطرح كردم با ارائه دلیل منطقی نظر مثبت آنها را هم جلب كردم.
علی تاكید كرد: همسرم هم به دنبال تصمیم من گفت كه این كار انجام خواهد داد، اما هنوز كه چند ماه از آن زمان گذشته است، اقدامی برای ثبت نام و اعلام آمادگی نكرده است و امیدوارم بتواند با افكار هیجانی خودش كنار باید و این اقدام را انجام دهد.
* احساس رضایت و آرامش می كنم
آقای «م» كه داوطلب اهدای عضو هم هست می گوید: وقتی با خبر شدم كه پزشكی قانونی برای اهدای جسد اعلام آمادگی كرده است، بی درنگ برای اهدای جسد خودم بعد از فوتم با كمال میل ثبت نام كردم معتقدم جسدی كه بعد از فوتم زیر خاك می رود، برای پیشرفت علم پزشكی مورد استفاده دانشجویان قراربگیرد و از این موضوع هم احساس رضایت و می كنم و از آن موقع احساس آرامش می كنم.
وی گفت: به همه افرادی كه تمایل دارند، توصیه می كنم برای اهدای جسد داوطلب شوند. اعلام آمادگی كنند و این موضوع را با خانواده و بستگان خود در میان بگذارند كه بعد از فوت آنها هم همكاری های لازم را داشته باشند.
* اهدای جسد نیازمند فرهنگ سازی است
بهمن طاهرخانی، عضو كمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، پیش از این گفته بود: اهدای جسد پس از فوت برای تشریح در پزشكی قانونی نیازمند فرهنگ سازی است.
وی درباره تامین نیاز دانشگاه های علوم پزشكی در حوزه تشریح جسد، می گوید: از سال گذشته پزشكی قانونی فراخوانی را برای تامین جسد مورد نیاز برای تشریح در دانشگاه ها اعلام كرد، تا هر فردی پس از فوت در صورت تمایل جسد خود را برای تشریح در اختیار سازمان پزشكی قانونی قرار دهد؛ بنابراین با توجه به توسعه جامعه انسانی و جمعیت به افزایش تحقیقات علمی و تجربی نیاز وجود دارد.
نماینده مردم تاكستان در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینكه كاهش بسیاری از امراض انسانی در طول حیات با مطالعه بر روی اجساد مبتلا به همان بیماری امكانپذیر است، می افزاید: جامعه پزشكی باید با در اختیار داشتن جسد كافی نوع بیماری و راه های مبارزه با آن را شناسایی و دراختیار مردم قرار دهد، از این رو باید جسد مورد نیاز پزشكی قانونی را از راه های قانونی از جمله اهدای جسد فرد د رصورت تمایل تامین كرد؛ البته باید به این مسئله توجه كرد كه به لحاظ شرعی حرمت جسد باید رعایت شود.
وی با تاكید بر اینكه برای اهدای جسد پس از مرگ به پزشكی قانونی باید فرهنگ سازی شود، تصریح می كند: باید این مسئله را به نوعی در جامعه نهادینه كرد كه فرد قبل از فوت با وصیت نامه تمایل خود برای تشریح جسد در پزشكی قانونی را ابراز كنند، به هر حال پزشكان باید بتوانند با مطالعه بر روی قسمت های مختلف یك جسد راه های مبارزه با امراض منجر به مرگ را شناسایی كنند؛ بنابراین اهدای جسد پس از فوت به پزشكی قانونی به نفع عموم جامعه و در جهت نجات جان مردم است.
طاهرخانی می گوید: جسد هر فردی به لحاظ بینش های دینی و اخلاقی ارزشمند و قابل احترام است. افراد به اجساد نزدیكان خود نیز وابستگی عاطفی دارند. در جامعه ما برای متوفی مكانی را برای دفن جسد در نظر می گیرند، تا خانواده بتوانند در روزهای خاص با متوفی ارتباط برقرار كنند؛ بنابراین در اهدای جسد به پزشكی قانونی نوعی موانع عاطفی نیز وجود دارد و برای حل این مشكل فقط می توان به این شكل عمل كرد كه پس از انجام مطالعات لازم جسد مجدد در اختیار خانواده برای انجام مجالس ترحیم قرار گیرد.
عضو كمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، با اشاره به اینكه برخی مسائل اجتماعی در جلوگیری از اهدای جسد به پزشكی قانونی تاثیر بسیاری دارد، می افزاید: رسانه ها و افراد موثر در این زمینه باید فضا را به نوعی برای مردم آماده كنند، زیرا اهدای جسد به پزشكی قانونی به نفع عموم مردم است.
* 750 نفر برای اهدای جسد اعلام آمادگی كردند
امین رادمنش، مدیر بانك نسوج مركز تحقیقات سازمان پزشكی قانونی كشور به خبرنگار ایرنا می گوید: به منظور رفع نیاز دانشگاه ها و مراكز آموزشی به جسد، در سال 1396 فراخوان داده شد و تاكنون 750 نفر برای اهدای جسد اعلام آمادگی كردند.
او می افزاید: از میان 750نفری كه برای اهدای جسد اعلام آمادگی كرده اند، دو مورد جسد تاكنون اهدا شده است.
رادمنش خاطرنشان می كند: پیش از این در مراكز آموزشی و دانشگاه ها از اجساد بلاصاحب و مجهول الهویه برای مقاصد آموزشی استفاده می شد. تعداد این اجساد كم بود و جوابگوی نیاز آموزشی این مراكز نبود.
مدیر بانك نسوج مركز تحقیقات پزشكی قانونی می گوید: همان طور كه بسیاری از كشورها برای تامین جسد انجام می دهند اصلی ترین راه رفع نیاز مراكز آموزشی به جسد، اهدای جسد است كما اینكه در بعضی از كشورها 40 تا 50 هزار نفر در نوبت اهدا قرار دارند.
وی اعلام كرد: در كشور ما بیش از 32 درصد اهداكنندگان جسد را جوانان در سنین 20 تا 40 می دهند؛ 8.2 درصد از اهداكنندگان 20 تا 30 ساله اند، 24.1 درصد آنان 30 تا 40 ساله، 20.5 درصد 40 تا 50 ساله، 17.5 درصد 50 تا 60 ساله، 19.7 درصد 60 تا 70 ساله و 10 درصد نیز در سنین بالای 70 سال هستند.
* 77 درصد اهداكنندگان جسد تحصیلات دانشگاهی دارند
رادمنش با بیان اینكه بیشتر اهداكنندگان جسد را افراد با تحصیلات دانشگاهی تشكیل می دهند، می افزاید: 77 درصد اهداكنندگان جسد را افراد دارای مدارك كارشناسی و بالاتر و 23 درصد آنها را افراد دارای مدارك دیپلم و كمتر از آن تشكیل می دهند و همچنین 40 درصد آنها زن و 60 درصد مرد هستند.
وی می گوید: اشاعه امر اهدای جسد را نیازمند فرهنگ سازی است. برای اهدای جسد به مراجعه حضوری اهداكنندگان به پزشكی قانونی نیازی نیست. داوطلبان می توانند از طریق تماس تلفنی با شماره تلفن های ۰۲۱۵۵۴۴۲۶۴۴ و ۰۲۱۵۵۴۴۲۸۴۴ از نحوه انجام كار مطلع شوند.
رادمنش می افزاید: پس از فوت افراد، با اطلاع خانواده اجساد به نزدیكترین مراكز پزشكی قانونی تحویل داده، در نهایت به یكی از دانشگاه های علوم پزشكی منتقل می شوند و پس از انجام فعالیت های علمی با رعایت تشریفات شرعی در آرامستان به خاك سپرده خواهند شد. در صورت تمایل خانواده های اهداكنندگان مكان دفن به آنها اطلاع داده می شود.
رادمنش گفت: در حال حاضر استقبال از این اقدام برای تقویت امور آموزش پزشكی خوب و قابل قبول است، اما آرزو داریم كه در آینده به این امر توجه بیشتری شود.
وی خاطرنشان می كند: زمانی كه اهدای جسد از سوی پزشكی قانونی فراخوان شد، طبیعتا انتظار داشتیم كه افراد مسن اقبال بیشتری داشته باشند در صورتی كه در عمل استقبال بیشتر توسط جوانان انجام شد.
مدیر بانك نسوج مركز تحقیقات پزشكی قانونی افزود: به دلیل اینكه جمعیت كشور ما یك جمعیت جوان است و از سوی جوانان تحصیلكرده هم به این امر بیشتر وافق هستند به همین دلیل است كه استقبال برای اهدای جسد در بین جوانان بیشتر بود.
در بین جوانان هم افرادی با تحصیلات پزشكی، داروسازی، علوم زیستی، مهندسان، معلمان و اساتید، و حتی از همكاران خود ما در پزشكی قانونی حضور دارند.
* اهداكنندگان جسد نیت خود را به بستگان خود اطلاع دهند
رادمنش تصریح می كند: افرادی كه قصد اهدای جسد خود به مراكز علمی و آموزشی دارند، بهتر است كه این نیت خیرخواهانه كه در جهت تقویت بنیه علمی و پزشكی كشور انجام می شود را حتما به اطلاع بستگان و خانواده خود برسانند و بعد از فوت فرد هم، خانواده وی در زمینه اهدا همكاری های لازم را داشته باشند.
وی تاكید كرد: حتی گاهی ممكن است فردی خودش برای اهدای جسد هم ثبت نام نكرده باشد، فقط به صورت شفاهی در قالب یك وصیت به بستگانش گفته باشد، در این صورت هم در صورت تمایل بستگان اهدای جسد می تواند انجام شود.
مدیر بانك نسوج مركز تحقیقات پزشكی قانونی گفت: فردی كه در فهرست ثبت نام شده های اهدای جسد باشد. در هر شهرستانی كه فوت كند كافی است بستگانش موضوع را به پزشكی قانونی همان شهرستان اطلاع و جسد را تحویل دهند. سپس جسد برای طی مراحل و فرآیند آماده سازی و استفاده مراكز علمی به پزشكی قانونی مركز ارسال می شود.
وی می افزاید: تمام مراحل و اقدامات و تشریفات قانونی لازم برای متوفی اهدای جسد نیز انجام می شود، جواز دفن هم صادر می شود، اما فرد دفن نمی شود و بعد از اینكه مطالعات علمی در دانشگاه انجام شد با همان جواز دفن، جسد دفن می شود و اگر بستگان تمایل داشته باشند به آنها هم اطلاع داده خواهد.
وی اعلام كرد: در سازمان پزشكی قانونی در حال طراحی سایتی هستیم كه اهدا كنندگان جسد بتوانند برای انجام این امر خیر به آن مراجعه كنند.
رادمنش تاكید كرد: اما آنچه در اهدای جسد مانند پیوند اعضا برای اهدا مهم است رضایت خانواده فرد متوفی است.
* 6ماه طول می كشد تا جسد برای مطالعات آماده شود
وی خاطرنشان كرد: از آنجایی كه بلافاصله بعد فوت مراحل فساد آغاز می شود می بایست جسد اهدایی شرایط فیكس و نگهداری را طی كند تا بافت ها دچار فساد نشود. این امر توسط مواد ثابت كننده و خاصی انجام می شود و به این منظور داروهایی به جسد تزریق می شود و در محلول‌هایی برای میكروب زدایی نگهداری می شود و این زمان حداقل 3 تا 6ماه طول می كشد.
وی با بیان اینكه برای مقاصد آموزشی سن جسد خیلی مهم نیست، می گوید: فقط گاهی جنسیت در مراكزی كه مختص آموزش های تخصصی است مهم است، اما چیزی كه مهم است اینكه جسد باید سالم باشد یعنی بدون شكستگی، سوختگی و قطع عضو باشد.
مدیر بانك نسوج مركز تحقیقات پزشكی قانونی می گوید: بیماری اهدا كننده جسد تاثیری در اهدای جسد ندارد و بیمارانی مانند بیماران مبتلا به سرطان و بیماران عفونی هم می توانند جزء اهدا كنندگان جسد باشند.
* هر جسد تا 4 سال مورد استفاده تحقیقاتی قرار می گیرد
وی اعلام كرد: در حال حاضر به دلیل محدویت ها و كمبودهایی كه در تعداد جسد داریم. هر جسد به مدت 3 تا 4 سال برای امور آموزشی دانشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد. در حالی كه اگر شرایط بهتر باشد هر جسد باید برای حداكثر 2 تا 3ترم در دانشگاه ها مورد استفاده قرار گیرد.
* مردم برای اهدای جسد اقدام كنند
وی می گوید: همانطور كه در بسیاری از امور اجتماعی مردم به موقع و خیلی خوب حضور دارند در امر اهدای جسد نیز به منظور تامین نیازهای آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه ها و كمك به توسعه و تقویت بنیه علمی كشور اقدام كنند. مطمئن باشند در اهدای جسد، تمام ملاحظات و نظارت های جدی پزشكی و فقهی رعایت می شود.
رادمنش می افزاید: در حال حاضر نیاز به جسد در سال برای مراكز دانشگاهی حدود 70 تا 80 جسد در سراسر كشور است، اما نیاز دانشگاه ها تامین نمی شود، تا جایی كه برخی از دانشگاه ها سال هاست كه جسدی دریافت نكرده اند.
وی در مورد اینكه بر اساس نظر اكثر فقها اولویت استفاده با جسد فرد غیر مسلمان است می گوید: بله هنوز هم اولویت با استفاده از جسد فرد غیر مسلمان است و در این زمینه برای تامین جسد مورد نیاز دانشگاه ها به نظر فقهی جدید نیاز داریم ولی هر فرد می تواند به نظر مرجع تقلید خود استناد كند.
مدیر بانك نسوج مركز تحقیقات پزشكی قانونی می گوید: در حال حاضر تمام مراحل اهدای جسد برای اهدا كنندگان رایگان است. این مراحل حتی شامل حمل و نقل جسد به مراكز پزشكی قانونی است. هدف از این اقدام فقط كمك در تامین جسد برای مقاصد آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه هاست.
گزارش از ناهید حاجی خانی
اجتمام *2181 * 3063
تهران- ایرنا- پیمانه كه پر شد، مرگ سر می رسد، پولدار باشی یا فقیر، پیر باشی یا جوان، تو نیستی اما زندگی ادامه دارد، قطار توسعه و علم در حركت است. چه بهتر كه هدیه ای بفرستیم برای فردا، هدیه ای كه می تواند «جسم» ما باشد برای توسعه علم و توان طبابت پزشكان كشورمان.
