صنایع تبدیلی، حلقه مفقوده زنجیره تولید در بخش كشاورزی

به گزارش ایرنا، با وجود اهمیت و ارتباط تنگاتنگ صنعت و كشاورزی، در كشور ایران و به ویژه در استانهایی همانند همدان كه به نوعی در بخش كشاورزی و تولید برخی محصولات خاص به عنوان قطب مطرح هستند، ارتباط مطلوبی بین صنعت و كشاورزی وجود ندارد و در این زمینه غفلت شده است.
این در حالی است كه بخش عمده اقتصاد همدان به كشاورزی وابسته است و هر تلاشی در بهبود وضعیت درآمدی كشاورزی ایجاد شود، در اقتصاد استان تاثیر مثبتی خواهد داشت.
همدان یكی از قطب های تولید سیب زمینی، سیر، گردو، انگور و چغندرقند است اما در فصل برداشت محصول، واسطه ها در نبود زیر ساخت های صنایع تبدیلی با خرید این محصولات، سود سرشاری را كسب می كنند و در اغلب موارد كشاورزان ناراضی به مزارع خود باز می گردند.
این در حالی است كه كشاورزان با بازارهای هدف داخلی و خارجی آشنایی ندارند و از طرف دیگر برای جبران هزینه های سربار تولید و معیشت خود به ناچار محصول خود را به واسطه ها می فروشند.
بخش كشاورزی استان همدان با وسعت 980 هزار هكتار و چهار میلیون و 985 هزار تن مجموع كل تولیدات در بخش های زراعی، دامی، باغی و شیلات نقش مهمی در تقویت تولید و اقتصاد این استان ایفا می كند.
عمده محصولات شاخص كشاورزی استان همدان شامل سیب زمینی با تولید سالانه یك میلیون و 100 هزار تن، سیر 35 تا 50 هزار تن، نباتات علوفه ای با حدود 800 هزار تن، انگور 360 تا 400 هزار تن، گردو حدود 70 هزار تن، ذرت 80 هزار تن، محصولات جالیزی 170 هزار تن، حبوبات 20 هزار تن و سیب 90 هزار تن در سال است كه ضرورت ایجاب می كند زمینه فرآوری، بسته بندی و ارزش افزوده برای این محصولات مهیا شود.
لزوم صنعتی شدن واحدهای تولیدی بخش كشاورزی، توسعه صنایع تبدیلی، فرآوری و بسته بندی، ایجاد ارزش افزوده، به روز رسانی ماشین آلات، افزایش میزان صادرات و جلوگیری از ضایعات محصولات كشاورزی از ضرورت های بخش كشاورزی در استان همدان است كه باید به آن توجه شود.
در همین راستا خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مركز همدان با برگزاری میزگرد خبری به بررسی وضعیت و چشم انداز صنایع تبدیلی در این استان پرداخت.
به گفته مدیر صنایع كشاورزی سازمان جهاد كشاورزی همدان 439 واحد صنعتی با ظرفیت كل تولید سه میلیون و 323 هزار و 768 تن در سطح استان وجود دارد كه از این تعداد، فرآورده های لبنی با 53 واحد و ظرفیت تولید حدود 563 هزار تن، بسته بندی كشمش و فرآورده های انگور با 72 واحد و 105 هزار تن ظرفیت تولید، 91 واحد انواع ترشی و شوری با 127 هزار تن ظرفیت تولید، 16 واحد فرآوری گوشت سفید و قرمز با 38 هزار تن ظرفیت تولید، بسته بندی حبوبات و خشكبار با 27 واحد و 62 هزار تن ظرفیت تولید را به خود اختصاص داده اند.
غلامحسین تقوی افزود: در استان همدان صنایع كشاورزی به عنوان یكی از مولفه های مهم در بخش اشتغال و معیشت مردم استان بسیار با اهمیت است و ضمن اینكه تولیدات كشاورزی استان پنج میلیون تن در سال برآورد می شود.
وی خاطرنشان كرد: یكی از اهداف بخش كشاورزی كاهش ضایعات، ماندگاری محصولات و ذخیره سازی محصولات برای مواردی است كه باید به مصرف برسد.
مدیر صنایع كشاورزی سازمان جهاد كشاورزی همدان ادامه داد: یكی از معضلات این استان در گذشته، نبود سردخانه ها و انبارهای ذخیره سازی تولیدات محصولات كشاورزی بود كه در سالهای گذشته در این بخش اقدامات مهمی انجام شده و حدود 168 هزار تن ظرفیت ذخیره مواد اولیه در سردخانه ها ایجاد شده است.

** حدود 30 درصد ضایعات محصولات كشاورزی
وی با بیان اینكه حدود 30 درصد محصولات كشاورزی استان همدان ضایعات است، گفت: هر چقدر میزان این ضایعات كمتر شود، ارزش افزوده بیشتری حاصل می شود. بنابراین برای محقق شدن این امر باید ذائقه مشتری، نیاز بازار و بحث صادرات را مدنظر قرار داد.
تقوی با بیان اینكه همچنین مجوز احداث 300 هزار تن سردخانه نیز در استان صادر شده است، ادامه داد: برخی از این واحدها از 20 تا 80 درصد پیشرفت فیزیكی دارند كه گام مهمی برای ماندگاری محصولات كشاورزی است.
وی با اشاره به اینكه افزایش ظرفیت سردخانه ها موجب كاهش ضایعات محصولات كشاورزی می شود، اظهار داشت: بر اساس پیش بینی ها ضایعات محصولات كشاورزی بین 15 تا 25 درصد است، كه این هدر رفت شامل مراحل كاشت، داشت و برداشت می شود.
تقوی ادامه داد: در كشت محصولات كشاورزی باید از محصولاتی استفاده شود كه مقاوم باشند و با استفاده از دستگاه های مكانیزه مدرن، كشاورزی را باید ارتقا داد تا در برداشت محصولات ضایعات كاهش یابد.
وی با بیان اینكه احداث سردخانه سیر و سیب زمینی زیرساخت مهمی برای كشور و استان همدان برای كاهش ضایعات است، اظهار داشت: براساس برنامه تدوین شده تا پایان برنامه ششم میزان ضایعات را باید به كمترین میزان ممكن برسانیم.
مدیر صنایع كشاورزی سازمان جهاد كشاورزی همدان اظهار داشت: بخشی از ضایعات نیز در سفره مردم است كه مردم باید با فرهنگسازی كه انجام می دهند در كاهش ضایعات تلاش كنند.
وی خاطرنشان كرد: امروز با ورود دستگاه های جدید و مدرن بسیاری از ضایعات كاهش می یابد و بسیاری از دستگاه های مدرن هم كاهش مصرف آب را به دنبال دارد.
تقوی ادامه داد: یك هزار و 338 درخواست مجوز توسط سازمان جهاد كشاورزی همدان برای تولید هفت میلیون و 700 هزار تن از محصولات و موافقت اولیه 363 مورد برای 2 میلیون و800 هزار تن محصول كشاورزی صادر شده است.
معاون برنامه ریزی و اقتصادی سازمان جهاد كشاورزی همدان نیز در این میزگرد گفت: میزان هدر رفت ضایعات بخش كشاورزی حدود 20 درصد است كه در بخشی از محصولات تا حدود 40 درصد ضایعات گزارش شده است.
محمدرضا شهسواری افزود: محصولاتی مثل میوه و سبزی، شیر و محصولات لبنی نیز ضایعات بالایی داشتند و برخی محصولات به دلیل كیفیت و خصوصیت ضایعات كمتری دارند.
وی بیان كرد: در برخی محصولات باغی 18 درصد ضایعات و در محصولات زراعی حدود 12 درصد و در محصولات دامی حدود 8.5 درصد ضایعات وجود دارد كه این رقم ها در ارزیابی وزارت جهاد كشاورزی اعلام و به طور میانگین حدود 20 درصد ضایعات در بخش كشاورزی ارزیابی شده است.
معاون برنامه ریزی و اقتصادی سازمان جهاد كشاورزی همدان گفت: این ضایعات را در میزان مواد غذایی تولیدی كه در كل كشور اتفاق می افتد اگر ضرب كنیم به این نتیجه می رسیدم كه در بخش كشاورزی حدود 108 تا 110 میلیون تن محصول تولید و حدود 20میلیون تن ضایع می شود كه در یك ارزیابی ساده می توان گفت، این میزان نیازهای غذایی حدود 20 تا 23 میلیون نفر را تامین می كند.

** توسعه صنایع تبدیلی در راس امور
شهسواری با بیان اینكه برای رفع مشكلات كشاورزی، توسعه صنایع تبدیلی در راس امور قرار گرفته است، افزود: هدف از ایجاد صنایع تبدیلی در مرحله اول افزایش عمر ماندگاری محصولات كشاورزی و ارزش غذایی آن است.
وی تاكید كرد: برای اینكه بتوانیم امنیت غذایی را فراهم كنیم باید به نوعی عمل شود كه بیشترین میزان این تولیدات وارد سفره مردم شود و مصرف كننده ها بتوانند منتفع شوند.
معاون برنامه ریزی و اقتصادی سازمان جهاد كشاورزی همدان با بیان اینكه حفظ واحدهای موجود، بهسازی، نوسازی و تجهیز واحدهای موجود در بخش صنایع تبدیلی در دستور كار این سازمان قرار دارد، افزود: توسعه و ایجاد واحدهای جدید متناسب با رویكردها و نیازهای كه در استان وجود دارد حجم تقاضای سرمایه گذاری در بخش صنایع تبدیلی و صنایع كشاورزی را به شدت افزایش داده است.
وی گفت: افزون بر 760 میلیارد ریال از محل اعتبارات سال 96 در بخش صنایع تبدیلی كشاورزی استان منجر به عقد قرارداد شده و قسمت اعظم تسهیلات پرداخت شد.
شهسواری گفت: همچنین 360 میلیارد ریال در قالب حفظ واحدهای موجود بود و بیش از 410 میلیارد ریال در راستای افزایش و ایجاد واحدهای جدید تامین و پرداخت شده است.
وی گفت: این تسهیلات از منابع اعتباری توسعه روستایی در قالب تفاهم نامه صندوق توسعه ملی اعتبارات رونق تولید و اشتغال فراگیر پرداخت شد.

** افزایش تولید با ارتقا بهره وری دنبال می شود
شهسواری تاكید كرد: در مبحث امنیت غذایی، تولید محصولات كشاورزی و افزایش تولید برنامه داریم اما طرحی در جهت افزایش سطح زیر كشت نداریم و افزایش تولید از محل افزایش بهره وری دنبال می شود.
معاون برنامه ریزی و اقتصادی سازمان جهاد كشاورزی همدان ادامه داد: حجم تقاضای سرمایه گذاری در بخش صنایع تبدیلی افزایش پیدا كرده و برای بیش از 2 هزار و 100 میلیارد ریال متقاضی سرمایه گذاری در استان وجود دارد، كه تعدادی از این طرح ها در بانكهای عامل استان در دست بررسی است و تعدادی از پرونده ها نیز از منابع بودجه سال 97 معرفی و تامین اعتبار می شود.
شهسواری ادامه داد: سال گذشته نیز 350 نفر تعهد اشتغال در صنایع تبدیلی استان پیش بینی شد كه برای افزون بر 520 تن در صنایع تبدیلی اشتغال ایجاد شد و درسال جاری نیز با توجه به ظرفیت های خوب در صنایع تبدیلی استان برای ایجاد اشتغال، برای 500 تن تعهد ایجاد شد كه تاكنون برای بیش از 326 تن تحقق پیدا كرده و در واحدهای صنایع تبدیلی استان مشغول به كار شده اند.
وی روند موجود را مثبت ارزیابی كرده و با بیان اینكه نتیجه هنوز مطلوب ما نیست، گفت: یكی از مشكلات ما در توسعه صنایع تبدیلی به ویژه صنایع تبدیلی موثر، كارآمد و بزرگ این است كه مقداری سرمایه گذاری در بخش خصوصی در حوزه های اقتصادی با احتیاط زیادی صورت می گیرد و در این مدت میانگین سرمایه گذاری در حوزه صنایع تبدیلی حدود 30 میلیارد ریال بوده است.
شهسواری با بیان اینكه سرمایه گذارانی كه حاضر باشند بالای چند میلیارد تومان سرمایه گذاری كنند كم تعداد هستند، ادامه داد: در شرایط اقتصادی كنونی سرمایه گذاری در برخی عرصه های تولیدی توجیح اقتصادی بیشتری داشته و زود بازده تر است.
شهسواری بی ثباتی در حوزه برنامه ریزی های صادراتی را در عملكرد سرمایه گذاری تاثیر گذار دانست و افزود: در برخی بانكها همراهی لازم را برای مشاركت در سرمایه گذاری نمی بینیم و شرایط به گونه ای است كه سرمایه گذاری را دشوار و طولانی كرده است.
وی ادامه داد: در ارتباط با طرح های بزرگ بیشتر از طرح های كوچك و متوسط مشكل داریم و طرح هایی كه شكل گرفته طرح های كوچك و متوسط هستند.

** سه درصد ضایعات كشاورزی جهان مختص ایران
عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی همدان نیز در این میزگرد گفت: میزان ضایعات محصولات كشاورزی كشور بین 14 تا 35 درصد است كه بر اساس برآوردهای انجام شده در محصولات باغی 28 درصد و در محصولات زراعی 16 درصد پیش بینی می شود و در مجموع سه درصد ضایعات جهان را شامل می شود.
غلامرضا گودرزی افزود: شلتوك با پنج درصد و انگور با 34 درصد كمترین و بیشترین میزان ضایعات در بین محصولات كشاورزی را دارند و 90 درصد كل ضایعات محصولات كشاورزی در كشور حاصل ضایعات 20 قلم محصول كشاورزی است كه شامل محصولاتی همچون گندم، گوجه، سیب زمینی و انگور است.
وی ادامه داد: ارزش محصولاتی كه هدر می شود بین 16 تا 18 میلیارد دلار برآورد می شود كه برای تولید این میزان محصول تلف شده حدود 13میلیارد متر مكعب آب صرف شده است و رقم حدود 30 برابر سد كرخه آب شیرین را با این میزان محصول كشاورزی تلف می كنیم.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی همدان ادامه داد: موضوع وقتی بغرنج تر می شود كه به الگوی جمعیتی كشور نگاه كنیم و بر اساس برآورد تا سال 1420 باید كشور 91 الی 104میلیون جمعیت داشته باشد؛ یعنی باید 30 میلیون تن محصول كشاورزی بیشتر تولید كرد تا امنیت غذایی را در سطح فعلی نگه داریم.
گودرزی با مطرح كردن یك سوال، عنوان كرد: آیا شرایط اقلیمی، گرمایش زمین و كمبود منابع آب این اجازه را می دهد كه سطح تولیدات را در حد كنونی نگه داریم یا خیر؟
وی با بیان اینكه در چندسال آینده با چالش های زیادی مواجه خواهیم بود، اظهار داشت: تنها راه حل قابل برنامه ریزی، كنترل ضایعات است.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی همدان اظهار داشت: حدود 30 میلیون تن ضایعات محصولات كشاورزی در كشور وجود دارد و اگر ما تولیدات را افزایش دهیم میزان ضایعات به صورت خطی بیشتر نمی شود بلكه به صورت تصاعدی افزایش می یابد.

**كاهش ضایعات ضامن تامین امنیت غذایی
وی با بیان اینكه ما بیش از آنچه كه نگران منابع آب هستیم باید برای موضوع كاهش ضایعات محصولات كشاورزی برنامه ریزی كنیم، افزود: در دسترس ترین گزینه برای حفظ امنیت غذایی بحث كاهش ضایعات است و كشورها برای اینكه امنیت غذایی را مدیریت كنند چند گزینه دارند كه یكی از آنها واردات است.
گودرزی گفت: همه فكر می كنند ما نفت داریم و می توانیم امنیت غذایی را تامین كنیم، اما شرایط تحریم كه دست به گریبان آن هستیم نشان می دهد كه این گزینه خوبی نیست و موضوع افزایش سطح زیر كشت نیز قابل برنامه ریزی نیست چراكه بیش از 80 درصد اراضی قابل كشت كشور زیر كشت است.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی همدان با بیان اینكه افزایش بیش از این سطح زیر كشت به معنای فشار بیشتر به منابع آب، خاك و فاصله گرفتن از كشاورزی پایدار است، تاكید كرد: افزایش بهره وری و ایجاد ارزش افزوده یكی از وظایف صنایع تبدیلی است كه به كالاهای كشاورزی ارزش افزوده بدهد.
گودرزی با تاكید بر اینكه ثبات سیاسی و اقتصادی اولین شرط برای توسعه صنایع تبدیلی است، گفت: برای گسترش این صنعت در استان باید شرایط را برای سرمایه گذاری فراهم كرد تا سرمایه گذار چشم انداز پایداری از ثبات را برای دوره پنج تا 10 ساله ببیند و وارد این عرصه شود.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات كشاورزی همدان اظهار داشت: شرایط را باید برای سرمایه گذار فراهم، بروكراسی اداری را كمتر و هدفنمندتر كرد و در واقع سرمایه گذار را در پیچ و خم ضوابط اداری نیندازیم.
گودرزی ادامه داد: یك سیستم اداری سالم كمك می كند كه با الكترونیكی شدن و دولت الكترونیك این بستر فراهم شود تا سرمایه گذار در كوتاهترین زمان بتواند مجوز لازم را دریافت كند و كار سرمایه گذاری را انجام دهد.
وی تاكید كرد: دستیابی به فناوری پیشرفته و جدید به توسعه صنایع تبدیلی كمك می كند و یكی از ضعف های صنایع تبدیلی فناوری پایینی است كه در آن وجود دارد و این به نوعی ما را از بازارهای صادراتی كه به خوبی می تواند در دسترس باشد، محروم كرده است.
گودرزی با بیان اینكه ما جزو پنج كشور نخست دنیا در تولید محصولات خام كشاورزی با كیفیت هستیم، خاطرنشان كرد: در 10 محصول جزو چهار تولید كننده بزرگ دنیا هستیم اما سهم ما در بازار صادراتی محصولات فراوری شده و صنایع تبدیلی بسیار كم است.
كارشناس مركز تحقیقات همدان اظهار داشت: شكل نگرفتن صنایع خیلی بزرگ از دیگر مشكلات بخش كشاورزی است، چرا كه بیش از 90 درصد صنایع تبدیلی در قالب صنایع تبدیلی كوچك و متوسط هستند و این صنایع اگر چه به لحاظ ساختاری سهل الوصول هستند اما در برابر نوسانات بازار بی دفاع اند.
گودرزی ادامه داد: صنایع كوچك پایداری و تاب آوری خوبی ندارند و صنایع بزرگ هستند كه می توانند محصولاتی با فناوری بالاتر تولید كنند، به دلیل اینكه بنیه مالی قوی تری دارند و می توانند در نوسانات بازار مقاومت كنند.
وی با بیان اینكه در صنایع بزرگ تنوع محصولات ببیشتر و قابلیت رقابت در سطح جهانی بالاتر است، ادامه داد: بخشی از مشكل ما به دلیل رخ می دهد كه ما به سوی صنایع غیر بزرگ رفته ایم كه باید این رویكرد اصلاح شود.

** افزایش سرمایه‌گذاری تا 3300 میلیارد ریال
مدیر سرمایه گذاری سازمان جهاد كشاورزی همدان نیز در این میزگرد گفت: تا سال 1404 سالیانه 100 هزار تن فرآوری پیش بینی شده است و سالی 2 هزار میلیارد ریال برای رسیدن به این ظرفیت سرمایه گذاری باید كرد.
علی‌اصغر نقی‌ئی با بیان اینكه حدود 16 هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری باید انجام شود تا به ظرفیت كه پیش بینی شده برسیم، افزود: با توجه به مباحث اشتغال به عنوان راهبرد اصلی كشور، باید به دنبال طرح هایی باشیم كه فقط سرمایه بر باشد.
مدیر امور سرمایه‌گذاری سازمان جهاد كشاورزی همدان ادامه داد: از ابتدای سال جاری 2 هزار و 280 میلیارد ریال سرمایه گذاری در بخش كشاورزی استان صورت گرفته است.
وی با تاكید براینكه تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بخش كشاورزی به شدت روبه افزایش است، اظهار داشت: این میزان سرمایه‌گذاری تا پایان سال به سه هزار و 300 میلیارد ریال افزایش می یابد.
نقی ئی ادامه داد: همچنین یك هزار و 230 میلیارد ریال تسهیلات به طرح‌های كشاورزی استان پرداخت و 2 هزار و 465 شغل ایجاد شده است.
وی با اشاره به فعالیت 117 هزار بهره‌ بردار بخش كشاورزی در استان همدان افزود: سرمایه ‌گذاری در بخش كشاورزی از سال 92 روند بسیار خوبی داشته، به ‌طوری كه حجم سرمایه ‌گذاری از یك هزار و 530 میلیارد ریال در سال 92 به 2 هزار و 900 میلیارد ریال در سال گذشته رسید.
نقی‌ئی بیان كرد: همچنین تعهدات اشتغال بخش كشاورزی استان همدان نسبت به پیش‌بینی‌ها بیشتر بوده، به‎ طوریكه تا پایان آدر سال گذشته 890 شغل در بخش كشاورزی استان ایجاد شد كه در سال جاری این آمار به 2 هزار و 465 شغل رسیده است.
وی با بیان اینكه بخش كشاورزی استان همدان بیشترین جذب تسهیلات توسعه اشتغال روستایی و عشایری را دارد، یادآور شد: از یك هزار و 680 میلیارد ریال اعتبار تسهیلات اشتغال روستایی استان یك هزار و 8 میلیارد ریال در بخش كشاورزی جذب شد.
نقی ئی گفت: 47 هزار هكتار از اراضی مستعد آبی استان به سیستم نوین آبیاری تجهیز و در سال‌ جاری پنج هزار و 550 هكتار از اراضی مستعد به سیستم آبیاری نوین مجهز شده است كه تا پایان سال این رقم به 10هزار هكتار افزایش می یابد.
7523**2087**2090