كم شمار اما پرفروغ

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، حضور زنان فیلمساز در چهار دهه سینمای پس از انقلاب اسلامی اگرچه پررنگ تر از گذشته بوده، اما این حضور همچنان اندك شمار است؛ آنگونه كه می توان گفت نبض سینمای ایران هنوز هم در دست فیلمسازان مرد است. حضور كم شمار كارگردانان زن در بخش سودای سیمرغ سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر گواهی بر این مدعا است.
از مجموع 22 فیلم حاضر در این بخش تنها چهار فیلم به دست زنان ساخته و كارگردانی شده است. فیلم «ایده اصلی» به كارگردانی «آزیتا موگویی»، «بنفشه آفریقایی» به كارگردانی «مونا زندی حقیقی»، «جمشیدیه» به كارگردانی «یلدا جبلی» و «شبی كه ماه كامل شد» ساخته «نرگس آبیار» چهار فیلمی هستند كه در بخش سودای سیمرغ جشنواره امسال راه یافته اند.
گفتنی است زنان فیلمساز در بخش های نگاه نو و انیمیشن جشنواره سی و هفتم فیلم فجر نیز اثری را نمایندگی نمی كنند و در بخش فیلم های مستند با یك اثر با عنوان «تمام چیزهایی كه جایشان خالی است» به كارگردانی «زینب تبریزی» حضور دارند. حضور زنان فیلمساز در بخش فیلم های كوتاه اما تا اندازه ای قابل قبول است به گونه ای كه از میان هفت فیلم حاضر در این بخش، سه فیلم با نام های «دریای تلخ»، «رورانس» و «تو هنوز اینجایی» به ترتیب با كارگردانی «فاطمه احمدی»، «سوگل رضوانی» و «كتایون پرمر» ساخته شده است.

** زنان فیلمساز كیفیت را قربانی كمیت نمی كنند
با وجود، اندك بودن كمیت حضور زنان در حوزه فیلمسازی كه هر ساله در جریان جشنواره فیلم فجر خود را نمایان می سازد، فیلمسازان زن طی 40 سال گذشته اغلب آثار با كیفیت و ماندگاری را در سینمای ایران از خود به جا گذاشته اند. اگر چه در جشنواره فیلم فجر امسال نیز همچون دوره های پیشین شمار زنان فیلمساز به پای مردان نمی رسد اما اتفاق های خوب برای زنان در این جشنواره نیز چندان دور از انتظار نیست. زنان در ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر حضور درخشانی داشته اند. این موضوع نشان از اهمیت كیفیت فیلمسازی بر كمیت در نگاه زنان فیلمساز دارد. برخی می گویند یكی از دلایل حضور اندك شمار زنان فیلمساز ایرانی در جشنواره فیلم فجر آن است كه كیفیت را كمتر قربانی كمیت می كنند.
زنان فیلمساز ایرانی امروز نه تنها در داخل كشور بلكه در خارج از مرزها نیز جایگاه خود را به دست آورده اند و با دید ظریف و جزئی نگرشان در جشنواره های داخلی و بین المللی درخشیده اند. زنان اگر چه در عرصه فیلمسازی دشواری ها و مرارت های زیادی را تحمل كرده اند و همواره مانند فیلمسازان مرد مورد حمایت واقع نشده اند اما در این راه از پای ننشسته اند و همواره در تلاشند تا ظرفیت های فیلمسازی خود را به اثبات برسانند.

** زنان فیلمساز و آثار ماندگار
«رخشان بنی اعتماد»، «پوران درخشنده» و «تهمینه میلانی» از جمله فیلمسازان زنی هستند كه در چهار دهه گذشته آثار درخشانی را از خود به جا گذاشته اند؛ آثاری چون «زیر پوست شهر»، «روسری آبی» و «نرگس» ساخته های بنی اعتماد، «رابطه»، «پرنده كوچك خوشبختی» و «هیس دخترها فریاد نمی زنند» ساخته های درخشنده و «دو زن»، «نیمه پنهان» و «آتش بس» ساخته های سینمایی میلانی آثار به یادماندنی هستند كه همچنان پس از گذشت سال ها در ذهن و جان مخاطبان سینما از اعتبار ویژه ای برخوردارند.
اگرچه این كارگردانان برجسته سینمای ایران در سال های اخیر تا اندازه ای در مقایسه با سال های گذشته كم كار شده اند اما كیفیت آثار آنان همچنان بر كمیت این آثار برتری داشته و دارد. بنی ‌اعتماد، درخشنده و میلانی از موفق ترین فیلمسازان در جشنواره فیلم فجر نیز بوده اند.

** نسل جدید زنان سینماگر و امید به آینده
در كنار فیلمسازان نسل پیشین كه در بخش قبلی گزارش از آنان یاد شد، طی سال های اخیر زنان فیلمساز جدیدی وارد عرصه سینما شده اند كه آثارشان امیدی برای آینده فیلمسازی زنان است.
سینمای امروز ایران شاهد حضور نسل جدیدی از فیلمسازان زن است كه با وجود موانع بسیار پا به عرصه فیلمسازی گذاشته اند و تلاش های بی شائبه آنان در این مسیر، نشان از امیدواری شان به آینده علی رغم كم توجهی ها و محدودیت ها دارد. «نرگس آبیار»،«نگار آذربایجانی»، «تینا پاكروان»، «آیدا پناهنده»، «منیر قیدی»، «مونا زندی حقیقی»، «یلدا جبلی»، «فاطمه احمدی»، «سوگل رضوانی» و ... شماری از زنان فیلمساز هستند كه در چند سال اخیر با ورود به عرصه فیلمسازی توانسته اند جایگاه خود را در این عرصه به دست آورند.
از این لیست، امسال «نرگس آبیار»، «مونا زندی»، «یلدا جبلی»، «فاطمه احمدی» و «سوگل رضوانی» در جشنواره حضور دارند؛ فیلمسازانی كه برخی از آنان تاكنون موفقیت هایی را در جشنواره فیلم فجر و دیگر جشنواره های بین المللی به دست آورده اند.
آبیار در سی و دومین جشنواره فیلم فجر با ساخت فیلم «شیار 143» كه فیلمی درام در ژانر دفاع مقدس بود توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مردم و هیات داوران را از آن خود كند.
وی پس از این در سال 94 فیلم «نفس» را ساخت كه در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ زرین جشنواره را از آن خود كرد. این فیلم همچنین در جشنواره‌ های بین ‌المللی بسیاری حضور یافت و موفق به دریافت جوایز گوناگونی شد و در نهایت به عنوان نماینده ایران در اسكار 2018 معرفی شد. حالا این كارگردان موفق در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر با آخرین اثر خود یعنی «شبی كه ماه كامل شد» حضور یافته است؛ فیلمی كه در شب نمایش آن در جشنواره امسال به دلیل استقبال زیاد مخاطبان به سانس اضافه كشیده شد.
مونا زندی نیز سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول از بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم «عصر جمعه» و سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیات داوران به عنوان بهترین فیلم از سینمای ملی جشنواره بیست و چهارم را از آن خود كرده است.
كوتاه سخن آنكه، فیلمسازان زن طی چهار دهه گذشته همواره افتخارآفرین بوده اند و آثار فاخر و به یاد ماندنی را از خود به جا گذاشته اند. آنان با نگاه زنانه، حساس و تیزبین خود به بیان دغدغه ها اجتماعی و انسانی در آثارشان می پردازند. همین دغدغه مند بودن زنان فیلمساز است كه آثار آنان را به آثاری ماندگار و اثرگذار بدل كرده است. از این رو شایسته است، متولیان و مسوولان فرهنگی به حمایت بیشتر از زنان فیلمساز بپردازند و مسیر فعالیت آنان را بیش از گذشته هموار سازند.
گفتنی است، سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر به دبیری «ابراهیم داروغه زاده» از دهم بهمن ماه جاری آغاز و تا بیست و دوم بهمن ادامه دارد.
پژوهشم**9282**9279