طبق اعلام اين مقامات اروپايي، ميزباني اين نهاد مالي با فرانسه، رياست با آلمان و نيز حسابرسي آن با انگلستان خواهد بود. در همين راستا مكانيسم مالي مقرر شده با تغيير نام از SPV و گنجانده شدن شرايطي جديد، Instex نام‌گذاري شد كه به تعبير اروپايي‌ها گام نخست در حفظ توافق هسته‌اي به عنوان يكي از مولفه‌هاي مهم امنيت جهاني به حساب مي‌آيد.
از سوي ديگر مقامات كشورمان نيز با استقبال از ثبت اين نهاد مالي هرچند آن را دير‌هنگام دانستند، اما تاكيد كردند كه اولين قدم از سوي اروپايي‌ها برداشته شده و تهران در انتظار گام‌هاي عملي مستحكم‌تر براي حفظ مراودات تجاري و مالي بيشتر با اروپا است. به موازات اين امر، سه كشور اروپايي به همراه مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بيانيه خود تاكيد كردند كه فرانسه، آلمان و بريتانيا بر اساس تعهد خود و تلاش‌هاي پيگير براي حفظ برجام در چارچوب قطعنامه 2231 شوراي امنيت، تشكيل سازوكار حمايت از معاملات تجاري يا اينستكس را اعلام مي‌كند كه هدف آن تسهيل تجارت مشروع ميان عاملان اقتصادي اروپا و ايران است.
همچنين اينستكس در ابتدا با تمركز بر بخش‌هاي حياتي‌تر مانند دارو، لوازم پزشكي و مواد غذايي از مبادلات مشروع اروپا با ايران حمايت مي‌كند و در بلند‌مدت مي‌تواند از سوي كشورهاي ثالث نيز براي تجارت با ايران مورد استفاده قرار بگيرد. در بخش ديگري از اين بيانيه آمده است كه سه كشور اروپايي به‌‌تدريج از طريق اين سازوكار روي جزئيات عيني و عملياتي كار خواهند كرد تا شيوه كار شركت با ايران تعريف شود. همچنين اينستكس با رعايت دقيق‌ترين استانداردهاي جهاني در زمينه مبارزه عليه پولشويي، تامين مالي تروريسم (AML/CFT) و نيز با رعايت تحريم‌هاي اتحاديه اروپا و سازمان ملل عمل خواهد كرد و در اين راستا، آيا انتظار دارد كه ايران هرچه سريع‌تر به تمامي تعهدات خود در چارچوب مفاد FATF عمل كند.
**جبهه متحد در برابر ايالات متحده
در همين رابطه محمدجواد سلطاني استاد دانشگاه و تحليلگر مسائل بين‌الملل در گفت‌وگو با «ابتكار» درخصوص راه‌اندازي اين كانال مالي توضيح مي‌دهد: ابزار حمايت از مبادلات تجاري (Instex: InstrumenI- SupporOf Trade Exchanges) با هدف تسهيل تجارت بين اتحاديه اروپا و ايران براي دور زدن تحريم‌هاي آمريكا بعد از حدود نه ماه پس از خروج ايالات متحده از توافق‌نامه هسته‌اي سرانجام به ثبت رسيد. اينستكس به عنوان يك قرارداد مبادله خارج از سيستم مالي جهاني تحت نظارت ايالات متحده عمل مي‌كند.
مبادلات تجاري تحت حمايت اين سيستم جديد عمدتا متمركز بر كالاهاي ضروري غيرقابل تحريم مانند كالاهاي كشاورزي، اقلام دارويي و ساير محصولات بشردوستانه مي‌شود. اين نهاد در فرانسه و با حمايت دولت آلمان و حمايت مالي هر سه كشور فرانسه، آلمان و انگليس مستقر است. اين كشورها خواهان پشتيباني گسترده‌تر همه اعضاي اتحاديه اروپا از اين سيستم هستند تا ضمن نشان دادن حسن‌نيت اتحاديه نسبت به اجراي تعهدات خود در برجام، در برابر يكجانبه‌گرايي آمريكا جبهه متحدي را شكل دهند اگرچه مقامات آمريكا اجراي اين سيستم را مانعي بر سر راه تحريم‌هاي خود نسبت به ايران نمي‌دانند. چه اينكه همين فشارها سبب شد تا اتحاديه اروپا سيستم گسترده‌تر اس‌پي‌وي را كنار بگذارد.
**چتر حفاظتي براي تعاملات تجاري
سلطاني در ادامه درخصوص اهميت اين سازوكار مالي مي‌گويد: اين سازوكار به معناي برگ جديدي در توسعه روابط تجاري شركت‌هاي اروپايي با ايران است چرا كه بسياري از اين شركت‌ها با آمريكا مبادلات تجاري دارند و اين ترديد را دارند كه هر نوع مبادله تجاري با ايران ممكن است منافع تجاري آن‌ها با آمريكا را به خطر اندازد. اين سيستم مانند يك چتر حفاظتي تعاملات تجاري اين شركت‌ها با ايران را محافظت مي‌كند. اين سيستمِ حمايت از مبادلات تجاري در درجه اول متمركز بر فعاليت شركت‌هاي كوچك و متوسط با ايران است كه حجم تجارت پاييني با ايران دارند.
**از SPV به Instex
وي در پاسخ به اين سوال كه اين حجم مبادلات تجاري كم آن هم در حوزه كالاهاي ضروري غيرقابل تحريم چه تاثير مثبتي در اقتصاد ايران كه با تورم و كاهش ارزش پول ملي مواجه است، خواهد داشت؟ گفت: اين ساختار بر خلاف اس‌پي‌وي كه در برگيرنده همه شركت‌هاي اروپايي بود و به نوعي يك مصونيت براي مقابله با تحميل قوانين داخلي آمريكا بر شركت‌هاي اروپايي محسوب مي‌شد، همه تعاملات تجاري اتحاديه اروپا با ايران را شامل نمي‌شود، خواسته‌اي كه ايران طبق توافق هسته‌اي از اتحاديه اروپا داشت. به نظر مي‌رسد اين سيستم جداي از مزيت اقتصادي آن براي ايران، يك اقدام سياسي در برابر آمريكا و يك علامت براي حسن‌نيت اتحاديه اروپا نسبت به ايران است. اتحاديه اروپا با تهديدهاي مكرر آمريكا اس‌پي‌وي را كنار گذاشت و اينستكس را به‌عنوان سيستم جديد معرفي كرد.
اين سازوكار فضايي جديد به روي تجارت و بازرگاني ايران مي‌گشايد. با اين حال بايد ديد آيا ايجاد چنين سيستم‌هايي نه صرفا براي ايران، سبب خواهد شد حكومت پولي جهانيِ دلار را متزلزل كند و ساير كشورها را نيز ترغيب به چنين سيستم‌هايي در برابر سياست‌هاي اقتصادي آمريكا در مقابل كشورهاي مستقل سازد؟ چه اينكه فعلا اين سيستم حوزه تجارت بسيار محدودي را بين دو طرف شامل مي‌شود.
منبع: روزنامه ابتكار؛ 1397،11،15
گروه اطلاع رساني**2059**2002
تهران- ايرنا- اواخر هفته گذشته وزيران سه كشور اروپايي به همراه فدريكا موگريني مسئول سياست خارجي اروپا، سازوكار ويژه مالي با ايران را با هدف دور زدن تحريم‌هاي آمريكا و نيز بهره‌مندي تهران از منافع اقتصادي برجام رسماً به ثبت رساندند.
