انقلاب و 40 سال بالندگی وقف

به گزارش ایرنا، وقف سنتی حسنه برای كمك به محرومان و نیازمندان جامعه است كه اوج عمل به این سنت در ایران طبق كتاب های تاریخی، سیاحت‌ نامه‌ ها و نوشته‌ها به دوران صفویه بر می گردد.
شاید در هیچ دوره‌ ای از تاریخ موقوفاتی به وسعت موقوفات دوران صفویه وجود نداشته باشد به طوری كه حتی خود شاهان آن دوران نیز اموال خود را وقف می‌ كردند و بسیاری از افراد املاك خود را وقف اهداف خیریه به ویژه بقاع متبركه شیعه و از همه بیشتر آستان امام رضا(ع) در مشهد و خواهرش حضرت معصومه(س) در قم كردند.
به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی و با وجود مخالفت عده ای، امام راحل با اعلام ضرورت احیای وقف، این سنت حسنه اسلامی را جان دوباره بخشید كه تا امروز ادامه دارد.
ایرنا مركز آذربایجان شرقی با هدف بررسی دستاوردهای سازمان اوقاف و امور خیریه، میزگردی را با حضور جمعی از مسوولان این حوزه مذهبی - فرهنگی در آذربایجان شرقی ترتیب داد كه ماحصل آن در زیر می آید:

** سنت وقف در دوران پهلوی از بین رفت
مدیركل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی با بیان اینكه قبل از انقلاب چیزی به نام اوقاف و عمل به نیت واقفان وجود نداشت، می گوید: تا پیش از دوران پهلوی این سنت حسنه و عمل به نیات واقفان سیر صعودی داشت ولی در دوران پدر و پسر ( پهلوی) در اثر برخی اقدام های این رژیم از بین رفت.
حجت الاسلام علی مصائبی می افزاید: اگر در آن دوران وقفی هم وجود داشت به صورت سیاسی و دولتی به آن عمل و موقوفه ها به افراد واگذار می شد و در این زمینه به مبانی اسلام عمل نمی شد.
وی یكی از بركات پیروزی انقلاب اسلامی را احیای وقف و پس گرفتن موقوفات از افراد اعلام و اظهار می كند: پس از پیروزی انقلاب مردم علاوه بر وقف اموال خود جان خود را نیز به نوعی وقف آن كردند و شخصیت ها و علمای بزرگی از جان خود برای محكم تر كردن ریشه دین و انقلاب گذشتند.
مدیركل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی با اشاره به اینكه تعداد وقف پس از پیروزی انقلاب چندین برابر شده است، یادآوری می كند: پیش از انقلاب تعداد مساجد استان حتی به یك هزار مسجد هم نمی رسید در حالی كه هم اكنون 7 هزار مسجد در استان وجود دارد.
حجت الاسلام مصائبی با اشاره به رشد چشمگیر عمل به نیات واقفان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ادامه می دهد: حتی اجرای نیت واقفان فقط در سال جاری با دوران پیش از انقلاب قابل مقایسه نیست چه برسد به 40 سال دوران انقلاب.
وی می گوید: كمك به ازدواج جوانان و بیماران و اطعام ایتام از جمله فعالیت های اوقاف بوده كه از محل نیات واقفان انجام می شود.
مدیركل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی اظهار می كند: این استان بیش از 100 امامزاده دارد در حالی كه پیش از انقلاب تعداد معدودی از آن ها شناخته شده بود.
حجت الاسلام مصائبی تعداد رقبه های استان را 20 هزار رقبه اعلام و یادآوری می كند: اگر رقبه های استان احیا شود تعداد آن ها به 50 هزار مورد نیز می رسد.
وی می گوید: برگزاری مسابقه های قرآنی در سطوح شهرستانی، استانی، ملی و بین المللی از بركات انقلاب اسلامی بوده به طوری كه اولین مسابقات بین المللی در بین كشورهای اسلامی در ایران و بعد در مالزی برگزار می شود و تاكنون 41 دوره این مسابقات در سطح استان و كشور برگزار شده است.
وی با بیان اینكه ما قبلا از قاریان مصر بهره می بردیم ولی اكنون كشور ما قاری قرآن صادر می كند، یادآوری می كند: در زمان كنونی قاریان بین المللی ایران در كشورهایی مانند مصر، لبنان و سایر كشورها قرآن قرائت می كنند.

** تثبیت مالكیت موقوفات از تعرض موقوفه خواران جلوگیری كرد
معاون حقوقی ثبتی اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی می گوید: پیش از انقلاب اسلامی در اثر بی توجهی به موقوفات، آن ها مورد تعرض و تاراج موقوفه خواران قرار می گرفت ولی پس از پیروزی انقلاب با تثبیت مالكیت موقوفات از سوی اوقاف و امور خیریه از تعرض به آن ها جلوگیری شد.
محمد حیدرزاده با بیان اینكه اجرای قانون اصلاحات ارضی در كشور نقطه عطف برای تعرض و تاراج موقوفات بود، می افزاید: در پی اجرای این قانون بدون توجه به قوانین شرعی تمام موقوفات بلااستثنا به افراد واگذار شد و تنها مساجد از گزند آن در امان ماند كه اگر انقلاب به پیروزی نمی رسید معلوم نبود بر سر آن ها نیز چه بلایی می آمد.
وی اظهار می كند: اوقاف و امور خیریه با امضای تفاهم نامه با سازمان ثبت اسناد و املاك و بنیاد مسكن اقدام به تثبیت مالكیت موقوفات از طریق تهیه نقشه های دقیق «یو تی ام» و «شمیم» كرد.
معاون حقوقی ثبتی اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی یادآوری می كند: هم اكنون این نقشه ها برای بیش از 9 هزار 538 رقبه به تعداد 4 هزار و 576 جلد سند مالكیت اخذ شده است.
حیدرزاده ادامه می دهد: در 3 سال اخیر در استان بیش از 8 هزار و 973 وقفنامه بازخوانی و در سامانه جامع موقوفات كشور ثبت شده است و هم اكنون اصول اسناد در این سازمان به صورت متمركز و اصولی با بهره مندی از استانداردهای جدید زیر نظر افراد متخصص نگهداری می شود.
وی با بیان اینكه این اقدام ها مانع از بین رفتن اسناد موقوفات و سهولت دسترسی به متون وقفنامه در سراسر كشور می شود، می گوید: پیگیری و تعیین تكلیف پرونده های دعاوی و احقاق حقوق موقوفات و جلوگیری از تصرفات غیرقانونی و موقوفه خواری از دیگر آثار و بركات تشكیل اوقاف پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
معاون حقوقی ثبتی اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی یادآوری می كند: در این راستا تاكنون هزاران پرونده حقوقی و كیفری در محاكم قضایی استان مطرح و تعیین تكلیف شده، به طوری كه سهم آراء ماخوذه به نفع موقوفات در مقایسه با آرا علیه آن بسیار چشمگیر و در حدود 90 درصد است.
حیدرزاده می افزاید: تعامل با منابع طبیعی در راستای حل اختلافات اراضی موقوفات و اراضی ملی و امضای تفاهم نامه با این اداره كل از اقدام های این سازمان برای رونق در عمل به نیات واقفان است.
وی اظهار می كند: در این راستا برای بیش از 14 هزار و 283 هكتار در 44 پلاك ثبتی استان رفع اختلاف شده است.

** بقاع متبركه به محلی برای ارایه خدمات رفاهی به مردم تبدیل شده است
معاون فرهنگی اجتماعی اداره كل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی می گوید: به بركت انقلاب اسلامی هم اكنون بقاع متبركه به محلی برای ارایه خدمات رفاهی به مردم و انجام كارهای فرهنگی تبدیل شده است.
محمدعلی فاضلی نسب با بیان اینكه انقلاب ما بر خلاف سایر انقلاب ها فرهنگی است، می افزاید: سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در این راستا فعالیت می كند و فعالیت های فرهنگی آن در بخش های مختلف چشمگیر است.
وی اظهار می كند: محورهای فعالیت اوقاف و امور خیریه شامل قرآن، امامزادگان و مساجد و موقوفات است.
معاون فرهنگی اجتماعی اداره كل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی یادآوری می كند: در حوزه قرآنی تاكنون 41 دوره مسابقات شهرستانی، استانی و كشوری از سوی سازمان اوقاف برگزار شده است.
فاضلی نسب با اشاره به اینكه رویكرد این سازمان قبلا برگزاری مسابقات بود، ادامه می دهد: اكنون این سازمان به صورت جدی به موضوع آموزش ورود كرده و برای تربیت 10 میلیون حافظ قرآن بر اساس فرمایش های رهبر معظم انقلاب امسال با همكاری سایر دستگاه ها طرح بشارت و حفظ جزء 30 را برگزار می كند.
وی با اشاره به تربیت 180 مربی متخصص قرآنی در استان با اعزام آن ها به قم طی سال جاری، می گوید: اعزام مربیان قرآنی به كانون اصلاح و تربیت و ارایه آموزش های قرآنی به حدود یك هزار نفر از زندانیان و اجرای مسابقه های دانش آموزی از دیگر فعالیت های این اداره كل است.
معاون فرهنگی اجتماعی اداره كل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی از راه اندازی شبكه مجازی حفظ قرآن طی حدود یك سال اخیر خبر داد و یادآوری می كند: تاكنون 380 نفر از طریق شبكه مجازی و تلفنی موفق به حفظ یك تا 30 جزء قرآن شده اند.
فاضلی نسب با بیان اینكه پیش از انقلاب امامزاده ها فرسوده و مخروبه شده بود، ادامه می دهد: در حوزه امامزادگان در 2 بخش عمران و آبادانی و فرهنگی اقدام می شود كه از جمله آن ها اجرا احیار و مرمت امامزادگان و اجرای طرح های گردشگری مذهبی، آرامش بهاری، نشاط معنوی، بصیرت عاشورایی، یاس نبوی و ولایت علوی در آن هاست.
وی با اشاره به اینكه در سطح استان 200 بقاع متبركه به ثبت رسیده است، یادآوری می كند: از این تعداد 100 بقعه متبركه فعال است.
معاون فرهنگی اجتماعی اداره كل اوقاف و امور خیریه آذربایجان شرقی می گوید: تمامی مجموعه فعالیت های اوقاف در راستای عمل به نیات واقفان انجام می شود و در سال های اخیر این كار به صورت سازمان دهی روی می دهد.
فاضلی نسب می افزاید: در این راستا كمك به دانش آموزان نیازمند در قالب مهر تحصیلی، كمك به بیماران در قالب مهر تندرستی و كمك به ازدواج زوج های جوان در قالب پیوند آسمانی به صورت سازماندهی شده انجام می شود.
وی با بیان اینكه در سال جاری برای 3 هزار دانش آموز نیازمند كمك تحصیلی پرداخت شده است، یادآوری می كند: در طول سال غیر از برنامه های سازماندهی شده اجرای نیت واقفان به صورت مستمر انجام می شود.
فاضلی نسب با تاكید بر اینكه اصل در وقف حفظ عین است تا اجرای نیت، ادامه می دهد: 70 درصد اجرای نیت موقوفات به ایجاد رقبه برای پشتیبانی از تدوام درآمدزایی برای عمل به نیت واقفان هزینه می شود.
وی می گوید: با توجه به اهمیت وقف در جامعه، تنها متولی این سنت حسنه اوقاف نبوده بلكه تمام آحاد جامعه در این زمینه وظیفه دارند و رسانه ها و قلم و تریبون به دستان باید انجام این سنت حسنه را در تمامی ابعاد تبلیغ كنند.

** وقف پشتوانه مجامع علمی، امورات خیریه و مذهبی است
رئیس اوقاف و امور خیریه حوزه یك تبریز می گوید: سنت وقف از سنت های مفید جامعه بوده و در طول تاریخ پشتوانه مجامع علمی، مراكز دانشگاهی و طبی، امورات خیریه و مذهبی تا زمان پهلوی بود كه در آن دوران متوقف و پس از پیروزی انقلاب دوباره احیا شد.
حجت الاسلام رضا جعفری می افزاید: عمل به وقف تنها در زمان طاغوت عمل نمی شد و این سنت فلج شده بود در حالی كه قبل از زمان پهلوی این كار سیر صعودی داشت و به نیات واقفان عمل می شد.
وی با بیان اینكه موقوفات خواجه نصیر در قرن 4 در مراغه جزو قدیمی ترین موقوفات به یادگار مانده است، یادآوری می كند: اوج موقوفه ها در تبریز با موقوفه های غازانیه آغاز می شود و یكی از بزرگترین و بی نظیرترین موقوفه های این شهر ربع رشیدی تبریز است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه حوزه یك تبریز اظهار می كند: موقوفه ربع رشیدی تنها موقوفه ای در ایران بوده كه ثبت جهانی شده است و مانند آن نه احداث شده و نه وجود دارد.
حجت الاسلام جعفری با اشاره به اینكه دوران صفویه اوج شكوفایی موقوفات و عمل به آن بود، ادامه می دهد: این عمل در دوران قاجاریه نیز ادامه یافت و موقوفات مسجد كبود یا مظفریه، قطعات بازار تبریز، كلكته چی، قائم مقام فراهانی، غلامحسین خان دنبلی، صادقیه و ظهیریه در آن دوران ها وقف شده است.
وی یادآوری می كند: علاوه بر مساجد بیشتر بناهای تاریخی، انواع پل ها، یخچال ها، حمام های قدیمی تبریز موقوفه است.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه حوزه یك تبریز می گوید: در دوران پهلوی با اعمال 3 قانون اصلاحات ارضی كه نسق و زمین های زراعی، ماده 96 شهرداری ها كه گورستان های موقوفه داخل شهر و حق كسب و پیشه كه رقبه های بازار تبریز از بین رفته و به تارج رفت.
حجت الاسلام جعفری با بیان اینكه فتوای شجاعانه امام راحل منشاء احیای موقوفات شد، می افزاید: خدمات این سازمان در 10 سال اخیر برای احیا، ساماندهی و شكوفایی موقوفات با زمان قبل از انقلاب كه اصلا و بلكه با 30 سال گذشته و خدمات اوقاف در 4، 5 سال اخیر در تبریز با 35 سال گذشته قابل مقایسه نیست.
وی یادآوری می كند: به جرات می توان گفت در زمان كنونی وقف نامه ای در مراكز اسنادی كشور وجود ندارد كه مطالعه و تطبیق نشده باشد.
رئیس اداره اوقاف و امور خیریه حوزه یك تبریز می گوید: هم اكنون بیش از 14 سند و نسخه خطی مانند وقف نامه مسجد كبود، غیاث الدین حججی، عثمانی ها و قائم مقام فراهانی در تبریز جانمایی شده و این اسناد به عنوان سرمایه های میراثی و معنوی شهر سیر تاریخی آن را نشان می دهد.
حجت الاسلام جعفری، ادامه می دهد: تاكنون برای بیش از 80 درصد از موقوفه های تبریز سند اخذ شده و تلاش می شود در سال آینده برای 100 درصد آن ها سند اخذ شود.
وی با اشاره به اینكه سال گذشته در محاكم قضایی بیش از 86 رای به نفع اوقاف صادر شد كه در پی آن از هزاران هكتار موقوفه خواری جلوگیری شد، یادآوری می كند: تمام امامزادگان استان احصا و مشخصات و صبغه تاریخی آن مكتوب شده است.
حجت الاسلام جعفری با بیان اینكه 14 بقعه تبریز دارای اصل، نسب و ریشه است، می افزاید: بیشتر آن ها از جمله امامزاده چهار قبر كه یادگار قرن 4 هجری قمری و سیدحمزه و سیدجمال كه متعلق به قرن 7 است، دارای نمای تاریخی است.
گزارش از: پرویز بابائی
8023/518