فروغ فرخزاد، میراث ‌دار عواطف بی‌آلایش زنان ایرانی

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، شعر معاصر از همان آغاز پیدایش پیام آور ارزش ها و نمادهایی بوده و چشم اندازهای تازه ای را در برابر انسان گشوده است. توجه به مسایل والای انسانی و عواطف از جمله مواردی به شمار می رود كه بر جنبه زییاشناختی شعر می افزاید. از جمله شاعران این حوزه می توان به فروغ فرخزاد اشاره كرد كه مشهورترین شاعر زن در ایران است كه در اشعارش به وفورعاطفه ورزی، مردم گرایی و محتوای اجتماعی دیده می شود. اشعار او با لحنی زنانه و بی پروا آغاز شد و بر سر زبان ها افتاد و اینگونه یكی از شاعران جریان ساز معاصر نام گرفت.

فروغ الزمان فرخزاد در هشتم دی 1313 خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. زندگی كوتاه او پر از فراز و نشیب بود. فروغ از همان دوران نوجوانی استعداد زیادی در زمینه شعر و نوشتن داشت. پدرش یكی از افرادی بود كه همیشه او را تشویق به نوشتن شعر می كرد و از وی می خواست تا با دنیای ادبیات آشنا شود.

فروغ فرخزاد درباره دوران نوجوانی خود می گوید: «وقتی 13 یا 14 ساله بودم، خیلی غزل می‌ساختم و هیچ وقت آنها را چاپ نكردم… یك وقتی شعر می‌گفتم، همین طور غریزی در من می‌جوشید. همین طور می‌گفتم. چون همین ‌طور دیوان بود كه پشت سر دیوان می‌خواندم و پر می‌شدم و به هر حال استعدادكی هم داشتم، ناچار باید یك جوری پس می‌دادم.»

** سبك سروده های فروغ فرخزاد
كشف دنیاهای جدید با ابعادی نو از چهره فروغ فرخزاد، انسانی جهانی می سازد و شعر او را به كمال مطلوب می رساند. فرخزاد در طول حیات خود پنج دفتر شعر منتشر كرد. فروغ كم كم به دنیای شعر نیمایی نزدیك شد و شعر خود را در مرحله تكامل قرار داد و او را به طرف شعر انسانی و متفكرانه كشاند و در این هنگام مجموعه هایی به نام های «اسیر، دیوار و عصیان» به سبك شعرنیمایی سرود.

تمامی اشعار فروغ به زبان های انگلیسی، تركی، عربی، چینی، فرانسوی، اسپانیایی، ژاپنی، آلمانی و عبری ترجمه شده اند. فروغ پس از نیما سراغ شعرهای شاملو رفت و دریافت زبان فارسی دایره بسیار وسیعی دارد و در این زمان به افق های شعر نوی اجتماعی و حماسی رسید. او معتقد بود كه كار هنری باید همراه با آگاهی باشد و در این باره گفته است: «نمی شود تنها به غریزه زندگی كرد، یعنی یك هنرمند نمی تواند و نباید فقط با غریزه زندگی كند.»

زندگی شاید آن لحظه مسدودیست
كه نگاه من، در نی نی چشمان تو خود را ویران می سازد

** فروغ و ورود به دنیای سینما
آشنایی با «ابراهیم گلستان» نویسنده و فیلم‌ ساز مشهور ایرانی، سبب شد تا تحول فكری و ادبی در فروغ به وجود آید و مسیر زندگی او را تغییر كند، چنانچه در 1337 خورشیدی، سینما توجه او را به خود جلب كرد و در 1341 خورشیدی فیلم خانه سیاه را ساخت كه برنده جایزه نخست جشنواره «اوبر هاوزن» شد. او در گفت وگویی درباره ورود به دنیای فیلمسازی چنین گفته است: «سینما برای من یك راه بیان است. این كه من یك عمر شعر گفتم، دلیل نمی‌شود كه شعر تنها وسیله بیان است. من از سینما خوشم می‌آید، در هر زمینه‌ دیگر هم بتوانم كار می‌كنم. اگر شعر نبود، در تئاتر بازی می‌كنم. اگر تئاتر نبود، فیلم می‌سازم. ادامه دادنش بستگی به این دارد كه حرف‌های من ادامه داشته باشد، البته اگر حرفی داشته باشم.»

در همین سال ها بود كه فروغ مجموعه «تولدی دیگر» شامل 31 قطعه را سرود كه در تیراژ بسیاری بالا منتشر كرد كه برخی از تهیه كنندگان سوئدی به او پیشنهاد ساخت فیلم هایی با این مضمون را دادند. تحول و عمق فكری فروغ در مجموعه شعرهای او به وضوح قابل درك است، تا جایی كه «مهدی اخوان ثالث» درباره آن چنین می‌گوید: «من معتقدم تولدی دیگر نه تنها برای فروغ تولد تازه‌ای بود بلكه مولود همایون شعر زنده و پیشرو امروز ما و تولدی تازه برای شعر پارسی است.» پس از آن فروغ مجموعه «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» را سرود كه پس از مرگ او منتشر شد.

سرانجام فروغ فرخزاد در 24 بهمن 1345 خورشیدی بر اثر تصادف دیده از جهان فرو بست.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت فروغ فرخزاد شاعر معاصر ایران به گفت وگو با «محمدرضا سلیمی» شاعر و استاد ادبیات و زبان فارسی پرداخت.

** تجلی ابعاد مختلف روح و شخصیت انسان در دنیای شاعران معاصر
بسیاری از شاعران معاصر همواره در ترویج احساسات خود و به دست آوردن عواطف مشترك در میان افراد جامعه تلاش داشتند و می خواستند در قالب شعر به كشف زوایای مختلف و ناشناخته دنیای انسانی برسند. در اشعار امروزی فكر، خیال و عاطفه معنای دیگری یافته و در این میان ایده و نقش نیما یوشیج به عنوان پرچمدار شعر نو در توسعه شعر معاصر بی تاثیر نبوده و سبب شده است تا شاعران بزرگی همچون فروغ به سرودن اشعاری روی بیاورند كه در نوبه خود بی نظیر است. فرخزاد یكی از برجسته ترین شاعران زن به شمار می رود كه با الهام گیری از آموزه های نیما به انسان با دیدی تازه نگریست و تصویری دیگر از او نشان داد. فروغ شعر فارسی را با احساسات و عواطف بی‌سابقه‌ای همراه ساخت و توانست میان عواطف زنانه خود و احساسات زنان دیگر در جامعه پیوندی عمیق ایجاد كند.

** نقش فروغ در پدید آمدن شعر زنانه فارسی
او در شعرهایش سعی دارد تا زنان را در راه رسیدن به ذهنیت و نگرش عاطفی یاری رساند و نقش وی در پدیدآوردن شعر زنانه فارسی بی بدیل بوده است. شعر فارسی تا پیش از فروغ هیچگاه نتوانسته بود از عواطف اصیل زنان سخنی بگوید و او نخستین فردی به شمار می رود كه در مقام یك زن به دنیای شاعری روی آورد و می توان آمال زنانه را در شعر جست و جو كرد، نقش او در این زمینه بسیار تاریخی و بااهمیت است. زنان با شعر فروع توانستند فاصله عمیق كه میان آنها و اصالت زنانه خود را كه از میان رفته بود، به دست آورند. البته در آن دوران فروغ به دلیل بی پروایی هایی كه در زمینه زدودن آثار مردسالاری از چهره شعر فارسی داشت، بسیار مورد انتقاد و اتهام قرار گرفت اما این باعث نشد تا او از رویه خود دست بردارد و به نوعی رو در روی جریانی تاریخی قرار گرفت.

** شعرهای فروغ سرشار از تعهد اجتماعی و نگرشی متعهدانه به انسان
با خواندن بسیاری ازشعرهای فروغ می توان به این نتیجه رسید كه همه آنها از یك تعهد اجتماعی و انسانی سرشار است. او برخلاف شاعران معترض مرد آن دوران با بیانی بدون خشونت، بی عدالتی های موجود در جامعه را گوشزد می كرد. فروغ بارها در سخنان خود شعرهایش را مدیون زن بودن خودش عنوان كرد و عاطفه زنانه را گذرگاه اصلی و حركت موضوعات شعرهای خویش دانست. فروغ عشق، زیبایی و زشتی‌های نادیده زندگی را به انسان نشان داد و این ها همه آموخته های او از فرهنگ و تاریخ بوده است.

** مسیر پرفراز و فرود زندگی فروغ
فروغ فرخزاد عمر كوتاهی داشت اما زندگی او مسیری پرفراز و فرود را طی كرد. رسیدن به سطح مطلوب و متعالی از اهداف نخستین وی به شمار می رفت. فروغ در مقطعی از زندگی به تكامل دست زد و در جهت تعالی و اعتلای توسعه خویش پیش رفت. تحول او پس از سه اثر «اسیر، دیوار و عصیان» آغاز شد، تحولی بنیادین كه اندیشه و عواطف فروغ شكلی كمال یافته به خود بگیرد. فرخزاد با بهره‌گیری از ظرفیت‌های تازه‌ای كه شرایط اجتماعی و تاریخی پدید آورده ‌بود، نام خود را در ردیف شاعران موثر بر جامعه و به عنوان مبتكر ثبت كرد و در میان شاعران معاصر خوش درخشید.

** فروغ، میراث ‌دار عواطف پاك و بی‌آلایش زنان ایرانی در طول تاریخ
صداقت و صراحت كم نظیر او نوعی تكرار و تجربه زندگی دوباره انسان است. برخورد واقعی با پدیده ها و جنبه‌های رئالیستی شعر فر‌خزاد را تقویت كرد و آن را به زندگی واقعی انسان در جامعه امروزی نزدیك ساخت. او شاعری نوآور بود و مخاطب در جامعه كنونی می تواند با دنیای او ارتباط برقرار كند. فروغ را به جِد می توان میراث دار عواطف پاك و بی آلایش زنان ایرانی در طول تاریخ دانست كه همه عناصر شعر او با عواطف زنانه پیوند خورده بود. او مسایل مختلف زندگی را با جهان بینی سرشار از عاطفه نگریست و راه گشای تفكر زنان به طرف دریچه ای متفاوت از جهان هستی شد.

پژوهشم**9117**2002**9131