چرا مالیات بر دستمزد برای دولت و مجلس مهم است؟

به گزارش روز جمعه خبرنگار اقتصادی ایرنا، یكی از مهمترین پایه های مالیاتی كه درآمد پایداری را برای تامین هزینه های عمومی كشور ایجاد می كند، مالیات بر حقوق است.
براساس تعریف قانونگذار، درآمدی كه شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر (اعم از حقیقی یا حقوقی) در قبال تسلیم نیروی كار خود بابت اشتغال در ایران برحسب مدت یا كار انجام یافته به طور نقد یا غیرنقد تحصیل می كند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.
قانونگذار البته در هنگام تدوین قوانین مربوط به مالیات بر حقوق، موضوع عدالت مالیاتی را نیز در نظر داشته و تمهیداتی اندیشیده است تا كسانی كه حقوق بیشتری دریافت می كنند مالیات بیشتری بپردازند و دارندگان حقوق های كمتر نیز یا از پرداخت این نوع از مالیات معاف اند و یا مالیات حقه را با نرخ های كمتری می پردازند. به همین دلیل هر ساله در قانون بودجه سنواتی میزان معافیت مالیاتی تدوین و تصویب و مالیات بر درآمد حقوق افراد نیز در هر سال بر مبنای معافیت تصویب شده در قانون بودجه همان سال محاسبه می شود.
براساس همین روال، امسال نیز نمایندگان مجلس شورای اسلامی رقم ۲۷۶ میلیون ریال را به عنوان سقف معافیت مالیاتی حقوق سالیانه كاركنان در نظر گرفته اند یعنی حقوق ماهیانه ۲۳ میلیون ریال از مالیات معاف است.

** چشم انداز معافیت ها در سال 98
در لایحه بودجه سال آینده، سقف معافیت مالیاتی كاركنان دولتی و غیردولتی مبلغ 276 میلیون ریال در سال تعیین شده است اما كمیسیون تلفیق بودجه مجلس، این میزان معافیت را به 330 میلیون ریال افزایش داده است كه سبب می شود از میزان درآمدهای پیش بینی شده دولت از این محل كاسته شود.
براساس مصوبه های این كمیسیون و در صورت تصویب نهایی مجلس، «نرخ مالیات بر كل درآمد كاركنان دولتی و غیردولتی اعم از حقوق و مزایای فوق العاده و كارانه (به استثنای تبصره های 1 و 2 و ماده 86 قانون مالیات های مستقیم و اصلاحات بعدی آن و با رعایت ماده 5 قانون اصلاح پاره ای از مقررات مربوطه به اعضای هیات علمی مصوب 16 اسفند 68 با اصلاحات و الحاقات بعدی) مازاد بر مبلغ مذكور تا 1.5 برابر آن مشمول مالیات سالانه 10 درصد و نسبت به مازاد 1.5 تا 2.5 برابر آن مشمول مالیات سالانه 15 درصد و نسبت به مازاد 2.5 و 4 برابر آن مشمول مالیات سالانه 20 درصد و نسبت به مازاد 4 برابر مشمول مالیات 25 درصد است.
اعضای این كمیسیون مقرر كردند میزان معافیت مالیاتی موضوع مواد 57 و 101 قانون مالیات های مستقیم یعنی كسانی كه هیچ درآمدی ندارند و یاكسانی كه در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی ارایه می كنند، نیز سالانه مبلغ 216 میلیون ریال تعیین شود.

** آخرین وضعیت درآمد دولت از مالیات بر دستمزدها
با این حال نگاهی به عملكرد بودجه امسال دولت گویای آن است كه تا پایان آذرماه امسال دولت از محل مالیات بر حقوق كاركنان اعم از دولتی و غیردولتی در مجموع 78 هزار و 400 میلیارد ریال درآمد كسب كرده در حالی كه طبق پیش بینی ها باید در این مدت 89 هزار و 600 میلیارد ریال به خزانه دولت واریز می شد و تا پایان سال این رقم به 118 هزار و 500 میلیارد تومان می رسید.
طبق آمار بانك مركزی، از رقم محقق شده مربوط به مالیات بر حقوق كاركنان، 38 هزار و 100 میلیارد ریال به كاركنان بخش عمومی و 40 هزار و 300 میلیارد ریال به كاركنان بخش خصوصی اختصاص دارد كه به ترتیب نسبت به پارسال 5.6 درصد و 17.4 درصد رشد داشته اند.
همچنین نگاهی به لایحه بودجه سال آینده نشان می دهد كه پیش بینی دولت از درآمدهای مالیاتی كاركنان بخش عمومی بیش از 69 هزار و 600 میلیارد ریال و از بخش خصوصی 64 هزار و 200 میلیارد ریال است تا در مجموع 133 هزار و 800 میلیارد ریال درآمد از این محلس كسب كند.
بنابراین می توان گفت كه مالیات بر دستمزد حدود 10 درصد از كل مالیات های مستقیم و حدود 4 درصد از كل درآمدهای مالیاتی دولت را به خود اختصاص می دهد.

** ابزاری برای گسترش عدالت مالیاتی
با اینكه در سال های گذشته در قوانین بودجه سقف معافیت مالیاتی دستمزدها تعیین می شد، چندسالی است كه مجلسی ها قصد دارند با افزایش پلكانی ضرایب، میزان اخذ مالیات را از كسانی كه دستمزدهای بالا دریافت می كنند، بیشتر كنند.
اما پاسخ اینكه چرا این ردیف درآمد مالیاتی برای دولت و مجلس اهمیت دارد، بسیار ساده است؛ دولت درآمد حاصل از مالیات بر دستمزدها را سهل الوصول می داند كه به راحتی قابل احصا و دریافت است و در مقایسه با دیگر ردیف های «مالیات بر درآمد» همچون مالیات بر مشاغل، یكی از كم دردسرترین درآمدهای مالیاتی است.
با این حال مجلسی ها به این موضوع همانند ابزاری برای برقراری عدالت مالیاتی می دانند و بر این باورند كه باید از كسانی كه درآمدهای بیشتری دارند، مالیات بیشتری به صورت پلكانی اخذ كرد تا بار ناشی از تحقق درآمدهای مالیاتی دولت به دوش كارگران و كارمندان قرار نگیرد كه در سطوح پایین دستمزدها قرار می گیرند.
همچنین به باور كارشناسان اقتصادی، در شرایط تورمی، افزایش معافیت های مالیاتی در بخش درآمدها به منزله كمك های غیرمستقیم و حتی یارانه ای دولت به اقشار متوسط است كه در كوران رشد قیمت ها بتوانند سبد معیشتی خانواده خود را حفظ كنند.

** مالیات بر درآمد حقوق چگونه محاسبه می شود؟
سازمان مالیاتی به تازگی روش محاسبه مالیات بر درآمد حقوق در سال 97 را برای تنویر افكار عمومی مشخص كرده و نوشته است: در محاسبه مالیات بر درآمد حقوق، علاوه بر در نظر گرفتن میزان معافیت مشخص شده در قانون بودجه، دو هفتم حق بیمه پرداختی بیمه شدگان تامین اجتماعی نیز براساس بخشنامه سازمان امور مالیاتی كشور از مالیات بر درآمد حقوق معاف است و در هنگام محاسبه مالیات این معافیت نیز لحاظ می شود.
براساس این بخشنامه، اگر حقوق‏بگیران بیمه شده سازمان خدمات درمانی و یا سایر موسسه های بیمه گر ایرانی باشند كل سهم بیمه پرداختی آنها از مالیات بر درآمد حقوق معاف است.
براساس آنچه در بودجه ۱۳۹۷ تصویب شده، مازاد بر این مبلغ تا سه برابر آن مشمول مالیات سالانه ۱۰ درصد است. یعنی كسی كه حقوق كمتر از ۹۲ میلیون ریال دریافت می كند، مشمول پرداخت مالیات بر درآمد حقوق با نرخ ۱۰ درصد می شود.
با این اوصاف كسی كه ۹۲ میلیون ریال حقوق ماهیانه دریافت می كند، ۲۳ میلیون ریال از حقوق فرد یادشده از مالیات معاف خواهد بود و برای ۶۹ میلیون ریال باقیمانده باید ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار ریال مالیات بپردازد؛ در این مثال‏ها، مالیات بر درآمد حقوق بدون در نظر گرفتن معافیت های مربوط به حق بیمه پرداختی از سوی حقوق بگیران محاسبه شده است.
در بودجه امسال، نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب كردند حقوق مازاد بر سه برابر تا چهار برابر سقف تعیین شده، مشمول نرخ ۱۵ درصد خواهد بود. فرض كنید كسی ۱۱۵ میلیون ریال حقوق ماهیانه دریافت می كند؛ وی برای ۲۳ میلیون ریال از حقوق ماهیانه خود از پرداخت مالیات معاف است. مازاد بر سه برابر آن، یعنی ۶۹ میلیون ریال از حقوق وی نیز مشمول مالیات با نرخ ۱۰ درصد است و برای این بخش باید ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار ریال مالیات بپردازد. مازاد بر چهار برابر حقوق وی، یعنی ۲۳ میلیون ریال باقیمانده نیز مشمول نرخ ۱۵ درصد خواهد شد و ۳ میلیون و ۴۵۰ هزار ریال مالیات بر این بخش تعلق می گیرد.
این بدان معناست كه كسی كه ۱۱۵ میلیون ریال حقوق دریافت می كند در مجموع باید ۱۰ میلیون و ۳۵۰ هزار ریال به عنوان مالیات بر درآمد حقوق بپردازد.
نرخ مالیات برای حقوق مازاد بر 4 تا 6 برابر سقف تصویب شده ۲۵ درصد تعیین شده است. یعنی اگر كسی ۱۶۱ میلیون ریال حقوق ماهیانه دریافت می كند، مالیاتی كه باید برای ۱۱۵ میلیون ریال آن پرداخت می كند همان ۱۰ میلیون و ۳۵۰ هزار ریالی است كه در بند قبلی محاسبه شد.
وی مازاد برآن، برای ۴۶ میلیون ریال باقیمانده نیز باید مالیاتی با نرخ ۲۵ درصد، یعنی ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال بپردازد. چنین فردی در مجموع ۲۱ میلیون و ۸۵۰ هزار ریال مالیات می پردازد.

** شیوه پلكانی مالیات ستانی در سال 98 به چه معناست؟
شیوه پلكانی مالیات ستانی از صاحبان درآمد حقوق نیز در سال آینده به این گونه است، كسانی كه درآمد آنها مازاد بر ۶ برابر سقف معافیت مالیاتی تعیین شده باشد باید برای مازاد آن مالیات را با نرخ ۳۵ درصد پرداخت كنند. یعنی كسی كه حقوق ماهیانه وی بیشتر از ۱۶۱ میلیون ریال است به ازای هر مبلغی كه بالاتر از این رقم برود، باید ۳۵ درصد مالیات پرداخت كند.
بنابراین اگر كسی حقوق ماهیانه اش ۲۰۰ میلیون ریال باشد، وی برای ۱۶۱ میلیون ریال از حقوق خود، ۲۱ میلیون و ۸۵۰ هزار ریال مالیات پرداخت خواهد كرد؛ برای ۳۹ میلیون ریال باقیمانده نیز باید ۱۳ میلیون و ۶۵۰ هزار ریال مالیات اضافی بپردازد. یعنی كسی كه ۲۰۰ میلیون ریال حقوق دریافت می كند ماهیانه در مجموع ۳۵ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال مالیات پرداخت خواهد كرد.
شیوه محاسبه پلكانی برای مالیات بر درآمد حقوق علاوه بر آنكه به دولت در تامین هزینه و مخارج عمومی كمك می كند به عدالت نزدیك تر است و به با سازوكاری هوشمندانه كسانی را كه حقوق كمتری دریافت می كنند از تور مالیاتی خارج می كند و از كسانی كه حقوق های بالاتر دریافت می كنند مالیات را با نرخ های بالاتری دریافت می كند.
گزارش از لیلا جودی
اقتصام*2025 ** 2023