به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تنبیه بدنی، یكی رخدادهایی است كه هر از چند گاه اخباری از آن در مدارس به گوش می رسد. این در حالی است كه امروزه تنبیه بدنی دانش آموزان با نقدهای بسیاری همراه است و كارشناسان و روان‌شناسان بر ضرورت منع جدی این اتفاق در مدارس كشور تاكید دارند. به گفته برخی از آنان تنبیه همراه با خشونت با تبعات بسیاری در آینده همراه خواهد شد و در ایجاد روحیه پرخاشگرانه در دانش آموزان تاثیرگذار است.
اكثر رفتارهای پرخاشگرانه در بزرگسالی از خشونتی كه در دوران كودكی تجربه شده نشات می‌گیرد. از طرفی شرایط مدرسه كه خانه دوم كودكان و نوجوانان محسوب می‌شود تاثیر به سزایی در آینده و بزرگسالی آنها خواهد داشت. كودكی كه مورد تنبیه بدنی قرار می‌گیرد در آینده فردی با عزت نفس پایین، پرخاشگر و افسرده خواهد شد. كودكان از طریق مشاهده و تقلید، مدل‌های متفاوت رفتاری را یاد می‌گیرند و سپس آن را بروز می‌دهند. بنابراین معلم می‌تواند به عنوان یك الگو برای دانش‌آموزان، تعمیم دهنده خشونت در آنها باشد.
گاه این خشونت ها از سوی مدیران، معاونان آموزشی و در بسیاری از موارد از سوی معلمان صورت می گیرد و گاه نیز نوع تنبیه تغییر می كند و از خشونت یك دانش آموز بر دانش آموز دیگر با خواست ها و اصرار های معلم تغییر می كند. به عنوان نمونه طی هفته های گذشته اخباری از شكستن انگشتان دست دانش آموز همدانی به دست معلم، تنبیه دردناك دانش آموزان «چلگرد» استان چهارمحال و بختیاری تنها به دلیل 10 دقیقه تاخیر در هوای برفی یا اقدام معلم كوهرنگی منتشر شد كه چوب را به دست دانش آموزان می دهد تا آن را بر كف دست وی بزنند و وی به آنان می گوید «هر كدام از شماها درس نخوانید، من باید تنبیه شوم».
شاید انگیزه این معلم كوهرنگی در وادار كردن دانش‌آموز به كتك زدن وی، تشویق دانش آموزان به درس خواندن یا شاید هم برای خلاص از عذاب وجدانی بوده كه خود را مقصر وضعیت موجود دانسته، اما انگیزه این معلم هر چه بوده، كار وی مصداق ترویج خشونت در مدرسه به شمار می‌رود و از حیث اصول تربیتی مذموم است.
فیلم هایی از كلاس درسی منتشر شده كه در یكی از آنها معلم شاگردانش را رو به روی هم قرار می دهد و آنها را مجبور می كند به یكدیگر فحاشی كنند و در مدرسه دیگر معاون تربیتی موی بیرون مانده از مقنعه دختران ابتدایی را با قیچی كوتاه می كند.
در كلاسی معلم سیلی به صورت دانش آموز می زند و در كلاسی دیگر دانش آموز را با خشونت كلامی مجبور به نشستن روی كف كثیف كلاس می كند. محتوای همه داستان ها هم یك جور است.
چرخه خشونت در مدارس در حالی از معلم به دانش‌آموز و از دانش‌آموز به معلم تغییر می‌كند كه براساس قوانین آموزش و پرورش سال‌ها است تنبیه اینچنین در مدارس ممنوع شده است. بر اساس آیین‌نامه انضباطی مدارس، هرگونه تنبیه، توهین و تعیین تكالیف اضافی برای دانش‌آموزان غیرقانونی است. به عبارت دیگر مطابق ماده 77 آیین‌نامه انضباطی مدارس، «اعمال هرگونه تنبیه از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تكالیف درسی جهت تنبیه ممنوع است» اما برای برخورد با تخلفات احتمالی دانش‌آموزان، قانون سلسله مراتبی را بر اساس اصول تربیتی تعیین كرده است كه برای تنبیه دانش‌آموزان باید به آن توجه شود.
همچنین، ضرورت بررسی وضعیت روحی و روانی معلمان مورد تاكید قرار گرفته و با توجه به اینكه معلمان در طول خدمت خود دوره های گوناگونی از زندگی كاری و شخصی را می‌گذرانند پیشنهاد بر این شد تا توجه و گزینش معلمان به شكل متناوب و دوره ای صورت گیرد و سلامت روحی آنها بررسی مجدد شود.
در این پیوند و چندی پیش، «میرحمایت میرزاده» سخنگوی كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت وگویی رسانه ای اعلام داشت: در هیچ دستگاهی به اندازه آموزش و پرورش نظارت بر عملكرد كارمندان این دستگاه وجود ندارد. در طول خدمت معلمین، نظارت بر عملكرد آنها وجود دارد و این كار از سوی بازرسان آموزش و پرورش انجام می شود.
همچنین «رضوان حكیم زاده» معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش به تازگی از تلاش برای تدوین طرحی به نام خشونت زدایی همه جانبه از مدارس خبر داد. به گفته وی موضوعاتی كه این روزها در فضای مجازی خصوصا مطرح می شود و شامل تنبیه دانش آموزان یا برخورد با یك معلم توسط اولیا است، جنبه های متفاوتی دارد. ما در حال حاضر دنبال این هستیم كه در شیوه های یادگیری مداخله كنیم و این حوزه را منعطف كنیم كه در این مسیر گام های موثری برداشته شده است. در ادامه باید به دنبال یك نگاه همه جانبه در مدارس متمركز بر مسائل و عناصر روانی، اجتماعی باشیم.
وی ادامه داد: مهارت های اجتماعی و روانی خود یكی از عوامل اثر گذار بر یادگیری است و از همین رو برای ما توجه به آن اهمیت دارد. تصور من این است كه باید یك نگاه همه جانبه روی بحث خشونت زدایی از مدارس داشته باشیم. نمی توان در این مسیر تنها روی دانش آموزان و یا معلمان تمركز كرد. وقتی از خشونت صحبت می كنیم هم از خشونت كلامی سخن می گوییم و هم از خشونت غیركلامی. هر دو شكل این خشونت شیوه های متفاوتی دارد. خشونت همسالان نسبت به همسالان، خشونت معلم نسبت به دانش آموز و بر عكس، خشونت معلمان نسبت به یكدیگر در فضای مدرسه، خشونت مدیر نسبت به كادر مدرسه، خشونت والدین نسبت به معلم و بر عكس، همه شكل هایی از خشونت های شناخته شده موجود است. ممكن است نسبت به نشانگرهای برخی از این مولفه ها شناخت نداشته باشیم. اكثر خشونت هایی را كه بعضا شاهد هستیم از نوع تنبیه های فیزیكی است اما آسیب رسانی خشونت كلامی بسیار بیشتر و البته پنهان تر است.
وی درباره طرحی كه این معاونت در بحث خشونت زدایی در مدارس دنبال می كند، بیان داشت: ما به دنبال الگویی هستیم كه توانمند سازی و آگاهی بخشی را در این بحث میان ذی نفعان نظام آموزشی بالا ببریم. خشونت زدایی همه جانبه در مدارس به این معناست كه باید بتوانیم آگاهی و آموزش های لازم را به معلمان، مدیر، دانش آموزان و اولیا بدهیم و آنها را بر این مسائل حساس كنیم.
حكیم زاده درباره اینكه این طرح در حال حاضر در چه مرحله ای است، اظهار كرد: ما این روزها درگیر به سرانجام رساندن طرح بازی و یادگیری هستیم كه قرار است در 10 استان و در هر استان در 100 مدرسه اجرایی شود. از این طرح كه فارغ شدیم سراغ تدوین نهایی طرح خشونت زدایی همه جانبه از مدارس می رویم.
در خصوص عوامل عوامل موثر بر خشونت معلمان بر دانش آموزان می توان به مواردی نظیر تراكم زیاد دانش آموزان، فقدان زمینه های انگیزش تحصیلی در تعداد قابل توجهی از دانش آموزن به دلیل پایین آمدن منزلت كسب دانش و معرفت در جامعه، وجود تنوع مشكلات رفتاری و ارتباطی در بسیاری از دانش آموزان، گسترده بودن انتظارات حرفه ای و اداری از معلمان، مشخص نبودن فلسفه آموزش و پرورش در نظام آموزشی به صورت صریح و راهبردی، افول اقتدار حرفه ای شغل معلمی در جامعه، سست شدن جایگاه شغل معلمی در جامعه، كاهش ظرفیت های انگیزش شغلی در معلمان به دلیل مشكلات متعدد، ضعیف بودن نظام آموزش های حرفه ای ضمن خدمت در آموزش و پرورش و بسیاری از مشكلات مختلف اشاره كرد كه می تواند شرایط نامناسبی را در مدارس در گستره زمانی آینده ایجاد كنند كه یكی از نمودهای چنین معضلی، افزایش خشونت در مدارس است.
از سویی رفتار معلم به عنوان یك انسان تحت تاثیر عوامل مختلف اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و اقتصادی است كه متاسفانه جامعه فرهنگیان ایران در شرایط كنونی از جایگاه اجتماعی و اقتصادی مناسبی در مقایسه با بسیاری از مشاغل دولتی برخوردار نبوده و وجود چنین شرایط نامناسب مرتبط با مسایل اجتماعی و اقتصادی – معیشتی، توانسته وضعیت ناخوشایندی را در این گروه حرفه ای ایجاد كند. همچنین معلمان ما در تربیت معلم با كلاس های ضمن خدمت، دوره ای را تحت عنوان مدیریت كلاس سپری نمی كنند و روش های تربیتی مواجهه با دانش آموزان را نمی دانند. این یك خلا جدی است كه باید مسوولان در نظر بگیرند. همچنین مراكز تربیت معلم معمولا از عهده تربیت معلمانی كه دارای توانایی علمی، انواع مهارتها و آمادگی لازم برای تدریس و مدیریت كلاس درس و آگاهی نسبت به مواد درسی و اوضاع و احوال دانش آموزان باشند، برنمی آیند. حاكمیت الگوی نظام بسته مبتنی بر محرك – پاسخ نقص نظام آموزشی است كه سبب می شود نظام آموزشی نتواند نیروی انسانی كارآمد را پرورش دهد.
پژوهش**م.ا**9279
تهران- ایرنا- انتشار اخباری از شیوه های مختلف تنبیه در مدارس از جمله برخوردهای فیزیكی و خشن، توجه جدی تر به مساله خشونت زدایی همه جانبه از مدرسه را ضروری می سازد.
