اينستكس يك ساز و كار اقتصادي براي ادامه روابط سياسي است

به گزارش گروه اطلاع رساني ايرنا؛ اينستكس(INSTEX) مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معني ابزار پشتيباني مبادلات تجاري محسوب مي شود و در واقع موسسه‌اي است كه اين اجازه را مي‌دهد تا بدون انجام دادن مراودات مالي ميان ايران و اتحاديه اروپا تجارت صورت پذيرد. در اين ساز و كار ايران نفت را به كشور‌هاي اروپايي مي‌دهد و در مقابل از آنها اقلام مورد نياز خود را دريافت مي‌كند.

بر پايه بيانيه مشتركي كه از طرف وزيران امورخارجه ۳ كشور تأسيس كننده(فرانسه، آلمان و انگليس) اينستكس صادر شده است، اين موسسه نخست، روي مبادله مواد غذايي، محصولات كشاورزي، دارو و تجهيزات پزشكي متمركز خواهد شد و با توجه به تصميمات گرفته شده، كشورهاي ديگر نيز مي‌توانند در ادامه وارد اينستكس شوند.

كمال دهقاني نايب رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس راه اندازي كانال مالي اينستكس را كاري حيثيتي براي اروپا و در جهت تامين منافع اقتصادي عنوان كرد و در اين باره گفته است، اين كانال مالي مي‌تواند گامي براي منزوي كردن دلار در آينده باشد.

بايد گفت در شرايطي كه بخشي ازمتقاضيان اروپايي نفت ايران، شركت ها و پالايشگاه هاي خصوصي محسوب مي شوند كه دولت ها نمي‌توانند آنها را مجبور به خريد نفت ايران كنند و اينكه در برابر تحريم هاي آمريكا آسيب پذيرند، پس در اين ميان كانال مالي اتحاديه اروپا براي ايران مي تواند مثمرثمر باشد.

پژوهشگر ايرنا به منظور تجزيه و تحليل بيشتر و واكاوي دقيق تر اينستكس با «مهدي مطهرنيا» آينده‌پژوه و كار‌شناس مسايل امور بين الملل به گفت وگو پرداخت.

**سازو كار و مكانيسم عملي اينستكس
اينستكس تلاش اتحاديه اروپا براي ايجاد يك ساز و كار مالي به شمار مي رود با تعريفي كه اروپاي كنوني از برجام و تفسير آن قايل است به باور من اتحاديه غرب يك اتحاد نانوشته شامل اروپا و آمريكا محسوب مي شود كه در بسياري از مسايل با يكديگر رقابت شديد دارند اما در مواضع اصولي خود نسبت به مسايل بين المللي و جهاني با يكديگر همكاري بسيار دقيقي را انجام مي دهند، از همين‌رو اتحاديه اروپا در كنار آمريكا، اتحاد غربي را تشكيل مي دهند و اين معنا را مي‌توان در سده 20 ميلادي و در جنگ هاي جهاني اول و دوم پيگيري كرد و نشانه هاي آن را بازيافت.

در ارتباط با برجام بخش رقابت اتحاديه اروپا و آمريكا برپايه جايگاه اروپا و ديپلماسي اروپايي براي ايجاد اين توافق نامه بين المللي ميان ايران و (5+1) با روي كار آمدن ترامپ آغاز شده است. از اين رو آمريكا مي خواهد متحد غربي او يعني اتحاديه اروپا با آمريكا در خروج از برجام مشاركت كند، در حالي كه اتحاديه اروپا، پارلمان اروپا و شخص موگريني كه در فرآيند ايجاد برجام در دهه گذشته مشاركت داشتند، برجام را دستاورد و ميراث ديپلماسي تازه اروپا مي دانند و در واقع شكست برجام به معناي شكست ديپلماسي اروپايي است، از همين رو در همكاري با ايالت متحده در اتحاديه غربي عليه تهران همراهي نمي‌كند.

اتحاديه اروپا با تفسير محدود و معين از برجام سازوكار مالي معلوم و مشروطي را ايجاد كرده‌اند كه ايران بتواند همكاري هاي اقتصادي محدود و مشروطي را با شركت هاي كوچك اروپايي براي دور زدن تحريم هاي شديد امريكايي خارج از برجام ايجاد كند. بنابراين ساز و كار اينستكس ساز و كاري محدود و مشروط براي همكاري اقتصادي با تهران در قالب تحريم‌هاي فرابرجامي آمريكا به شمار مي رود به همين دليل مشروط به پذيرش FATF و لوايح چهارگانه و حضور ايران به عنوان يك بازيگر پذيرنده قواعد بازي بين المللي است.

**اظهارنظرهاي جناحي درباره اينستكس
در ايران همه چيز دچار نقرس سياسي است، به عبارت ديگر يكي از بحران هاي موجود در ايران سياسي كردن همه چيز براي حل نكردن موضوع، باقي ماندن بحران ها و استفاده از اين بحران ‌ها در قالب هاي اقتصادي، فرهنگي و سياسي است. هر فردي كه منطبق با خواسته هاي برخي گروه ها و جناح ها نباشد، گويا يك حركت سياسي انجام داده است. حرف، جايگاه و نگاه وي سياست زده و محكوم به برخوردهاي متفاوت از طرف جناح‌هاي سياسي مي‌شود. به همين دليل اينكه اينستكس سياسي شود، امري دور از انتظار نيست.

**ماهيت اينستكس؛ سياسي يا اقتصادي
اينستكس يك ساز و كار اقتصادي براي ادامه روابط سياسي است، به عبارت ديگر وقتي از اينستكس سخن مي گوييم، در واقع به عنوان يك ساختار اقتصادي توصيه مي كند كه بتواند پل سياسي ميان ايران و اتحاديه اروپا را حفظ كند. ايران خواهان پلي است كه در آن بتوانم با استفاده از اتحاديه اروپا ضد آمريكا عمل كند.

**محدوديت ها و ضعف هاي اينستكس
محدوديت‌ها و ضعف هاي اينستكس در ساختار اقتصادي و شروط آن كه براي ايران مشخص كرده است، نمودار مي شود به اين معنا كه ايران خواهان استفاده از ساز و كار اينستكس بدون لوايح پالرمواست اما آنچنان كه اروپايي ها خواهان آن هستند، استفاده از اين سازوكار مالي براي دور زدن تحريم‌هاي فرا برجامي آمريكا نيازمند قبول اف اي تي اف و لوايحي از جمله پالرمو است كه ايران را درون تعهدات برجامي قرار مي‌دهد و با پذيرش آنها ايران بايد قواعد بين المللي بازي در شروط هسته‌اي و اقتصاد جهاني را پذيرا باشد.

پژوهشم**9280**2002**9131