به گزارش گروه تحليل، تفسير و پژوهش هاي خبري ايرنا، سالن فردوسي خانه انديشمندان علوم انساني عصر روز چهارشنبه (15 اسفندماه) ميزبان جمع كثيري از اساتيد و دانشجويان دانشگاه هاي مختلف كشور به ويژه دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران بود تا در مراسم بزرگداشت يكي از اساتيد برجسته علوم سياسي كشور شركت كنند؛ مراسمي كه در آن بيش از 10نفر از شاگردان و همكاران دكتر ساعي به بيان ابعادي از زندگي او پرداختند.
در اين گزارش نگاهي مي اندازيم به مهمترين مباحث مطرح شده از سوي اساتيد سخنران كه عبارت بودند از دكتر «حسين عبده تبريزي»، «قدير نصري»، «الهه ابوالحسني»، «يوسف مولايي»، «عليرضا سلطاني»، «ابراهيم متقي»، «مجتبي مقصودي»، «پريچهر شاهسوند»، «ابوالفضل دلاوري»، «صادق زيبا كلام» و «فائزه هاشمي رفسنجاني».
** ساعي تعصب ديني، نژادي و عقيدتي ندارد
از نگاه عبده تبريزي، ساعي شخصيتي وفادار به مردم و سرزمين ايران و انساني سازنده است. او ساعي را فردي فروتن و افتاده مي بيند كه با تجربيات خود زندگي مي كند.
اين استاد اقتصاد دانشگاه معتقد است كه ساعي انسان پيچيده اي نيست و راستگويي و صداقت از مهمترين ويژگي هاي او به شمار مي رود. از طرفي مهرباني بي حد و حصر وي ريشه در رنجي دارد كه او در دوره ي زندگي كشيده است. بنابراين ساعي نمي خواست مردم نيز همان سختي و رنج را تحمل كنند.
عبده تبريزي، ساعي را «معلم ناخرسند» لقب داد كه ناملايمتي ها را در قلب خود نگه مي دارد و با زبان و لحن مهربان با ديگران سخن مي گويد. عشق به انسان مظهر اوست و بدون نفرت و با عشق روي زمين قدم مي زند. احترام عميقي به همه دارد و چون انسانند قابل ستايش و احترامند.
البته به اعتقاد اين استاد دانشگاه، انسان گرايي ساعي رو به آينده دارد اما به معني پشت كردن به گذشته نيست. ساعي تعصب ديني، نژادي و عقيدتي نداشته و تقدس را جزئي از جامعه بشريت مي داند؛ تنها وقتي صحبت از ايران به ميان مي آيد تعصب او خود را نشان مي دهد. به همين دليل او در خارج از وطن دوام نياورد. همچنين ساعي به ندرت دست به داوري مي زد به ويژه داوري هاي بي پروا دور از شخصيت اوست.
** ساعي نماد يك در معادله 1+5 است
قدير نصري عنوان سخنراني خود را 1+5 گذاشت و گفت كه 76 تن از اساتيد حوزه سياست را دسته بندي كرده و حاصل اين مطالعه را 1+5 نهاده است كه آن يك، احمد ساعي است.
وي در توضيح پنج گروه ديگر نيز افزود: دسته اي از اين پنج گروه، افردي بسيار تنبل، بيحال و سهل انگار هستند، براي اين گروه بايد احساس تاسف كرد اما نه به اين دليل كه او نمي فهمد بلكه به اين علت كه او نمي داند دانشجويان مي فهمند.
نصري دسته دوم را استادان مايوس ناميد كه هياتشان نه علمي بلكه حاصل ياس و پژمردگي است. دسته ديگر در تقسيم بندي اين استاد دانشگاه، استادان نورس، شيك، آكنده از اميد و شيداي فلسفه غرب، اسلام، يونان، ايران و پيش از آن هستند؛ آنهايي كه به كمك رانت يا شانس به يكباره استاد شدند.
دسته بعدي استاد كارمندها هستند. اين دسته افرادي پر تلاشند گرچه نمي دانند كه بيهوده مي كوشند در درس هاي گوناگون از دولت در اسلام گرفته تا آينده پژوهي در سياست، هرگز نگاه و سخن تلخي از اينان صادر نمي شود، مريدان بسياري از پست ماركسيست ها تا گياهخواران دارند. اينان مريدان فراواني دارند كه گمان مي كنند كار نيكو كردن از پر كردن است.
از نگاه نصري، دسته اي كه ساعي در آن قرار دارد، فردي كه به تدريس اندك اما عميق قناعت مي كند. در نگاه اين طيف، دانشجو همچون دانه هاي شانه با يكديگر برابرند. اين دسته همچون سقراط اندوه اين را دارند كه خود نادانند و هيچ نمي دانند و مدام و بي هياهو به دنبال يادگيري هستند.
** مهمترين ويژگي ساعي بي طرفي اوست
دكتر «الهه ابوالحسني» شاگرد دكتر ساعي درباره تجربه تحصيل زير نظر استاد ساعي اظهار داشت كه سال 1367 اولين واحد درسي را در زمينه مسائل جهان سوم، امپرياليسم و... با اين استاد برجسته گذرانده و در ادامه سال هاي تحصيل نيز پايان نامه خود را نيز با استاد ساعي به فرجام رسانده است.
وي با بيان اينكه در آن زمان دانشجويان شانس بهره بردن از دانش بهترين اساتيد همچون ساعي را در دانشكده حقوق و علوم سياسي داشتند، افزود: اين استاد فرهيخته شخصيتي بسيار آرام، عميق و سالم داشت و در آرامش و مهرباني استادي بي نظير بود.
ابوالحسني درباره شخصيت و منش ساعي اظهار داشت كه وي نه تنها در كلاس بلكه در ساعات غير درسي نيز بهترين راهنما بوده و هميشه دوست و همراه دانشجويان بود. وي با بيان اينكه بزرگواري اين استاد دانشگاه را مي توان از جنبه هاي مختلف بررسي كرد، مهمترين ويژگي ساعي را بي طرفي او دانست و افزود: ساعي همواره بي طرفانه و بدون جانبداري قضاوت مي كرد.
ابوالحسني از موضوع نفت، اين ماده گرانبهايي كه همه با آن چشم دارند به عنوان بزرگترين دغدغه ساعي نام برد. به گفته وي ساعي در بيشتر نوشته هاي خود به اين مساله تاكيد مي كرد تا جايي كه همواره در تزهاي ارشد و دكتري و نوشتن كتاب ها به اين مساله توجه داشت.
** ساعي «مدنيت» را به من آموخت
يوسف مولايي از اساتيد حقوق دانشكده حقوق و علوم سياسي سخنراني خود را با بيان خاطره اي از چگونگي آشنايي با ساعي شروع كرد و درباره ويژگي هاي رفتاري وي گفت: ساعي به دليل روحيه ايران دوستي كه داشت شرايط سخت آن زمان را تحمل كرد اما به فكر مهاجرت نيفتاد. مولايي آثار علمي فراوان اين استاد برجسته را گواهي بر توانايي هاي علمي وي دانست.
مولايي «مدني بودن» را از جمله مهمترين آموزه هايي دانست كه در كنار ساعي به آن رسيده بود. وي افزود: مدني بودن به معني اينكه در زندگي اجتماعي، سياسي و ... چه كسي «حق» است. «مدنيت» يعني حق مداري، اعتقاد و احترام به حق و حقوق ديگران.
وي همچنين در توصيف ديگر ويژگي هاي اين استاد فرهيخته به وطن پرستي و دغدغه آباداني و توسعه ايران، رعايت اعتدال در امور، مبارزي پيگير و آرمان گرايي (براي توسعه كشور و حتي جهان سوم و رفاه تمامي انسان ها) اشاره كرد.
** بايد ساعي را «پدر مطالعات اقتصاد سياسي ايران» ناميد
عليرضا سلطاني از شاگردان دهه 70 استاد ساعي، تلطيف محيط دانشگاه در آن زمان براي دانشجويان را از جمله ويژگي هاي بارز ساعي دانست و عنوان كرد: يكي از ويژگي هاي هر معلمي هدايت و راهنمايي دانش آموزان و وادار كردن آنان به تفكر و انديشيدن بود كه اين استاد توانست به خوبي اين وظيفه را ادا كند.
وي همچنين اظهار كرد كه ساعي آنچنان با علاقه و جديت به مباحث جهان سوم مي پرداخت كه بسياري از دانشجويان را به اين مبحث علاقه مند ساخت. به گفته وي بايد ساعي را «پدر مطالعات اقتصاد سياسي ايران» ناميد.
** ساعي در سه محيط برساخته شد
ابراهيم متقي سخنراني خود را با طرح اين سوال كه دكترساعي كجا برساخته شد و آغاز كرد و در پاسخ به اين پرسش عنوان كرد: وي برساخته شده در سه مكان است خانواده، ايران و دانشكده حقوق و علوم سياسي.
وي ادامه داد كه خانواده به عنوان نخستين محيط پرورشي، رفتار ساعي را شكل داد؛ زندگي او كه در كنار دشواري ها از عنصر صميميت سرشار بود بر رفتار وي نيز تاثيرگذاشت. از طرفي، ساعي متعلق به ايران است، در اين كشور شگفته و موفق شده است. بنابراين با همه سختي ها و شادي ها به ايران تعلق دارد. و در نهايت ساعي متعلق به دانشكده حقوق و علوم سياسي است؛ وي همواره در كنار اساتيدي بود كه براي دانشجويان هم اسطوره و هم خاطره بوده اند.
** ساعي دغدغه هاي عدالتخواهانه و رفع تبعيض دارد
مجتبي مقصودي از ديگر اساتيد علوم سياسي حاضر در نشست، خود را به عنوان دومين ورودي هاي دانشگاه پس از انقلاب فرهنگي در سال 1363 معرفي كرد كه در آن زمان از شاگردهاي ساعي بوده است.
وي علاوه بر بيان منش و ويژگي هاي شخصيتي ساعي به بيان چند وجه متفاوت اين استاد برجسته پرداخت. وجه سياسي استاد كه به گفته وي به انديشه هاي «چپ نو» گرايش داشت و همواره دغدغه هاي عدالتخواهانه و رفع تبعيض را داشت.
مقصودي از ويژگي «سكولار» ساعي به عنوان دومين وجه ياد كرد. همچنين تعلقات ايران گرايانه و ملي گرايانه ساعي را سومين آيتم دانست و تاكيد كرد با وجود اينكه ساعي آذري اصيل است اما تعلقات و هويت ملي دارد. مقصودي از ساعي به عنوان «استاد چپ گراي ملي» ياد كرد
مقصودي در تشريح آخرين وجه از ويژگي هاي استاد ساعي گفت كه وي همواره دغده توسعه ايران را دارد و بر اين باور است كه كشورمان بايد از اين وضعيت نابسامان عبور كند.
** نقدي بر بازنشستگي پيش از موعد
صادق زيبا كلام كه با ساعي در گراتس اتريش آشنا شده بود، «شفقت» و «مهرباني» را از ويژگي هاي شخصيتي او دانست و از لحاظ سياسي نيز او را فردي معرفي كرد كه در آن زمان از طرفداران مصدق بود و نسبت به حزب توده بغض و كينه داشت.
او اما به بحث بازنشستگي پيش از موعد برخي اساتيد دانشگاه ها از جمله شخص ساعي پرداخت و با نقد اين سياست گفت «هنر دولت بازنشستگي اجباري است.» او سپس با اشاره به «فائزه هاشمي» گفت كه «اكبر هاشمي رفسنجاني» يك پسر بيشتر نداشت و آن هم فائزه هاشمي است؛ به اين ترتيب شخصا از او براي ادامه سخنراني دعوت كرد در حالي كه نام فائزه هاشمي در فهرست سخنرانان نبود.
** مدرك گرايي آفت امروز ايران است
فائزه هاشمي رفسنجاني با حمايت از برگزاري چنين بزرگداشت ها و نكوداشت ها اظهار داشت: افراد بزرگ كساني هستند كه در اين فرازو فرودهاي تاريخي همچون دكتر ساعي روش و منش آنها تغيير نمي كند. وي در ادامه افزود: مشكل امروز كشور ما سوء مديريت است و زماني كه انتخاب و عملكرد آنان را كنار هم قرار مي دهيم اين موضوع آشكارتر مي شود.
وي مدرك گرايي را زير سوال برد و از آن به عنوان آفت امروز كشور ياد كرد. به گفته وي، افراد با سمت هاي بالا براي اخذ مدرك و نمره وارد دانشگاه مي شوند. او در نهايت تواضع، سعه صدر، بزرگ ديدن دانشجو، اعتقاد و عمل به اصول انساني، نداشتن تنفر و كينه، زمان سنجي، حساسيت و داشتن نگاه همه جانبه بجاي تك بعدي نگري را از ويژگي هاي برجسته ساعي دانست.
** ساعي متعلق به ايران است
پريچهر شاهسوند استاد جامعه شناسي سياسي ابتدا در پاسخ به سخنان متقي كه گفت ساعي متعلق به دانشگاه تهران است با نگاهي انتقادي پاسخ داد و تاكيد كرد كه ساعي متعلق به ايران است. شاهسوند نيز در بيان شخصيت هاي ساعي به مواردي همچون بشردوست، متواضع، فداكار، فهيم، باسواد، تحليلگري واقع گرا اشاره كرد.
ابوالفضل دلاوري استاد علوم سياسي نيز از ديگر سخنرانان بود كه ساعي را فردي با اخلاق، شفيق، حامي و دلسوز معرفي و تاكيد كرد كه بايد اين سرمايه هاي اجتماعي و انساني را پاس داشت در غير اين صورت خسران بيشتري نصيب كشور خواهد شد.
ساعي متولد 1317 شهر «خوي» از توابع آذربايجان غربي است و تحصيلات دبستان و متوسطه را به ترتيب در دبستان سعدي و دبيرستان خسروي همان شهر گذراند. در سال 1338 ديپلم تجربي را اخذ كرد و به تهران آمد. حدود يك سال به آموختن زبان آلماني پرداخت و در آزمون اعزام به خارج قبول شده و بالاخره در تابستان سال 1340 عازم مونيخ شد.
ساعي در رشته كشاورزي در دانشگاه مونيخ پذيرفته شد ولي به علت گرايش به علوم سياسي، در نهايت به اتريش رفت و در دانشگاه «گراتس» واقع در شهر گراتس در همان رشته دلخواه مشغول به تحصيل شد و تا سال 1350 يعني سال اخذ مدرك دكترايش در همين دانشگاه درس خواند.
او در سال 1345تحصيل در مقطع كارشناسي علوم سياسي را شروع كرد با پايان نامه اي تحت عنوان «بحران نفت و چگونگي حل آن» و سال ها بعد از جريان ملي شدن صنعت نفت در اوايل دهه1330 به اين نتيجه رسيد كه نفت ايران در آن مقطع بايد به دست حكومت ملي دكتر مصدق ملي شود. بنابراين تز دكتراي او هم در مورد «نقش قدرت هاي بزرگ در سقوط دولت دكتر محمد مصدق» نام گرفت.
از ساعي كتب و مقالات متعددي به يادگار مانده كه حتي آنها بخشي از منابع كنكور به شمار مي روند. كتاب هايي تحت عناوين «درآمدي بر مسائل سياسي جهان سوم»، «اقتصاد سياسي بين الملل»، «نظريه هاي امپرياليسم»، «مسائل اقتصادي سياسي جهان سوم»، «نظريه هاي توسعه» و «نظريات متعارض توسعه» و غيره.
پژوهش**9242**1552
تهران- ايرنا- آيين نكوداشت انديشمند فرزانه استاد «احمد ساعي» از اساتيد برجسته علوم سياسي در حالي در خانه انديشمندان علوم انساني برگزار شد كه شماري از عالمان اين حوزه در آن حضور داشتند و ويژگي هاي اخلاقي و علمي او را ستودند.
