همين چند روز پيش بود كه ماجراي خوابگاه متاهلي دانشگاه تهران با حواشي زيادي همراه شده، خبرسازي‌اي كه اگرچه خيلي‌ها حق را به دانشگاه دادند، اما يكي از مسائل مهمي كه در اين حاشيه كمتر مورد توجه قرار گرفت، مساله خوابگاه‌هاي متاهلي بود، موضوعي كه هرچند وقت يك‌بار بر سر زبان‌ها مي‌افتد و به‌زودي هم به فراموشي سپرده مي‌شود، اما طي چندماه اخير اين مساله بيش از سال‌هاي گذشته مورد توجه مسئولان دانشگاهي و خود دانشجويان متاهل قرار گرفته است؛ نابساماني‌هاي اقتصادي و گراني اجاره مسكن در شهرهاي بزرگ، تعداد كم خوابگاه متاهلي نسبت به خوابگاه‌هاي مجردي و افزايش دانشجويان متاهل در مقاطع تحصيلات تكميلي از مواردي است كه مساله خوابگاه متاهلي را مورد توجه قرار داده است.
رستمي، رئيس نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها چندي‌پيش از ناديده گرفتن خوابگاه‌هاي متاهلي توسط مديران دانشگاه‌ها خبر داده بود، او گفته است: «دانشگاه‌ها يك مشكلي كه دارند اين است كه به سبب تعدد مسائل ضروري كه براي آنها پيش مي‌آيد مجبور مي‌شوند به مسائل بحراني‌تر توجه كنند، بنابراين مساله خوابگاه متاهلي برايشان مساله‌اي جدي و بحراني نيست. متاسفانه ما اين مشكل را در دانشگاه‌ها داريم و اميدواريم كه با نظارت‌ها و همراهي‌ها حل اين مشكلات را شاهد باشيم.»
البته منصور غلامي نيز در رابطه با وضعيت خوابگاه‌هاي متاهلي گفته است: «تمام تلاش ما اين است كه خوابگاه‌هاي متاهلي را در دانشگاه‌ها توسعه دهيم. در قانون بودجه هم اين موضوع ديده شده، اما نه به اين شكل كه بودجه‌اي براي ساخت اين خوابگاه‌ها در نظر گرفته شده باشد، بلكه براي اينكه به اين مساله رسيدگي شود. دانشجويان تحصيلات تكميلي و دكتري اكثرا يا ازدواج كرده يا در سن ازدواج هستند. اين چيزي است كه ما خود به آن تشويق‌شان مي‌كنيم، اما اينكه دانشگاه‌ها با كمبود ارائه خدمات براي اين دانشجويان روبه‌رو باشند، امري طبيعي است!»
البته مجتبي صديقي، رئيس سازمان امور دانشجويان حرف‌هاي ديگري درمورد اين مساله دارد؛ او چندي‌پيش گفته بود: «با توجه به كمبود خوابگاه‌هاي مجردي و لزوم برطرف‌كردن مشكلات اين خوابگاه‌ها، دانشگاه‌ها ابتدا به جبران كمبودهاي اين حوزه پرداختند؛ البته در حوزه خوابگاه‌هاي متاهلي ظرفيت وجود دارد، اما تمام نيازهاي اين حوزه برطرف نشده است و گام‌هاي بسيار زيادي تا تامين و برآورده‌سازي نيازهاي خوابگاه متاهلي وجود دارد. دولت در لايحه بودجه امسال براي ساخت خوابگاه متاهلي منابع خوبي در‌نظر گرفته، لذا فرصت مناسبي است كه دانشگاه‌ها به عرصه تامين و تجهيز خوابگاه‌هاي متاهلي ورود كنند. در ساخت خوابگاه متاهلي اگر دانشگاه يا بخش خصوصي ورود كرده و زمين براي احداث خوابگاه را تامين كند، پس از دريافت تسهيلات، سود و كارمزد وام از صندوق رفاه دانشجويي تامين مي‌شود؛ به اين صورت صندوق‌هاي رفاه دانشجويان مكلف هستند نسبت‌به پيش‌بيني اعتبار لازم در فعاليت‌هاي خود به‌منظور پرداخت يارانه سود و كارمزد احداث خوابگاه‌هاي متاهلي اقدام كنند. همين سوالات و ابهامات و ديگر مسائل ديگر دانشجويي باعث شده سراغ صندوق رفاه دانشجويان وزارت علوم برويم.»
او از افزايش كمك‌رهن خوابگاه متاهلي در تهران خبر مي‌دهد و معتقد است: «درمجموع 200 خوابگاه مجردي و متاهلي در كشور مورد نياز است و تاكنون 50 دانشگاه خواستار ساخت خوابگاه مجردي، متاهلي و تكميل خوابگاه خود بوده‌اند.» البته او به عملكرد صندوق رفاه دانشجويان در سال 97 نيز اشاره مي‌كند و داده‌هاي قابل‌توجهي از غذاهاي دانشجويي و خوابگاه‌هاي مجردي و ديگر مسائل صنفي ارائه مي‌دهد. گفت‌وگوي ما را با ذوالفقار يزدان‌مهر مي‌خوانيد.
**وضعيت اعتبارات صندوق رفاه دانشجويان با توجه به مشكلات اقتصادي كشور چگونه است؟
در حوزه درآمد اختصاصي، طي 30 سال گذشته 440 ميليارد تومان مطالبات سنوات باقي‌مانده بود كه با برنامه‌ريزي و اعمال سياست‌هاي تشويقي و مفاهمه با فارغ‌التحصيلان عزيز، 415 ميليارد تومان مطالبات صندوق رفاه دانشجويان را وصول كرده‌ايم. صندوق رفاه دانشجويي طي چهار سال گذشته حدود يك هزار و 480ميليارد تومان درآمد اختصاصي داشته است كه با اين درآمد توانسته‌ايم ارتقاي خدمات‌رساني توأم باكرامت انساني به دانشجويان انجام دهيم در حالي كه درآمد اختصاصي چهار سال قبل حدود 568 ميليارد تومان بوده است. همچنين در حوزه اعتبارات عمومي، اعتبار صندوق رفاه در چهار سال اخير بالغ بر760 ميليارد تومان بوده است كه نسبت به مدت مشابه 111 درصد رشد داشته است.
در 9 ماهه اول سال 97، 72 درصد تخصيص بودجه داشته‌ايم كه اميدواريم تا آخر سال تخصيص صددرصد اين بودجه را از دولت دريافت كنيم. اعتبار صندوق رفاه دانشجويان در سال 93، 180 ميليارد تومان درآمد اختصاصي و 140 ميليارد تومان اعتبار عمومي بود كه 77 درصد اعتبار عمومي يعني حدود 108 ميليارد تخصيص يافت اما در سال 97 با هم‌افزايي صندوق رفاه دانشجويان با برخي از بانك‌ها بودجه صندوق بالغ بر هزار و 300 ميليارد تومان ظرفيت‌سازي شده است.
اكنون صندوق رفاه دانشجويان بيشترين ميزان رشد بودجه وزارت علوم، تحقيقات و فناوري را داشته است و اين نيز به علت حساسيتي است كه در حوزه رفاه دانشجويي وجود دارد. در كل اعتبارات صندوق رفاه دانشجويان درچهار سال اخير نسبت به مدت مشابه 150 درصد رشد داشته است.
**هم‌اكنون تعداد سراهاي ملكي، استيجاري و خودگردان وزارت علوم چگونه است؟
در حال حاضر تعداد سراهاي ملكي 852 واحد است كه سراهاي استيجاري 80 واحد و سراهاي غير دولتي 321 واحد است.
**رتبه بندي و ارتقاي سراهاي دانشجويي به چه مرحله‌اي رسيده است؟
با آسيب‌شناسي‌هايي كه در سال 94 صورت گرفت متوجه شديم خوابگاه دانشجويان وضعيت مناسبي ندارد.
در ابتدا نام خوابگاه را به سراي دانشجويي تغيير داديم. زيرا اطلاق محل اسكان دانشجو به‌عنوان «خوابگاه» معناي دقيق و مفهوم درستي نداشت چون بخش اعظمي از زندگي و تحصيل دانشجو در اين مكان است و بر اين اساس نام آن به سراي دانشجويي تغيير يافت. همچنين در راستاي ارتقاي كيفيت سراهاي دانشجويي طرح رتبه‌بندي و همچنين ارتقاي سطح آنها از سال 94 در دستور كار قرار گرفت.
در اين طرح خوابگاه‌ها به پنج دسته رتبه‌بندي شدند، در سال 94 تنها 6درصد از خوابگاه‌ها رتبه يك، 23 درصد رتبه دو، 31 درصد رتبه سه، 31درصد رتبه چهار و 9 درصد رتبه پنج بودند كه با برنامه‌ريزي‌هايي كه انجام شد در سال 95 كليه خوابگاه‌هاي رتبه پنج با مشاركت دانشگاه‌ها به سطوح بالاتر ارتقا پيدا كردند و در تابستان سال 96 نيز خوابگاه‌هاي رتبه چهار به سطوح بالاتر ارتقا داده‌ايم.
همچنين در تابستان امسال تعداد زيادي از خوابگاه‌هاي رتبه‌هاي چهار و سه به سطوح بالاتري ارتقا پيدا كردند و در سال آينده هيچ خوابگاه رتبه چهاري نخواهيم داشت و سال آينده نيز خوابگاه‌هاي رتبه سه نيز به سطوح بالاتر ارتقا پيدا مي‌كنند و در دو سال آينده تمامي خوابگاه‌ها به سطوح يك و دو ارتقا پيدا خواهند كرد. اكنون نيز بسياري از دانشگاه‌ها خوابگاه رتبه سه ندارند به‌طور مثال تمامي خوابگاه‌هاي دانشگاه علامه طباطبايي داراي رتبه يك و دو هستند. در اين طرح587 خوابگاه دولتي ارتقا پيدا كردند و اگر اين ارتقا در خوابگاه‌ها صورت نمي‌گرفت ما اكنون شاهد ويرانه‌هايي در دانشگاه‌ها بوديم.
**ظرفيت دانشگاه‌ها براي پذيرش دانشجويان در سراها به چه ميزان است؟
در حال حاضر در كل كشور مجموعا ظرفيت سراهاي ملكي مجردي، متاهلي و استيجاري 196000 نفر است.
**ميزان ثبت‌نام دانشجويان متقاضي استفاده از سراهاي دانشجويي چقدر است؟
سالانه به‌طور متوسط 246 هزار دانشجو متقاضي استفاده از سراي دانشجويي هستند و اين رقم هر سال با توجه به حجم پذيرش دانشجويان غيربومي تغيير مي‌كند.
**صندوق رفاه دانشجويان چگونه از ساخت سراهاي دانشجويي حمايت مي‌كند؟ چه تعداد سراي دانشجويي نياز است كه ساخته شود؟
در برنامه پنجم توسعه با منع خوابگاه‌سازي روبه‌رو بوده‌ايم كه اين امر موجب شد 400 هزار متر كمبود فضاي خوابگاهي داشته باشيم و 50 هزار دانشجو پشت در خوابگاه‌ها بمانند به اين معنا كه با كمبود 200 خوابگاه مواجه بوديم. از آنجا كه سياست و راهبرد اصلي ما اين بوده كه هيچ دانشجويي نبايد پشت در خوابگاه بماند، براي رفع مشكل كمبود سراها و ايجاد ظرفيت موقت براي اسكان دانشجويان، نسبت به اختصاص كمك رهن به دانشگاه‌ها اقدام كرديم كه براساس آن حدود 300 ميليارد ريال در چهار سال اخير به دانشگاه‌ها براي ايجاد ظرفيت خوابگاهي پرداخت شد.
در برنامه ششم توسعه، منع خوابگاه‌سازي برداشته شد و با هم‌افزايي با سازمان برنامه وبودجه 90 ميليارد تومان در دو سال اخير براي اين امر اختصاص داده شد كه در اين طرح با مشاركت بخش خصوصي و دريافت تسهيلات توسط آنها از بانك عامل، سود تسهيلات دريافتي توسط صندوق تا سقف 14درصد پرداخت مي‌شود. در صورت عدم تمايل بخش خصوصي دانشگاه‌ها با رعايت تبصره 9 قانون بودجه مي‌توانند راسا اقدام كنند و از يارانه صندوق بهره‌مند شوند.
اين قراردادها به سه صورت BOO، BOT، BLT شكل مي‌گيرد. در قرارداد BOT بخش خصوصي با استفاده از تسهيلاتي كه از بانك عامل دريافت مي‌كند خوابگاه را در زمين دانشگاه مي‌سازد و طي زماني كه در قرارداد مشخص شده است از خوابگاه با رعايت ضوابطي كه صندوق رفاه دانشجويان مشخص مي‌كند 15 تا 25 سال بهره‌برداري مي‌كند سپس خوابگاه به دانشگاه تحويل داده مي‌شود.
قراردادهاي BOO نيز به اين شكل است كه فرد در زمين خود با استفاده از تسهيلات صندوق رفاه دانشجويان خوابگاه را مي‌سازد و متعهد مي‌شود به‌طور مثال هفت تا 10 سال دانشجويان را اسكان دهد و پس‌از زمان مقرر مي‌تواند قرارداد خود را تمديد كند و در اين نوع قرارداد مالكيت نهايتا به بخش خصوصي واگذار مي‌شود و البته با توافق با دانشگاه مي‌تواند به اسكان دانشجو ادامه دهد.
در قراردادBLT بخش خصوصي، با استفاده از تسهيلاتي كه صندوق رفاه دانشجويان در اختيار مي‌گذارد خوابگاه را در زمين دانشگاه مي‌سازد و مديريت آن نيز با دانشگاه است و با اجاره‌بهاي دانشجويان اقساط تسهيلاتي كه از صندوق رفاه دانشجويان اخذ كرده است را مي‌پردازد. همچنين سود وام اخذ شده دانشگاه را صندوق رفاه دانشجويي پرداخت مي‌كند و دانشگاه طي مدت معين با توافق بخش خصوصي از محل اجاره بهاي دريافت شده از دانشجويان اقساط بانك را مي‌پردازد و بعد از مدت توافق شده با نظر كارشناس مالكيت به دانشگاه منتقل مي‌شود.
امسال 33 مجوز ساخت صادر شده است و با اين فرمول كمترين فشار به اعتبار عمومي وارد مي‌شود و در طول برنامه ششم توسعه 200 خوابگاه متأهلي و مجردي ساخته مي‌شود.
**ميزان افزايش اجاره بهاي سراهاي دانشجويي و ژتون غذا در سال آينده مشخص شده است؟
براساس برنامه پنجم توسعه سالانه بايد بين 20 الي 25 درصد قيمت غذاي دانشجويان افزايش پيدا مي‌كرد و به سمت آزادسازي قيمت‌ها پيش مي‌رفتيم اما با توجه به وضعيت مالي دانشجويان و به جهت رعايت حال ايشان، اين كار صورت نگرفت و براساس مصوبه هيات امناي صندوق رفاه دانشجويان طي سال‌هاي 95 و 96 قيمت اجاره‌بهاي خوابگاه‌ها و تغذيه دانشجويان را افزايش نداديم و تنها سال گذشته اجاره بهاي خوابگاه و تغذيه دانشجويان تنها 10درصد افزايش يافت و امسال نيز با توجه به تصميم هيات امنا ميزان افزايش قيمت، حداقلي خواهد بود.
براساس برنامه پنجم توسعه هم‌اكنون بايد ژتون غذاي دانشجويان 3000تومان مي‌بود ولي هم‌اكنون به‌رغم اينكه هزينه تمام شده براي يك پرس غذاي دانشجويي به‌طور متوسط 11 هزار تومان است كه تنها حدود 1540 تومان از دانشجو اخذ مي‌شود(آن هم در غذاي پرهزينه) و در غذاي كم هزينه حدود 940 تومان از دانشجو دريافت مي‌شود.
شايان ذكر است در سال جاري با توجه به افزايش قيمت‌ها و با وجود كمك‌هاي دولتي، هزينه تمام شده براي توليد غذاي دانشجويي بيش از 50درصد افزايش داشته است كه با پيگيري و ارسال گزارش‌هاي مختلف توسط صندوق و با حمايت و عنايت دكتر غلامي و پيگيري دكتر صديقي رئيس سازمان امور دانشجويان كمك مناسب و به موقعي توسط سازمان برنامه و بودجه به دانشگاه‌ها تزريق شد.
**چه تعداد سراي دانشجويي مجردي و متاهلي در كشور وجود دارد؟
تعداد 742 سراي مجردي ملكي و 40 سراي متاهلي ملكي در سطح كشور وجود دارد.
**چه مقدار از ظرفيت سراها به دانشجويان متاهل اختصاص دارد؟
1548 نفر ظرفيت سراهاي متاهلي است كه در مقايسه با ظرفيت كل سراهاي ملكي حدود يك درصد از كل ظرفيت دانشجويي را به خود اختصاص مي‌دهد.
**آيا نياز است به جاي ساخت سراهاي مجردي بيشتر سراهاي متاهلي ساخته شود با توجه به اينكه تحصيلات در مقاطع ارشد و دكتري افزايش پيدا كرده است؟
قطعا حمايت از ساخت يا افزايش ظرفيت سراهاي متاهلي با توجه به رشد پذيرش دانشجويان دوره تحصيلات تكميلي و افزايش تعداد دانشجويان متاهل و همچنين ظرفيت پايين اين سراها در اولويت صندوق رفاه دانشجويان است و مي‌تواند نقش بسزايي در رفاه دانشجويان متاهل و انگيزه‌بخشي براي ادامه تحصيل در مقاطع تكميلي و همچنين تشكيل خانواده دانشجويان داشته باشد كه اين موضوع با سلامت اجتماع و كاهش بار رواني ناشي از طولاني شدن تحصيلات كمك شاياني به شكوفايي حيات علمي كشور و تشكيل خانواده مي‌كند. اما با اين وجود ساخت سراهاي مجردي نيز در اولويت مشابهي با سراهاي متاهلي قرار دارد.
**براي افزايش مبلغ وام‌ها و هدفمندسازي تسهيلات دانشجويي چه اقداماتي انجام شده است؟
صندوق رفاه دانشجويي براي دانشجويان 21 نوع وام(ضروري، شهريه، تحصيلي، نخبگان، ازدواج عتبات و... ) در نظر گرفته است. از سال 94 تاكنون وام‌هاي دانشجويي بين 25 تا 500 درصد افزايش داشته است. به‌طور مثال وام ضروري دكتري از 10 ميليون ريال به 30 ميليون ريال، وام وديعه مسكن از هفت ميليون و 500 هزار تومان به 15 ميليون تومان در تهران، وام مسكن در كلانشهرها از 6 ميليون تومان به 12 ميليون تومان و در ساير شهرها از چهار ميليون و500 هزار تومان به 9 ميليون تومان افزايش پيداكرده است همچنين به دانشجويان متأهل و نخبه 25ميليون تومان وديعه مسكن متأهلي پرداخت مي‌شود.
از آنجا كه 85 درصد از دانشجويان شهريه پردازند و از طرفي وام شهريه در رديف متفرقه بودجه قرار گرفته است و به‌رغم اينكه در چهار سال اخير فقط 45 ميليارد تومان بابت وام شهريه در وجه صندوق راه دانشجويان پرداخت شده است صندوق از محل منابع داخلي خود بيش از 510 ميليارد تومان وام شهريه پرداخت كرده است.
در چهار سال اخيربه كليه دانشجويان متقاضيان واجد شرايط، وام پرداخت شده است و پوشش وام‌هاي صندوق در سال‌هاي اخير به غير از وام شهريه صددرصدي بوده است كه در سال جاري تمامي دانشجوياني كه متقاضي وام شهريه بودند نيز وام پرداخت شد و پوشش وام شهريه هم صددرصد شده است. البته هنوز مشكلاتي با بانك وجود دارد كه در صدد رفع آن هستيم. صندوق رفاه دانشجويان براي دانشجويان دانشگاه‌هاي علمي- كاربردي و دانشگاه آزاد اسلامي و دانشگاه غيرانتفاعي در دوره دكتري هشت نوبت وام و در هر نوبت مبلغ دو ميليون و 500 هزار تومان، در مقطع كارشناسي‌ارشد يك ميليون و 150 هزار تومان و در مقطع كارشناسي 500 هزار تومان در هر ترم در نظر گرفته است.
در فرآيند جديد وام شهريه، دانشجو ابتدا درخواست خود را به دانشگاه ارائه مي‌دهد و پس از تاييد دانشگاه اسم دانشجو در شعبه‌اي كه توسط دانشجو انتخاب مي‌شود ثبت شده و تنها با يك بار مراجعه دانشجو به بانك(در كل طول تحصيل) و با تشكيل پرونده وام خود را تا پايان سنوات مجاز دريافت مي‌كند. لازم به ذكر است كه براي وام‌هاي زير 10 ميليون تومان يك ضامن رسمي يا قراردادي و ضامن معتبر با جواز كسب كفايت مي‌كند.
بازپرداخت اين وام‌ها از 6 ماه پس از فارغ‌التحصيلي دانشجويي با كارمزد 3درصد آغاز مي‌شود كه اين كارمزد نسبت به گذشته يك درصد كاهش داشته است. همچنين براي اخذ وام نيازي به ارائه چك توسط دانشجو نيست.
طبق قوانين صندوق رفاه دانشجويان پرداخت وام دانشجويي تنها با ارائه ضامن رسمي يا پيماني صورت مي‌گرفت اما اكنون با تفاهمنامه‌اي كه با بانك صورت گرفته است با ضامن قراردادي يا جواز كسب هم امكان دريافت وام ميسر شده است.
**براي تامين هزينه‌هاي دانشجويان دوره دكتري چه اقداماتي انجام شده است؟
تا قبل از سال 93 هيچ‌گونه وام ويژه دانشجويان دوره دكتري وجود نداشت و دانشجويان اين دوره، از تسهيلات اعطايي همانند ساير دانشجويان بهره‌مند مي‌شدند. در دولت تدبير و اميد با هدف افزايش كيفيت و ارتقاي خدمات‌رساني توام با كرامت انساني به اين دانشجويان وام ويژه دوره دكتري تصويب و اجرايي شد. در كنار برخورداري دانشجويان دكتري از 21 نوع وام صندوق، وام ضروري ويژه دكتري نيز در سال 96 مصوب و از 10 ميليون ريال به 30 ميليون ريال افزايش يافت. اعتبار وام ويژه دكتري از 38 ميليارد ريال در سال 93 به بيش از 2200 ميليارد ريال در سال 97 با تاكيد و حمايت دكتر غلامي مقام عالي وزارت افزايش يافته است.
شايان ذكر است در سال 94 حدود 20 ميليارد تومان، در سال 95 حدود 58 ميليارد تومان و در سال 96حدود 166 ميليارد تومان وام ويژه دكتري پرداخت شده است كه به صورت متوسط ماهانه 700 هزار تومان به دانشجويان دكتري روزانه غيربورسيه پرداخت مي‌شود و دو سال پس از فارغ‌التحصيلي در 60 قسط بازپرداخت مي‌شود.
منبع: روزنامه فرهيختگان؛ 1397.12.22
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- ذوالفقار يزدان‌مهر رييس صندوق رفاه دانشجويان در گفت وگو با «فرهيختگان» مي گويد: در حوزه خوابگاه‌هاي متاهلي ظرفيت وجود دارد، اما تمام نيازهاي اين حوزه برطرف نشده است و گام‌هاي بسيار زيادي تا تامين و برآورده‌سازي نيازهاي خوابگاه متاهلي وجود دارد.
