به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، وضعیت كاغذ در بازار این روزها روزگار غریبی را می‌گذراند. اخبار ضد و نقیض زیادی به گوش می‌رسد كه نمی‌توان به سادگی آن را باور كرد. واكنش‌های متفاوت مسئولان در خانه كتاب، اتحادیه ناشران، كارگروه كاغذ وزارت فرهنگ و ارشاد و حتی ناشران و فروشندگان كاغذ، به سوالات و ابهام‌ها دامن می‌زند.
** عدم نظارت در توزیع و مصرف
رشد قیمت كاغذ كه آغازش حدودا از ابتدای امسال بود، موجب شد كه وزارت ارشاد، خود، محوریت ماجرا را در دست بگیرد و اقدام كند. تا این‌جا هیچ مشكلی نبود اما ناگهان بازار تاب قیمت‌های وزارت‌خانه‌ای را نیاورد و فرو پاشید. تا جایی كه قیمت كاغذ اسفند 97، نسبت به سال گذشته بیش از 4 برابر افزایش داشت.
در كنار آن اظهارنظرهای غیرمنطقی هم شنیده شد كه برای مثال كاغذ گلاسه را در میان كالاهای لوكس جای می‌دهد و قیمت آن به ارز آزاد محاسبه می‌شود.
هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و كتابفروشان تهران، در این باره می‌گوید: كاغذی كه در بازار وجود دارد با ارز دولتی وارد شده است اما به قیمت دلار روز فروخته می شود و وجود نداشتن نظارت در توزیع و مصرف، این شرایط را به وجود آورده است.
نوسان بهای كاغذ و ارقام نجومی كه هر بند آن در بازار دارد، موجب می‌شود كه دست و دل همه كارگزاران این كالای فرهنگی بلرزد كه مبادا تولید هر كتاب ضرری هنگفت باشد. چرا كه با این قیمت‌ها، مخاطبی وجود ندارد و اگر هم باشد باید تیراژ را در حداقل ممكن در نظر گرفت.
نمونه‌اش كتابی كه یكی از ناشران صاحب‌نام از نویسنده‌ای پر مخاطب و با ترجمه‌ای خوب منتشر كرده اما قیمت نهایی كتاب 783 صفحه‌ای با جلد گالینگور، 105 هزار تومان مشخص شده كه صفحه‌ای 134 تومان شده است كه قیمتی منطقی به نظر می‌رسد اما این كه ناشر چقدر از فروش این كتاب سود خواهد كرد؟! و چه مقدار بازگشت سرمایه خواهد داشت؟! موضوعی است كه ریسك تولید كتاب را بالا می‌برد.
** سرنوشت مبهم كاغذهای وارداتی با ارز دولتی
این روزها حرف و حدیث‌هایی پیرامون حجم كاغذهای وارد شده و مصرف شده در بازار وجود دارد. مثلا هومان حسن‌پور رئیس اتحادیه ناشران و كتابفروشان می‌گوید كه حدود 200 هزار تن كاغذ تحریر وارد كشور شده كه تنها 14 هزار تن در بازار پخش شده است. در تایید حرف حسن‌پور، یعقوب فروغیان دبیر كارگروه ساماندهی كاغذ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگویی با ایرنا گفته است: از ابتدای سال تاكنون، منهای كاغذهای چاپ كتب درسی، 218 هزار و ٦٢٣ تن انواع كاغذ تحریر وارد كشور شده و تنها 13هزار و ٦٤٩ تن تحریر با حواله معاونت‌های فرهنگی و مطبوعاتی وزارت فرهنگ توزیع شده است. به این معنا كه سایر مقادیر كه با ارز دولتی وارد شده، غیرقانونی توزیع شده است.
این سخنان و نیز موقعیت اقتصادی متزلزل كشور موجب شده است كه دغدغه كمبود یا نبود كاغذ نه تنها بر قیمت و تولید كتاب كه بر نمایشگاه كتاب و فروش كتاب‌هایی كه پیش از این تولید شده‌اند سایه بیندازد و ناشران، توزیع كنندگان و حتی كتابفروشان را دچار مشكل كند.
** ناشران تقلبی!
مطلب دیگری كه نیكنام حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه كتاب درباره آن صحبت كرده است، ناشرانی هستند كه وجود دارند اما حضور ندارند! این فضا موقعیت مناسبی برای استفاده از راه‌های میان‌بر برای دریافت و استفاده از تسهیلاتی است كه به ناشران داده می‌شود و تنها موجب شلوغ شدن لیست دریافت كنندگان تسهیلات شده است.
حسینی‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: ما 17 هزار پروانه نشر داریم، كه 5 هزار ناشر كتاب چاپ می‌كنند و كمتر از 500 ناشر، دفتر، شركت و عوامل مشغول به كار و شناخته شده دارند. كه این‌ها باید از هم تفكیك شوند.
بر اساس صحبت‌های مدیرعامل خانه كتاب، برخی ناشران فصلی كار می‌كنند و برخی دل‌به‌خواه اما تا زمانی كه ناشران حرفهای نشوند از پس هزینه‌های تولید برنمی‌آیند.
** وضعیت نمایشگاه كتاب در بهبهه بحران كاغذ
نمایشگاه متاب هم تحت تاثیر مسائل كاغذ، دچار وضعیت مبهمی شده است. تولیدی كه با مشكل رو‌به‌روست و مخاطبی كه حضورش كم‌رنگ‌تر از هر زمان دیگری است.
حسن‌پور معتقد است با برگزاری و پایان این دوره نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران، دیگر كتابی برای فروش وجود نخواهد داشت و حسینی‌پور می‌گوید، گرانی كتاب تاثیر خود را بر بازار نشر گذاشته است و باید چاره‌جویی كرد تا با حداقل قیمت در نمایشگاه عرضه شود.
نمایشگاه كتاب هم كه سختی‌های خود را همیشه دارد، این بار جدی‌تر از همیشه با بحران روبه‌رو خواهد شد.
** راه چاره؟
در نظر گرفتن قیمت كاغذ و واردات آن به طور مستقیم زیر نظر نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت می‌گیرد، این نهاد هم كارگروه كاغذ را مسئول این كار كرده است اما كارآیی این نهاد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و هنوز هم بازخورد مشخصی از آن در بازار نشر دیده نشده است.
شاید گفتن این نكته كه نه خانه كتاب و نه اتحادیه ناشران و نه حتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این كارگروه نماینده‌ای ندارند، اهمیت داشته باشد و ناكارآ بودن آن را توجیه كند.
«روند توزیع كاغذ به گونه‌ای است كه پیگیری را غیرممكن می‌كند در حالی‌كه لیستی در وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد كه از ما می‌خواهند بر اساس آن پاسخگوی دریافت میزان و مصرف هر ناشر باشیم.» این حرفهای حسن‌پور یعنی نهادی مثل وزارت صنعت نیز خود ناظر مستقیم این تخصیص كاغذ نیست ولی چه كسی این مسئولیت را بر عهده دارد؟
آیا نباید دید كه خروجی كاغذ دریافتی از ناشران به چه سرنوشتی دچار می‌شود كه دلایل نهایی این نوسان قیمت را بدانیم؟!
** نامه ناشران و تقاضا برای حل بحران
بحران كاغذ در واپسین روزهای 97 صنف ناشران را بر آن داشت با همفكری تشكل‌های نشر طی نامه‌ای از مسئولان دولتی پیگیری جدی برای حل معضل كمبود و گرانی كاغذ را خوستار شدند و اهتمام دولت را در تولید ملی كاغذ و داخلی‌شدن آن مطالبه كردند.
ناشران در این نامه تنها راهِ حل‌شدن بحران كاغذ را خودكفایی در تولید این محصول اساسی دانسته و عمل به فرمایش‌های مقام معظم رهبری را در این خصوص به هیات دولت یادآوری كردند.
این نامه به اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجۀ كشور، رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تقدیم شد.
متن این نامه به شرح زیر است: «اهمیت كاغذ به‌عنوان مهم‌ترین نهادۀ مورد نیاز برای تولید فیزیكی كتاب و گردش صنعت نشر، بر كسی پوشیده نیست. در میان صنوف اقتصادی، صنف نشر شاید، بیشترین آسیب را از افزایش قیمت‌ها دیده است؛ اما واقعیت این است كه این آسیب بزرگ به ساحت فرهنگ و علم و ادب در ایران قابل پیشگیری بوده و هست.
سال‌ها قبل مقام معظم رهبری در دیدار با مدیران اجرایی، در خصوص اهتمام به تولید داخلی كاغذ، مؤكّداً دستوراتی صادر فرمودند. اگر آن سال‌ها اهتمام شده بود و ما نیاز كشور را به‌صورت حداكثری با كاغذ ایرانی مطلوب برطرف كرده بودیم، نوسانات ارزی نمی‌توانست ظرف هفت سال سرمایۀ ناشران را به یك‌دهم برساند.
ما ناشران، امروز از جنابعالی و سایر مدیران دلسوز اجرایی نظام با جدّیت می‌خواهیم كه اجازه ندهید این نقصان و وابستگی، آخرین رمق‌های ما ناشران را بگیرد و بزرگ‌ترین صنعت فرهنگی كشور را تهدید نماید.
تدبیر كوتاه‌مدت و برنامه‌ریزی عملیاتی برای واردات و تنظیم بازار كاغذ كه امروز دچار رشد غیرمنطقی قیمت شده، كاری لازم است؛ امّا مطالبۀ جدّی ما تمهید سرمایه‌گذاری زیربنایی در امر تولید كاغذ در داخل است. به هرحال می‌دانیم كه نظام انقلابی ما مبتلابه دشمنی عنود و قدرتمند است و راه مقابله با چنین قدرت اهریمنی، تقویت استقلال و اتكا به توان و ظرفیت داخلی ایران عزیز است.
استعدادهای خدادادی در ایران پرنعمت، همان طور كه برترین فناوری‌های پیچیده و... را به ملّت ایران هدیه كرد می‌تواند در صنعت و دانش تولید داخلی كاغذ مرغوب نیز ارمغان‌آور باشد. ما ناشران راه حل پایدار مشكل كاغذ را در اهتمام به خودكفایی تولید كاغذ می‌دانیم و مفاد زیر را از جنابعالی درخواست داریم:
- ممانعت جدی دولت از خام‌فروشی كارخانه‌های تولید كاغذ و الزام آن‌ها برای تولید كاغذ مورد نیاز داخل؛
- تسهیل شرایط تولید كاغذ مرغوب داخلی و انجام حمایت‌های مؤثر اقتصادی از كارخانه‌های تولید كاغذ؛
- تكمیل فوری و راه‌اندازی كارخانجات و پروژه‌های نیمه‌تمام تولید كاغذ داخلی؛
- سرمایه‌گذاری ویژۀ دولت برای انتقال دانش، فناوری و صنعت تولید كاغذ بر پایۀ تفالۀ نیشكر.
ما ناشران و اهالی كتاب در آستانۀ پنجمین دهۀ انقلاب اسلامی از جنابعالی می‌خواهیم ضمن طرح خواستۀ ما ناشران در هیات دولت، با كمك سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های مرتبط دیگر، این فشار روانی و نقصان تكرارشونده را چاره‌جویی فرمایید. قطعاً ما ناشران نیز در مسیر خودكفایی در این عرصه و انجام دستور مقام معظم رهبری، یار و همراه و كمك‌كار شما خواهیم بود».
همه دست‌اندركاران حوزه كتاب به دنبال راهی برای نظارت و همكاری با نهادهای حاكمیتی برای رفع این مشكل هستند، به طور مشخص معاونت فرهنگی و معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد باید در این زمینه دخالت مستقیم كنند اما تا به حال این اتفاق نیفتاده است.
بازار كاغذ، ناشران و حتی مخاطبان منتظر اتفاقی هستند كه در دنیای كاغذ بیفتد، سال 1398 در خود چه ارمغانی برای اهالی كتاب و فرهنگ دارد؟
باید دید...
فراهنگ**9211**3009
تهران- ایرنا- حال كاغذ خوب نیست، این را همه اهالی فرهنگ می‌دانند، مسائلی چون قیمت، موجودی آن در بازار و نحوه تخصیص آن به ناشران، سوالاتی است كه همه فانوس به دست گرد شهر به دنبال ردپایی از پاسخش می گردند.
