شهرستان اقليد، يكي از شهرهاي شمالي استان فارس است كه فاصله آن از شيراز، اصفهان، يزد و ياسوج به ترتيب 275، 230، 210 و180 كيلومتر است.
بر اساس آخرين تقسيمات كشوري داراي سه بخش مركزي، سده و حسن آباد و چهار نقطه شهري اقليد ، سده ، دژكرد ، و حسن آباد و بر اساس آخرين تحقيقات مركز پژوهشهاي آستان قدس رضوي ، مسير عبور كاروان حضرت امام رضا (ع) و قدمگاه آن حضرت اعلام شده است كه علاوه بر جنبه طبيعت گردي بر جنبه گردشگري مذهبي شهرستان مي افزايد.
اين شهر 93 هزار نفر جمعيت دارد داراي اقليم سرد كوهستاني كه تا اوايل فصل بهار در اين منطقه برف مشاهده مي‌شود .
*پيشينه تاريخي
با توجه به فصل اول پژوهش باستان‌شناسي و نشانه‌هايي كه در دسترس است پيشينه اين شهر به پنج هزار سال پيش از ميلاد مي‌رسد.
آثار تاريخي مانند حوضچه دختر گبر، كتيبه و غار تنگ براق، كوشك زر، كتيبه كوه بل، باتلاق گور بهرام، چشمه شيرين، تل باكون (بكان) و قلعه‌ها و تپه‌هاي باستاني و ده‌ها نشانه كوچك و بزرگ ديگر گواه بر قدمت تاريخي اين قلمرو است.
در گذشته جاده شاهي يعني راه اصلي اصفهان ـ شيراز از اقليد مي‌گذشته‌است و به همين دليل نقشي مهمتر و كليدي تر از ساير شهرستان‌ها در تحرك فعاليت‌هاي اقتصادي و اجتماعي سرزمين پارس داشته‌است.
اين شهر زماني گوشه‌اي از شاهنشاهي هخامنشيان به نام آزارگاتا و مركز تربيت اسب جنگي كوروش به‌شمار مي‌آمده‌است.
به استناد آثار برجا مانده از كتب تاريخي و سفرنامه‌هاي جهانگردان، اقليد در دوران پيش از اسلام نيز شهري آباد و مطرح بوده است.
در كتاب تاريخ فارسنامه ناصري از انتشارات كتابخانه سنايي آمده‌است كه قدمت اقليد مربوط به دوران ساسانيان است و سنگ نوشته موجود در تل قلات مشتمل بر 21 سطر خط پهلوي (مربوط به سال 1334 هـ. ش) مؤيد اين موضوع است.
اقليد به معناي كليد است هر آن كه آن را فتح نمود گويا فارس را فتح نموده‌است. مردم (دال) كلمه كليد را به (لام) تبديل كرده و در محاورات خود كليل مي‌گفته‌اند.
** تنگ براق
اين تنگه در ميان انبوه درختان سربه فلك كشيده با چشمه‌هاي متعدد و رودخانه‌اي خروشان، غارهاي زيبا، آبشارها، آبچك‌ها و ستونهاي آهكي معلق مناظري بديع و چشم نواز را به وجود آورده‌است كه در نزديكي روستاي تنگ براق در 20 كيلومتري شهر سده واقع شده است.
اين منطقه در نزديكي آزادراه اصفهان شيراز قرار دارد كه با افتتاح اين آزادراه، سفر به اين منطقه راحت تر خواهد شد.
رود كر در دره رودخانه تنگ براق جريان دارد و باعث تشكيل اين تنگ شده است. ديواره اين تنگ كه شكلي عمودي نيز دارد پهناي حدود 40 و بلنداي حدود 100 متري را نشان مي دهد.همچنين وجود غاري آهكي كه از سقف آن قطرات آب به كف غار چكه مي كند و در سالهاي مرطوب ديواره و كف غار پوشيده از خزه‌است.
* چشمه محمد رسول الله
اين چشمه درجنوب غربي شهر اقليد ودرفاصله 5 كيلومتري آن قراردارد .اين چشمه كه اززير يك تپه سنگي وخاكي مي جوشد پس از ورود به يك حوضچه از طريق نهري كوچك باغ هاي اطراف را آبياري مي كند .نام قديمي اين چشمه رودخانه شكاب بوده كه طي 100 سال گذشته به چشمه محمد رسول الله(ص) مشهورشده است.
*چشمه گور بهرام
اين چشمه در 55 كيلومتري اقليد و در نزديكي روستاي آسپاس قرار دارد . به باور برخي از مردم ، بهرام گور در هنگام شكار در آن فرو رفته است. بيشه زارهاي سرسبز، قلعه بهرام گور و كوه شكارگاه از ديگر مكان هاي ديدني در كنار چشمه گور بهرام به شمار مي روند.
*چشمه جوتو
اين چشمه درمجاورت جاده آسپاس شهرستان اقليد دردامنه ارتفاعات كوه حسيني قرار گرفته ومنطقه اي مناسب براي تأسيس پارك جنگلي وايجادگردشگاه است.
*پارك انقلاب (چشمه سار چُغُر سياه)
پارك انقلاب در كنار چشمه اي پر آب، توسط شهرداري اقليد ساخته شده و از مهمترين اماكن گذراندن ايام تعطيل و اوقات فراغت اهالي شهر در فصل بهار و تابستان است كه به دليل آب و هواي ييلاقي از استان هاي همجوار به اين پارك سفر مي كنند.
*درياچه كافتر
اين درياچه از درياچه هاي آب شيرين ايران واولين توقف گاه پرندگان مهاجر در جنوب كشور و محل پرورش ماهي هاي كپور و آمور است. وجود چشمه سارها و قنات هاي گوناگون افزون بر ايجاد چشم اندازهاي زيبا و ديدني، زمينه مساعدي را براي پرورش ماهي قزل آلا فراهم كرده است.
*منطقه شكار ممنوع بصيران
در جنوب شهر اقليد و در فاصله 4 كيلومتري يك منطقه 150 هزار هكتاري وجود دارد كه زيستگاه حيوانات، جانوران و گونه‌هاي گياهي مهمي چون كل و بز، قوچ و ميش، روباه، آهو، پلنگ، گرگ، خرگوش، كفتار، شغال، كبك، تيهو، دليجه، سارگپه معمولي، بحري، بلدرچين، طرقه، چكاوك، دم جنبانك ابلق، سنقر گندم‌زار، درنا، اردك و انواع مرغابي‌سانان است كه به همين دليل مسئولان محيط زيست شكار در آن را كاملاً ممنوع اعلام كرده‌اند.
همچنين در اين دشت وسيع گونه‌هاي گياهي مختلفي چون انواع گون، خارشتر، كما، علف مار، گلرنگ، تاتوره، ميخك، فرفيون، لاله واژگون، شاه‌تره، كلاغك و پنيرك مي‌رويد.
*قله بل Bel
اين قله، بلندترين نقطه در استان فارس است كه 4050 متر ارتفاع دارد و داراي يخچال هاي طبيعي جامانده از عصر يخبندان است.
* رودخانه كُر
رودي كه از كوه‌هاي سيد محمد و پالانگري سرچشمه مي‌گيرد و پس از پيوستن آب تعدادي از چشمه‌هاي اين شهرستان از ناحيه تنگ براق به شهرستان مرودشت وارد مي‌شود.
*چشمه بالنگان
اين چشمه با جلوه‌هاي زيبا و تفرجگاهي در منطقه‌اي به وسعت سه كيلومتر در محدوده روستاي حاجي‌آباد قرار دارد.
*چشمه قدمگاه
اين چشمه در بخش سده و در محلي با پوشش گياهي مناسب و محوطه‌اي سرسبز و درختكاري شده قرار دارد. موقعيت اين چشمه براي ايجاد تاسيسات پذيرايي بين‌راهي مناسب است. در حال حاضر چشمه فوق پس از انباشت دريك حوضچه بخشي از زمين‌هاي اطراف را آبياري مي‌كند.
*روستاي آسپاس
آسپاس به معناي دره شيران است، گفته مي‌شود در روزگار قديم از دشت آسپاس به عنوان مركزي براي پرورش اسب‌هاي مختلف در دوران هخامنشيان مورد استفاده قرار مي‌گرفته و طبيعت اين منطقه نشان مي‌دهد كه در گذشته از رونق فراواني برخوردار بوده است، دشت‌هاي وسيع رودخانه پر آب، درختان سر سبز، درياچه‌هاي زيبا باعث شده تا اين مكان در استان فارس به يكي از بهترين منطقه‌ها براي طبيعت گردان تبديل شود.
*روستاي دژ كرد
اين روستا چشم‌انداز طبيعي زيبايي دارد و در طول سال مورد بازديد گردشگران بسياري قرار مي‌گيرد. روستاي دژ كرد در فاصله 10 كيلومتري تنگ براق قرار دارد و فراواني آب‌هاي سطحي، كيفيت مناسب پوشش گياهي درختان جنگلي و آب هواي مطبوع كوهستاني از ويژگي‌هاي ارزشمندي است كه اين منطقه را در شمار يكي از جاذبه‌هاي طبيعي استان قرار داده است.
*فسارود
اين منطقه در شهر اقليد است و داراي طبيعت زيبا و سرسبز كه خيابان آن در سراسر كشور مشهور است و حجم شاخه هاي درختان در دو سوي خيابان، يك دالان سبز و چشم انداز زيبايي را پديد آورده است.
*حوض دختر گبر وكتيبه پهلوي
درمركزشهر اقليد در تل قلات ،فضايي سه پله اي تراشيده شده كه دروسط آن گودالي به ارتفاع 30 سانتي متر حفر و مشهور به دختر گبر است. در يكي از ديواره هاي اين مكان كتيبه اي به خط پهلوي ساساني درفضايي به طول 2 متر وعرض 88 سانتي متر كنده شده است.
*كتيبه ساساني تنگ براق
در دره زيباي تنگ براق، سنگ نوشته اي باستاني به خط پهلوي ساساني برجاي مانده است.
* امامزاده سيد محمد
بارگاه امامزاده سيد محمد(ع) در 85 كيلومتري اقليد و در دامنه كوهي بلند و مشرف بر درياچه زيباي كافتر قرار دارد كه در فصول بهار و تابستان، اهالي اقليد و شهرستان هاي همجوار و نيز عشاير منطقه براي زيارت و استفاده از آب و هواي سالم آن چند روزي را در اين محل مي گذرانند.
*مسجد جامع
اين مسجد داراي ويژگي‌هاي خاصي است كه آن را نسبت به ساير مساجد ايران متمايز مي‌كند و آن دو نهري است كه در داخل آن جاري شده و حس خاصي از تلفيق طبيعت و معنويت را به فضاي مسجد بخشيده است در اين مسجد كتيبه چوبي مربوط به سال 849 هـ.ق موجود مي باشد كه منبر منبت كاري شده آن نيز مربوط به دوران صفوي در سال 1008 هـ.ق است .
**صنايع دستي و سوغات
قالي ، گبه ، گليم ، منبت ، معرق و رو دوزي سنتي از صنايع دستي شهرستان اقليد است و سوغات معروف اقليد ، گردو است.
همچنين جاذبه هاي ديگري مانند : تپه كوشك زر ، قلعه و تپه مهر علي فارسي ( سِده )، قلعه شهر آشوب ( روستاي شهرآشوب ) ، تل دِه وَرون ( خنجشت ) ، گردشگاه فيمَني ، حمام پهلواني ، قلعه كافوري ساساني ( روستاي كافتر ) ، كاروانسراي شاه عباسي ، غوره دان حسن آباد ، چشمه چهل شهيدان دژكرد ، چشمه آب باريك ( 6 كيلومتري روستاي آب باريك ) ، استودان هاي باستاني ، مسجد ، امامزاده عبدالرحمن( ع ) ، امامزاده زينب خاتون ( س ) ، امامزاده زبيده خاتون ( س ) ، امامزاده اسماعيل (ع) ، امامزاده شمس الدين محمد (ع) ، امامزاده ابراهيم (ع) خنجشت . در اين شهرستان وجود دارد.
*چطور به اقليد فارس سفر كنيم؟
براي رفتن به شهر اقليد ابتدا بايد وارد استان فارس شويد، اين سفر از طريق هواپيما، قطار و مسيرهاي جاده‌اي با توجه به مبدأ شما امكان‌پذير است، اقليد در بخش شمالي استان واقع شده است و براي رسيدن به اقليد بايد مسير زير را طي كنيد:
تهران - قم - كاشان - اصفهان - شهرضا - آباده - اقليد (712 كيلومتر- 7 ساعت).
همدان - ملاير - ازنا - نجف آباد - شهر رضا - آباد - اقليد ( 730 كيلومتر-8 ساعت).
شيراز - مرودشت - اقليد (210 كيلومتر-2 ساعت).
*اقامتگاه
در اين شهرستان دو اقامتگاه وجود دارد:
هتل شهرداري اقليد كه در شهر اقليد و در بلوار شاهد، روبرو پارك ملت قرار دارد.
همچنين اقامتگاه ديگر آن ،هتل آپارتمان كيان است كه در بلوار نبي اكرم (كشاورز سابق) قرار دارد.
از: سيد مهدي مرتضوي
9772/ 1876
شيراز- ايرنا- شهرستان اقليد در شمال استان فارس، داراي آب و هواي كوهستاني و جاذبه هاي گردشگري است و بلندترين نقطه ارتفاعي استان فارس و سرچشمه رود كر در اين شهرستان قرار دارد و از اين نظر كه در شمال استان واقع است، به عنوان كليد فارس نيز شهره است.
