به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، برخلاف دوره «باراك اوباما» رئیس جمهوری دموكرات آمریكا كه در آن دوره هشت ساله ایالات متحده و اروپا از روابط حسنه ای برخوردار بودند، در دوره نخست حكمرانی «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری جمهوریخواه كنونی آمریكا، این دو متحد دیرینه و سنتی از یكدیگر فاصله گرفته و هر روز بر این فاصله افزوده می شود.
در این گزارش به چند نمونه از این واگرایی ها در سال گذشته اشاره خواهد شد؛
** جنگ تجاری ترامپ علیه اروپا
«دونالد ترامپ» رئیس جمهوری ایالت متحده آمریكا تعرفه هایی را كه بر واردات فولاد و آلومینیوم از كشورهای اتحادیه اروپا وضع كرده بود، سال گذشته به مرحله اجرا درآورد. بر پایه این تصمیم، تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از اتحادیه به ترتیب تا 25 و 10 درصد افزایش یافت؛ اقدامی كه با واكنش شدید مقامات اروپا مواجه شد و این كشورها ضمن محكوم كردن این اقدام ترامپ، مقابله به مثل را به عنوان مناسبت ترین راهكار برگزیدند.
در پی تشدید این منازعه تجاری بود كه «اولاف شولتس» وزیر مالیه آلمان با تاكید بر این كه این تصمیم یكجانبه و خلاف قوانین بین الملل است، این اقدام را محكوم كرد. همچنین «برونو لومر» وزیر مالیه فرانسه با هشدار نسبت به عواقب این اقدام اعلام كرد «این كاملا به مقامات ایالات متحده بستگی دارد كه آیا می خواهند وارد یك منازعه تجاری با بزرگترین شریك خود یعنی اروپا شوند یا خیر.» از طرفی «امانوئل ماكرون» رئیس جمهور فرانسه نیز ضمن مقایسه شرایط جاری با اوضاع پیش از جنگ جهانی دوم گفت «ناسیونالیسم اقتصادی به جنگ می انجامد. این دقیقا همان چیزی است كه در دهه 1930 رخ داد.»
تا پیش از نهایی شدن تصمیم ترامپ برای وضع تعرفه ها بسیاری از مقامات در اتحادیه اروپا امیدوار بودند تا بتوانند، توافقی در دقیقه آخر با آمریكا به دست آورند، توافقی كه منجر به تمدید معافیت اتحادیه اروپا از پرداخت این مبالغ یا برداشته شدن كامل آنها شود؛ امیدی كه پس از سخنان «ویلبور راس» وزیر تجارت ایالات متحده مبنی بر عدم معافیت اتحادیه اروپا و همچنین كانادا و مكزیكو رنگ باخت.
بنابراین پس از ناكام ماندن تهدیدات دیپلماتیك، اتحادیه اروپا در اقدامی متقابل تصمیم گرفت تا بر تولیدات عمده ایالات متحده نظیر محصولات «هارلی داویدسون»، «ویسكی بورون»، فولاد و آلومینیوم تعرفه وضع كند. سران اتحادیه همچنین تصمیم گرفتند تا با طرح این موضوع در «سازمان تجارت جهانی» (WTO) نسبت به آن اعتراض كنند. چندی پس از واكنش شدید رهبران اتحادیه اروپا، ترامپ و «ژان كلود یونكر» رئیس كمیسیون اتحادیه اروپا در مرداد سال گذشته به منظور یافتن راهكاری برای پرهیز از جنگ تجاری دیدار كرده و به توافق رسیدند.
ترامپ در همین راستا تاكید كرد كه آمریكا برای كاهش موانع تجاری و به صفر رساندن تعرفه ها و سوبسیدها كالاهایی غیر از صنایع اتومبیل سازی تلاش خواهد كرد. آنها همچنین برای افزایش تجارت در زمینه خدمات و كشاورزی، از جمله صادرات بیشتر سویا از آمریكا به كشورهای اتحادیه اروپا توافق كردند. بسیاری از كارشناسان بر این باورند كه این دو مقام با تلاش برای توافق خطر جنگ تجاری با آمریكا را از میان برداشتند. جنگی كه تعرفه های ترامپ بر فولاد و آلومینیوم وارداتی از اروپا به آن دامن زده بود و خطر كشیده شدن آن به بخش صادرات و واردات اتومبیل وجود داشت.
** واگرایی در دو سوی آتلانتیك با ایده ارتش واحد اروپایی
پس از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریكا و گام نهادن «امانوئل مكرون» همتای فرانسوی وی به كاخ الیزه، انگیزه های اتحادیه اروپا برای استقلال هر چه بیشتر اتحادیه اروپا از آمریكا رو به فزونی گذاشت . انگیزه ای كه سیاست های تهاجمی و یكجانبه گرایانه ترامپ در وقوع آن نقش پررنگی داشت.
ترامپ 18 آبان همزمان با ورود به پاریس برای شركت در مراسم صد سالگی پایان جنگ جهانی اول، در یك توئیت از برنامه 10 كشور اروپایی برای طرح دفاع مشترك به ابتكار عمل رییس جمهوری فرانسه برای مقابله با آمریكا، روسیه و چین انتقاد كرد.
ترامپ با توهین آمیز خواندن این ایده از سوی همتای فرانسوی در توئیتی نوشت «ماكرون رییس جمهورفرانسه به تازگی پیشنهاد داده است كه اروپا ارتش خود را تشكیل دهد تا بتواند از خود در مقابل آمریكا، چین و روسیه دفاع كند. بسیار توهین‌آمیز است. بهتر است اروپا ابتدا سهم عادلانه خود در ناتو را بپردازد. سهمی كه آمریكا آن را به مقدار زیادی تامین می‌كند.»
مكرون معتقد بود كه اروپا دیگر نمی تواند برای حفاظت از خود روی آمریكا حساب باز كند. از این رو چند روز پیش از اظهارنظرهای انتقادی ترامپ، مكرون در گفت وگو با روزنامه «وال استریت ژورنال» و همچنین «رادیو اروپا یك» تاكید كرده بود كه ما نمی توانیم از اروپایی‌ها حفاظت كنیم مگر این كه یك ارتش اروپایی واقعی داشته باشیم. از طرف دیگر اختلاف اروپا و آمریكا بر سر سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) و هشدار ترامپ در خصوص تامین هزینه های این پیمان نظامی از سوی تمامی اعضا، رهبران اروپایی را نگران ساخته بود. ترامپ بارها از متحدان خود در ناتو گلایه كرده كه آنها بار مالی پیمان مذكور را روی دوش آمریكا انداخته اند.
** افول روابط دیپلماتیك اروپا و آمریكا
پارسال خبرهایی از یك اقدام جدید و ضداروپایی از سوی ترامپ منتشر شد كه برخی رسانه ها آن را «خودسرانه» ارزیابی می كردند. قضیه از این قرار بود كه كاخ سفید بدون اطلاع دادن به اروپایی ها و همچنین در جریان گذاشتن نمایندگان كنگره از مدت ها پیش جایگاه دیپلماتیك نمایندگی اتحادیه اروپا را از سطح كشور به نهادی بین المللی تنزل داده بود؛ خبری كه پس از نامه نگاری 27 نماینده كنگره رسانه ای شد. این نمایندگان كه از طیف دموكرات هستند، اقدام كاخ سفید را به شدت محكوم كرده و در نامه ای خطاب به «مایك پمپئو» وزیر امور خارجه آمریكا، آن را نگران كننده دانسته اند.
آنها در این نامه چند صفحه ای از تصمیم سازان وزارت امور خارجه خواستند تا به سوالات مطرح شده پاسخ گویند؛ سوالاتی در ارتباط با چرایی بی اطلاع گذاشتن نمایندگان و طرف اروپایی و همچنین تبعات اتخاذ این تصمیم برای روابط دوجانبه دو سوی اقیانوس اطلس.
** تحریم میهمانی آمریكا در قلب اروپا از سوی سران اتحادیه
بهمن ماه پارسال اجلاس دو روزه «ورشو» در پایتخت لهستان برگزار شد؛ اجلاسی كه هر چند ذیل شعار فریبنده «صلح و امنیت در خاورمیانه» برگزار شد اما ائتلاف سازی علیه تهران را در دستور كار قرار داده بود و فرصت عرض اندام برای دشمنان ایران فراهم می كرد. تاكتیك فشار بر ایران به دلیل نفوذ منطقه ای و توانمندی موشكی جمهوری اسلامی تنها یكی از اهداف برخی كشورهای حاضر در اجلاس ورشو به شمار می رفت تا بلكه از تداوم برجام و توسعه روابط ایران و جهان جلوگیری به عمل آید.
در اجلاس مذكور علاوه بر حضوریابی مقامات آمریكایی، «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی و نمایندگان برخی دول عربی خاورمیانه فرصت را برای پیگیری اهداف خود و حمله لفظی علیه ایران مناسب دیدند. «مایك پنس» معاون رئیس جمهوری آمریكا و «مایك پمپئو» وزیر امور خارجه این كشور كه از بانیان برگزاری این نشست بودند، در متن و حاشیه آن سیاست های ایران هراسانه را ترویج دادند.
از جمله غایبان بزرگ اجلاس ورشو، وزیران امور خارجه بازیگران موثر و گردانندگان اتحادیه اروپا مانند فرانسه و آلمان بودند. «جرمی هانت» وزیر خارجه بریتانیا نیز تنها با هدف حضور در جلسه ای مربوط به یمن در این كنفرانس شركت كرد. مهمتر از همه «فدریكا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه بود كه از شركت در این اجلاس خودداری نمود. عدم حضور نمایندگان اتحادیه اروپا در اجلاس ورشو به دو دلیل مشخص صورت حمایت از برجام و حفظ استقلال اتحادیه صورت گرفته بود.
بنابراین مقامات اروپایی لازم دیدند كه از شركت در اجلاس آمریكایی در قلب اروپا اجتناب كنند. با درك همین مسائل بود كه «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه كشورمان در آستانه برگزاری اجلاس ورشو، آن را نشستی دانست كه « در همان ابتدا شكست خورده است».
** رویارویی آشكار اروپا و امریكا در مونیخ
اعضای تروئیكای اروپا كه 24م بهمن ماه پارسال اجلاس ورشو را در مخالفت با سیاست های آمریكا بایكوت كرده بودند در پنجاه و پنجمین اجلاس امنیتی مونیخ كه 26 م همان ماه برگزار شد، فرصتی به دست آوردند تا ضمن تاكید بر حفظ برجام، سیاست های یكجانبه گرایانه و زیاده خواهی های كاخ سفید را به چالش بكشند.
اجلاس امنیتی سه روزه مونیخ فرصتی مغتنمی را خلق كرد تا افزون بر حضوریابی مقامات بلندپایه اتحادیه، برخی مقامات جمهوری اسلامی از جمله وزیر امور خارجه نیز در آن اجلاس حضور یابند؛ اجلاسی با حضور 30 رئیس دولت و نزدیك به 50 وزیر امور خارجه كه از تاثیرگذاری و اهمیت فزاینده آن حكایت می كرد.
اختلاف نظرها بین آمریكا و اروپا زمانی آشكارتر شد كه مقامات دو طرف در ارتباط با آینده و پیامدهای توافق هسته ای اعلام موضع كردند. برخلاف اجلاس ورشو كه در آن پمپئو صحنه گردان بود، در جریان اجلاس سیاسی و امنیتی مونیخ این ماموریت بر دوش «مایك پنس» معاون رئیس جمهوری آمریكا قرار گرفت تا با دامن زدن به سیاست های ایران هراسانه، اروپایی ها را از تداوم همكاری با ایران در زمینه اجرای برجام منع كند.
معاون رئیس جمهوری آمریكا در جریان سخنرانی خود به صراحت از قدرت های اروپایی درخواست كرد تا از توافق هسته ای با ایران خارج شده و به صف تحریم كنندگان اقتصادی ایران بپیوندند. كانال ویژه مالی آلمان، فرانسه و بریتانیا با عنوان «اینستكس» كه 11 بهمن ماه برای تسهیل تبادلات مالی میان شركت های اروپایی با ایران رونمایی شد نیز از نگاه پنس دور نماند و به انتقاد از آن پرداخت.
با همه این هشدارها و تهدیدات اما مقامات اروپایی نه تنها اعتنایی به آن نكردند بلكه آشكارا از توافقی كه بیش از یك دهه برای دستیابی به آن تلاش كرده اند، حمایت نمودند؛ رویكردی كه بی تردید در سال 98 نیز تداوم خواهد یافت و واشنگتن و بروكسل را از یكدیگر دورتر خواهد ساخت.
پژوهش**9242**1552
تهران – ایرنا- ایالات متحده و اروپا در سال گذشته روابط پر تنشی را تجربه كردند كه از جنگ تجاری و ایده ارتش واحد اروپایی گرفته تا تفاوت دیدگاه و نقش آفرینی آنها در پیمان ها و سازمان های مختلف بین المللی را در بر می گرفت؛ اختلافاتی كه گمان می رود در سال جاری نیز تداوم یابد.
