چابهار، شاخص ماندگار همكاری ایران و هند در سالی كه گذشت

ایران و هند در سالی كه گذشت تلاش كردند به رغم فشارهای برآمده از زیاده خواهی دیگر كشورها گام های مهمی را برای تعمیق روابط خود به عنوان ارایه الگویی شدنی از همكاری با تفكر همپوشانی به جای رقابت بردارند.
تحریم های یك جانبه آمریكا علیه ملت ایران و شیطنت های مستمر رژیم صهیونیستی و برخی از كشورهای عربی سبب نشد تا این دو كشور گام های محكم خود برای توسعه روابط اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی را تضعیف كنند.
پارسال هند توانست معافیت خود را از تحریم آمریكا برای خرید نفت ایران به دولتمردان آمریكا بقبولاند و ایران و هند هم توافق كردند كه قیمت حجم مبادلات تجاری بین خود را با پول ملی خویش پرداخت كنند.
البته اواخر سال گذشته پس از آن كه بر اثر حمله تروریستی در 25 بهمن ماه در منطقه كشمیر تحت حاكمیت هند ، 40 تن از نیروهای نظامی هند كشته شدند، تنش بین هند و پاكستان بالا گرفت كه از رخداد می توان به عنوان مهمترین تحولات هند در سال 1397 نامبرد كه به نوعی ایران هم از آن متاثر شد ، زیرا مشابه این حمله را در استان سیستان و بلوچستان خود تجربه كرد.
چند سال كار كارشناسان و تدوین طرح همكاری هند و ایران ، با سفر نارندرا مودی، نخست ‌وزیر هند، به ایران در خرداد 1395 شكل اجرایی به خود گرفت و در نهایت پارسال این تلاش ها شكل عملیاتی گرفت.
سفر خرداد ماه 95 مودی به عنوان اولین دیدار نخست ‌وزیر هند از ایران طی 15 سال قبل از آن ثبت شده بود؛ به امضای تفاهمنامه‌ای به ارزش 500 میلیون دلار برای توسعه بندر «چا بهار» و سرمایه‌گذاری برای احداث خط آهن، توافق سه ‌جانبه ایران، هند و افغانستان برای احداث كریدور حمل ‌و نقل بین‌المللی در چابهار به منظور گسترش روابط سه جانبه انجامید و این توافق با سفر متقابل حسن روحانی رئیس جمهوری ایران به هند در اواخر بهمن سال 1396 تثبیت شد.
در ادامه نگاهی به مهمترین تحولات بین ایران و هند در سال گذشته 97 خواهیم انداخت.

*عملیاتی شدن بندر چابهار
هند در چند ماه گذشته با بارگیری نخستین محموله صادراتی افغانستان از مسیر چابهار، گام مهمی برای عملیاتی كردن موافقتنامه چابهار برداشت.
توسعه بندر شهید بهشتی چابهار برای كشورهای آسیای‌ میانه، هند، افغانستان و بسیاری از كشورهای اروپایی اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا این بندر از نظر موقعیت جغرافیایی یكی از بهترین‌ مسیرهای ترانزیتی را فراهم می‌كند و در این میان، با عملیاتی شدن این توافق‌نامه، پیوند تجاری در جنوب ایران نیز شكل گرفت.
بندر شهید بهشتی چابهار حلقه واسط بین كشورهای جنوب شرق آسیا،‌ آسیای میانه و افغانستان محسوب می‌شود و با راه‌اندازی فاز نخست این بندر شاهد افزایش سه برابری ظرفیت این بندر از ۵/ ۲ میلیون تن به ۵و هشت دهم میلیون تن بودیم ؛ افزایش ظرفیتی كه پیش‌بینی شده در همین فاز به ۱۵ میلیون تن برسد.
از سوی دیگر بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته ظرفیت این بندر در فاز دوم توسعه به ۲۷میلیون تن و تا فاز پنجم به ۸۳ میلیون تن در سال افزایش خواهد یافت.
سومین ماه سال 1395 بود كه موافقت‌نامه راهبردی تاسیس دالان حمل‌ و ‌نقل و گذر بین‌المللی بین ایران، هند و افغانستان موسوم به موافقت‌نامه چابهار در حضور سران سه كشور در مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدآباد امضا شد.
هدف از این موافقت‌نامه كه به ‌دنبال سفر نخست‌ وزیر هند و رئیس‌ جمهوری افغانستان به تهران امضا شد، تبدیل بندر چابهار به مركز منطقه‌ای ترانزیت، انرژی و تجارت منطقه بود.
بر این اساس كارشناسان اعتقاد داشتند كه تغییر نقشه ژئوپلیتیك جنوب آسیا با این همكاری محقق شده است و ایران به كریدور اصلی آسیای میانه تبدیل خواهد شد.

** معافیت چابهار از تحریم های آمریكا
پس از خروج آمریكا از برجام، سخنگوی وزارت خارجه آمریكا در ۱۵ آبان اعلام كرد كه توسعه بندر چابهار ایران از تحریم‌های آمریكا معاف شده است. مقامات آمریكایی عنوان كردند كه معافیت بندر چابهار به دلیل كمك به توسعه اقتصادی افغانستان است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریكا همچنین گفته بود كه پروژه خط آهن چابهار‌ به افغانستان نیز برای انتقال كالاهای «مجاز» مانند مواد غذایی و دارو از تحریم‌ها معاف است.
از سوی دیگر، یك ماه بعد از خروج آمریكا از برجام كه در اردیبهشت‌ ماه پارسال انجام شد ، دولت هند با انتشار بیانیه‌ای اعلام كرد كه بندر چابهار تا سال آینده میلادی راه‌اندازی خواهد شد و امیدوار است كه تحریم‌های آمریكا مانع توسعه آن نشود.
حال با توجه به معافیت بندر چابهار از تحریم‌های آمریكا، به ‌نظر می‌رسد این بندر مركز جدیدی برای سرمایه‌گذاران خارجی خواهد شد و اظهارات مقامات هند و افغانستان نیز بر این موضوع مهر تایید می‌زند.

** استقبال تجار هندی از سرمایه گذاری در چابهار
معاون وزیر حمل‌ و ‌نقل و كشتیرانی هند عنوان كرده است كه از تجار هندی و سرمایه ‌گذاران این كشور خواسته تا از فرصت سرمایه‌گذاری در بندر چابهار استقبال كنند.
او همچنین از جلسه‌ای با سرمایه‌گذاران هندی سخن گفته كه قرار است در جریان آن، بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این بندر در دستور كار قرار گیرد و هندی‌ها از ظرفیت چابهار استفاده بیشتری كنند. همچنین معاون وزیر حمل ‌و‌ نقل افغانستان نیز گفته است: افغانستان یكی از شركای بسیار اساسی ایران در بندر چابهار است و تاكنون ۱۱۴ تاجر افغان برای سرمایه‌گذاری حدود ۶۰ میلیون دلار در بندر چابهار اعلام آمادگی كرده‌اند.

**معافیت هند از تحریم خرید نفت ایران
آمریكا به دنبال خروج خود از توافق بین المللی برجام، به دیگر كشورها فشار وارد كرد تا واردات نفت خود را از ایران متوقف كنند اما توجه داشت كه این درخواست می تواند با مخالفت هشت كشور هم پیمانش روبرو شود كه از عمده خریداران نفت ایران هستند، بنابراین در اقدامی ناخواسته با معافیت هشت ماهه این كشورها برای ادامه خرید نفت ایران موافقت كرد كه هند نیز در میان این هشت كشور است.
بخشی از تحریم های یك جانبه آمریكا علیه ملت ایران ، ششم ماه اوت مصادف با 15 مرداد ماه سال قبل اجرایی شد ، در حالی كه تحریم ها در بخش انرژی ایران در آغاز ماه نوامبر مصادف با 13 آبان ماه پارسال اجرا شد.
ارزش واردات نفت هند از ایران بین ماه های آوریل تا نوامبرسال 2018 میلادی ، برابر با فروردین تا آبان ماه ، حدود 11 میلیارد دلار بود كه 90 درصد این واردات مربوط به كالای نفت خام است.

** تجارت ایران و هند با پول ملی
ایران و هند همچنین با توافق برای تجارت بر اساس پیمان پولی و تبادل ارزش معاملات بر مبنای روپیه و ریال، گام مهمی را برای توسعه تجارت خود فارغ از موانع ناشی از محدودیت های حاكم بر تبادل دلار برداشتند.
دهلی نو برای تسهیل انتقال پول و تجارت بین دو كشور با افتتاح یك شعبه بانك پاسارگاد در شهر بمبئی موافقت كرد.
جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در سفر ماه ژانویه خود به دهلی نو برای شركت در كنفرانس بین المللی 'رایسینا' اعلام كرد كه تهران قابل اعتمادترین تامین كننده انرژی برای هند است و این كشور اجازه نخواهد داد روابط میان دو كشور خدشه دار شود.
هند پس از دریافت معافیت از تحریم های ایران، می تواند روزانه 300 تا 350 هزار بشكه نفت خام از تهران نفت وارد كند.
تخفیف های شش ماهه هند در ماه مارس برابر با اسفند سال قبل به پایان رسید اما انتظار می رود كه این كشور تقاضای جدیدی را برای تمدید این تخفیف ها به آمریكا ارائه دهد.

**هند و ایران قربانی حملات تروریستی
در اواخر سال گذشته بیش از 70 تن از نیروهای نظامی ایران و هند بر اثر حملاتی جداگانه اما مشابه به دست تروریست های لانه كرده در مناطق مرزی شرق و غرب پاكستان كشته شدند و این حملات نشان داد كه ایران و هند با تهدیدهای یكسانی روبرو هستند و همین نكته بر ضرورت تعمیق همكاری دو كشور تاكید می كند.
به دنبال حمله تروریستی 14 فوریه سال میلادی جاری ، 25 بهمن ماه 1397 به اتوبوس نظامیان هندی در منطقه پلواما كشمیر ، تعداد 40 تن از نظامیان هند كشته و شمار دیگری زخمی شدند.
این در حالی است كه یك روز قبل از این حمله تروریستی در كشمیر، حمله انتحاری مشابه ای روز چهارشنبه در محور خاش - زاهدان علیه اتوبوس حامل نیروهای نظامی ایران انجام شد كه درآن 27 تن از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شهید شدند و تعدادی هم مجروح شدند.
در پی این حملات هر دو كشور هند و ایران از ادامه فعالیت های گروه های تروریستی در خاك پاكستان از اسلام آباد انتقاد كردند و خواهان اقدام جدی دولت پاكستان برای مقابله با این گروه ها شدند.
پس از وقوع این حملات هند و ایران اعلام كردند كه همكاری های خود برای مبارزه با تروریسم را گسترش خواهند داد.
البته هند با انجام یك حمله هوایی علیه مواضع تروریست های لانه كرده در داخل خاك كشمیر تحت حاكمیت پاكستان ، جدیت خود را برای مقابله نشان داد كه البته با واكنش نظامی پاكستان روبرو شد و دو هواپیمای جنگی هند توسط نیروهای پاكستان ساقط شد كه این برخورد باعث بروز زنجیره ای از واكنش ها شد كه هنوز تنش آن فروكش نكرده است.
به نظر می رسد نوع تعامل ایران و هند به ویژه با توجه به شاخص همكاری هایشان در سال 1397 می تواند الگویی از همزیستی منطقه ای مبتنی بر احترام متقابل و تقدم تامین منافع جمعی بر منافع رقابتی باشد كه ضامن ثبات ، توسعه و صلح میان كشورهای همسایه خواهد شد.
آساق**267**1600**1104**