به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، بهداشت روانی تعاریف گوناگونی دارد.شاید ساده ترین تعریف این باشد: داشتن احساس آرامش، امنیت درون و دور بودن از اضطراب، افسردگی و تعارض های مزمن روانی. به عبارت دیگر، بهداشت روانی یعنی بهره مندی از سلامت ذهن، اندیشه و تفكر. این مقوله موارد مربوط به سلامت عاطفی را در برمی گیرد، به گونه ای كه فرد بتواند مشكلات را به آرامی پشت سرگذارد؛ به شرط آنكه بداند چگونه از فشارهای روانی و نگرانی پیش گیری كند. برای هر جامعه ای استانداردهایی در خصوص بهداشت روان در نظر گرفته می شود كه ایران در این زمینه ظاهرا وضعیت چندان مطلوبی ندارد.
چندی پیش سعید نمكی، وزیر بهداشت در نشستی در خصوص وضعیت بهداشت روانی جامعه گفت : وضع بهداشت روان در مملكت بسیار پریشان است و ما یكی از افسرده‌ترین جوامع جهان هستیم.
متاسفانه در كشور ما برنامه‌های فرح‌زا به مراتب كمتر از برنامه‌های ماتم‌زا است.
با توجه به اهمیت موضوع پژوهشگر ایرنا با علی اكبر ارجمند نیا، روانشناس و استاد دانشگاه به گفت و گو نشست.
بهداشت روان
ارجمند نیا در خصوص ماهیت و چیستی بهداشت روان گفت: بهداشت روان به معنای داشتن یكسری سازو كارهای لازم برای برآورده شدن نیازهای روان شناختی – عاطفی و هیجانی انسان است تا وی بتواند تعامل مناسبی با محیط پیرامون و اطرافیانش برقرار كند. در عین حال انسان بتواند با داشتن یك خودآگاهی نسبت به خود و نیازهای درونی اش، رابطه خوبی هم با خویشتن برقرار كند و بتواند از پس تكالیف وابسته به سن و جنسیت اش برآید.
این روانشناس در خصوص عوامل موثر بر تامین بهداشت روان گفت: عوامل مختلفی در تامین بهداشت روان انسان ها نقش دارد كه می توان آن را به عوامل فردی، محیطی و پیرامونی اشاره كرد. در واقع داشتن مهارت های زندگی، داشتن مقابله های موثر با مسائل و چالش های زندگی و داشتن یك سبك زندگی مناسب در زمره عوامل فردی قرار می گیرند كه می توانند بهداشت روانی افراد را برآورده كنند و در كنار آن مجموعه ای از عوامل محیطی و عوامل اجتماعی هم هستند كه بر بهداشت روانی افراد تاثیر گذار هستند.
ارجمندنیا در خصوص فاكتورهای اجتماعی موثر بر تامین بهداشت روان گفت: موضوع عوامل اجتماعی موثر بر بهداشت روان موضوعی است كه می تواند حوزه وسیعی را به خود اختصاص دهد. از دایره ارتباطاتی كه فرد با اطرافیانش برقرار می كند تا عوامل اجتماعی مثل وضعیت سیاسی- اجتماعی- اقتصادی و ... عواملی هستند كه ذاتا عوامل جامعه شناختی به حساب می آیند و آنها هم می توانند بهداشت روان انسان ها را تحت تاثیر قرار دهند. به عبارت دیگر همانطور كه یك انسان قوی و مقتدر می تواند روی مسائل روان شناختی اطرافیانش تاثیر گذار باشد به همان میزان هم محیط و اطرافیان می توانند روی تك تك افراد جامعه تاثیر گذار باشند. به عنوان مثال اخبار منفی كه مرتب انسان ها در معرضش قرار می گیرند، می تواند استرس زا باشد و استرس را بر افراد تحمیل كند و آرام آرام اشخاص یك جامعه را آسیب پذیر و شكننده كند.
عوامل فردی موثر بر بهداشت روان
ارجمندنیا در خصوص عوامل فردی موثر بر بهداشت روان گفت: عواملی كه در گروه عوامل فردی قرار می گیرند و می توانند بر بهداشت روان ما موثر باشند عبارتند از داشتن مهارت های زندگی، مهارت هایی مثل حل مساله، كنترل خشم، كاهش اضطراب و مقابله های معنوی و مسائلی از این دست كه می توانند در گروه عوامل فردی قرار بگیرند. داشتن تفكرات مثبت و به عبارتی مثبت نگری و خوش بینی ونیز تاب آوری نیز می تواند زمینه بهداشت روانی افراد را تامین كنند. داشتن ارتباطات اجتماعی موثر با خود و اعضای خانواده و جامعه و داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس سبب می شود كه فرد از بهداشت روانی بیشتری برخوردار شده و كمتر در مواجه با عوامل روانشناختی دچار آسیب شود.
تاثیر عزت نفس بر بهداشت روان
ارجمندنیا درخصوص تاثیر عزت نفس بر بهداشت روان انسان ها گفت: در ارتباط با عزت نفس كه من آن را یك فاكتور بسیار مهمی در بهداشت روانی می دانم لازم است اشاره كنم كه در درجه اول اگر بخواهیم از عزت نفس تعریفی ارائه دهیم آن اعتقاد به توانایی هایی است كه شخص نسبت به خود دارد و احترام و ارزشی است كه وی برای خود و داشته هایش قائل است.
وی افزود: از نظر من عزت نفس، واكسیناسیون روانی اجتماعی برای افراد است. یعنی افرادی كه از عزت نفس خوبی برخوردار هستند كمتر آسیب می بینند و لازم است كه انسان ها بطور جدی اول بر داشته های خود تمركز كنند و توانایی های خودشان را بشناسند و بر آن ها آگاهی های لازم را داشته باشند و در عین حال آن ها را مهم تلقی كرده و اعتنای بیشتری به آنها داشته باشند.
ارجمندنیا در خصوص تاثیر رسانه بر بهداشت روان افراد گفت: یكی از فاكتورهای مهم در هر جامعه ای رسانه است كه بهداشت روانی افراد می تواند بسیار زیاد متاثر از رسانه ها باشد. همان طور كه می دانید در جامعه ای كه نشاط اجتماعی بالاتر است، امنیت روانی هم بالاتر است و خشم و خشونت هم در آن كمتر است. رسانه ها اگر بنا باشد به این موضوعات منفی بپردازند و اخبار منفی را منتشر كنند طبیعی است كه بهداشت روانی افراد تحت تاثیر قرار می گیرد و ممكن است كه آسیب ببیند.
ارجمندنیا افزود: از طرف دیگر یكی از مشكلاتی كه امروزه در جامعه ما وجود دارد بحث ضرورت بهداشت روان و ضرورت پرداختن بدان است. اینكه مردم در كشور ما برای بهداشت جسم خود برنامه داشته باشند و چكاب های دوره ای انجام دهند تقریبا یك امر مثبت و جا افتاده ای است. لازم است كه این دانش افزایی از طریق رسانه ها صورت بگیرد و مردم بدانند به همان اندازه كه باید به بهداشت جسمشان بپردازند باید به بهداشت روانشان هم اهمیت بدهند. ما نمی توانیم موضوع جسم و روان را از یكدیگر تفكیك كنیم. هر چه افراد به جسم شان علاقمند باشند طبیعی است كه باید به مسائل روحی و روانی هم توجه كنند و به آنها بپردازند.
وی افزود: به اعتقاد من آن هایی كه به بهداشت روانشان توجه می كنند در زمره با دانش ترین افراد و آگاه ترین افراد هستند و می دانند هر هزینه ای كه در این حوزه انجام دهند یك نوع سرمایه گذاری است كه می تواد زمینه موفقیت فردی و شغلی و اجتماعی شان را فراهم كند.
وضعیت جامعه ایران به لحاظ بهداشت روان
ارجمندنیا در این خصوص گفت: جامعه ما از نظر بهداشت روان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. با وجود اینكه خدمات روان شناختی و بهداشت روانی در سطح جامعه شروع شده و ارائه هم می شود، اما میزان آنها كافی نیست و نیاز جامعه ما خیلی بیشتر از این ها است و ضرورت دارد نه تنها رسانه ها به این حوزه بیشتر تمركز كنند بلكه خود مردم هم توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند.
وی افزود: اگر چه بسیاری از خانواده ها از این خدمات استفاده می كنند اما در مجموع خدمات كافی و بایسته ای نیست و لازم است كه دولت ها هم در این موضوع تمركز كنند و حتی بیمه ها هم به این حوزه ورود پیدا كنند. چون خدمات مربوط به بهداشت روان نسبتا خدمات گرانی به حساب می آیند و در صورت عدم طبیعی است كه همه هزینه پشتیبانی بیمه ای، این امر بر دوش خانواده ها می افتد.
پژوهشم**م-ا**1552
تهران- ایرنا- برخی از متخصصان معتقد هستند، برای بهبود وضعیت بهداشت روانی جامعه بایستی افزایش نشاط اجتماعی، ارتقای عزت نفس افراد و سطح آگاهی مردم درخصوص اهمیت سلامت روان و نیز ارائه خدمات كافی و بیمه ای در این زمینه، بیش از پیش مورد تاكید قرار گیرد.
