به گزارش ایرنا، بسیاری از كسانی كه تاریخ را مطالعه كرده باشند با نام مقبره تیموری و برج و باروی آن آشنا هستند اما، بهتر است برای اینكه گوشه‌ای از تاریخ را از نزدیك ببینند باید به این شهرستان سفر كنند.
در فاصله 25 كیلومتری شمال غرب شیروان در بین كوه های سر به فلك كشیده مجاور روستای قلعه زو شیروان در قله بلندترین كوه غربی روستا كه چشمه ای نیز از زیر همین كوه می جوشد اثر برج و بارو و اماكن مخروبه زیادی دیده می شود كه هر بیننده ای را به تعجب وا می دارد.
حتی صعود به قله كوه و بازدید از آثار مذكور برای افراد عادی بسیار مشكل است به محض مشاهده این آثار قدیمی در قله كوه اولین نكته سوال برانگیز این است كه این همه مصالح ساختمانی چگونه و با چه امكاناتی به قله آورده شده است؟
این اثر تاریخی به شماره 10178 در فهرست آثار ملی با كاربری تاریخی و فرهنگی در سازمان میراث فرهنگی ثبت شده است كه شباهت زیادی به قلعه و دژ تسخیر ناپذیری دارد كه در چهار گوشه این قلعه چهار برج بند ساخته شده است كه برج جنوب غربی آن هنوز بدون تغییر و سه برج دیگر تخریب شده است.
در داخل این قلعه كه به برج و پل تیموری معروف است در قسمتی از آثار خانه های بزرگ شاه نشینی در وسط قرار دارد و خانه های دیگری در اطراف آن احداث شده است كه بعضی از خانه ها به وسیله پل و تونل به برج ها ارتباط پیدا می كند.
در حال حاضر پل ریزش كرده اما آثار آن و چوب های به كار رفته به وضوح دیده می شود، در قسمت شرقی این بنا آب انباری بزرگ برای تامین آب آشامیدنی احداث شده كه دیواره های آن از آجر و گچ درست شده و سقف آن ضربه خورده، در ضلع شمالی آن كوره آجرپزی مشاهده می شود.
حمام این آثار كه خزینه و گلخن آن دیده می شود برای بازدید كننده ها بسیار عجیب به نظر می رسد، تنورهای پخت نان دیده بان ها و محل قرار گرفتن تفنگ ها با اندك دقت انسان را به زمان ایلخان ها می برد.
از این قلعه و دژ تاریخی بر تمامی مناطق اطراف بویژه راه های ارتباطی دره ها و عبور و مرور افراد تا فواصل دور می توان مسلط بود و همه چیز را كنترل كرد، برای دسترسی به این اثر عظیم تاریخی به جز یك راه باریك از حاشیه چشمه كه مستقیما به قلعه تیموری منتهی می شود راه دیگری وجود ندارد فقط پیاده و با استفاده از قاطر امكان دسترسی به آن ممكن است.
نویسنده و محقق شیروانی در مورد این اثر تاریخی معتقد است: در زیرزمین ها( طبقه پایین) آثار خمره ای دیده می شود كه احتمالا محل نگهداری ارزاق عمومی و آذوقه ساكنین قلعه بوده است كه با توجه به سفال های به دست آمده كه بعضا خالدار و فیروزه ای رنگ است به احتمال یقین مربوط به قرن 7 و 8 هجری قمری می باشد.
محمد اسماعیل مقیمی اظهار داشت: آب خوردن و مصارف قلعه تیموری شیروان توسط گماشتگان شیروان حاكم و دست به دست به وسیله مشك از چشمه اتك(دامنه كوه) تامین می شده و آثار پلی كه دو طرف دره را به هم متصل می كرده دیده می شود كه ساخت این اثر را به سردار معروف امیر تیمور گورگانی معروف به عید خواجه نسبت می دهند كه در جنگی كه در منطقه شیروان و اسفراین حادث می گردد عید خواجه كشته و در كنار مقبره امام زاده حمزه رضا(ع) دفن می شود.
بنای چهارتاقی تیموری شیروان:
بنای چهارتاقی یا مقبره تیموری كه در امام زاده حمزه رضا(ع) شهر زیارت واقع شده را به مربوط به اوایل دوران تیموریان می دانند و براساس تاریخی كه بر روی سنگ قبر داخل مقبره حك شده بود تاریخ آن را 785 ه.ق ذكر كرده اند.
به گزارش ایرنا مقبره تیموری متعلق به یكی از سرداران معروف تیمور گورگانی است، به احتمال فراوان این بنا مقبره یكی از سرداران تیمور به نام عید خواجه بوده كه وجود نقیب هایی در طرفین آن و شایعاتی كه در مورد وسعت این نقیب ها ذكر شده ابهام برانگیز است.
بارزترین خصوصیت ویژگی بنا ویژگی مشخصه تیموریان یعنی استفاده از آجر(خشت) در بنا و حتی تزیینات آن است و نیز كتیبه هایی كه در قسمت فوقانی داخل بنا نقش شده است.
عوامل تزیین شده بنای چهارتاقی:
در نماهای خروجی بنا از اتاق ها به صورت جناغی و قوسی استفاده شده است و در ساقه گنبد آجر را به صورت افقی- عمودی به عنوان تزیین به كار برده اند همچنین فضای درونی بنا دارای پوشش گچ است و در جاهای مختلف بویژه تقاطع اضلاع از گچبری استفاده شده است.
بالای سردرها دور تا دور به رنگ فیروزه ای گچبری و كتیبه نویسی شده كه آثا رآن به خوبی مشاهده می شود، البته قسمت اعظم این گچبری ها و به ویژه كتیبه ها از بین رفته و در آن ها علامه بر خط نقوش اسلیمی نیز استفاده شده است.
اقدامات انجام شده در مورد بنا با ذكر مشخصات:
بنای چهار تاقی در قسمت شمال شرقی مقبره امام زاده حمزه رضا(ع) واقع شده و به جهت تعمیراتی كه در چند سال قبل صورت گرفته بویژه از نظر استحكام بنا در آجر چینی(سفت كاری) اوضاع مساعدی دارد.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شیروان گفت: در طرح پیشنهادی و كلی اداره اوقاف شهرستان شیروان كه با هماهنگی و حضور نمایندگان میراث فرهنگی خراسان انجام گرفته، این بنا و محدوده های اطراف آن با تعیین حدود مشخص شده اند تا از هرگونه اقدام غیر فنی تخصصی مصون بماند.
فرنوش راهدار در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در چند سال قبل بنا مورد تعمیر واقع شده و شرایط نسبتا مساعدی دارد فقط در بعضی جاها از سیمان سیاه استفاده كرده اند كه بسیار محدود و كمتر در معرض دید است و بیشترین قسمت در معرض دید و نامناسب فضای قبل از پلكان برای رسیدن به سقف بنا است.
وی گفت: در چند سال قبل تعمیراتی به صورت نسبی به ویژه در قسمت گنبد و فضاهای زیر آن صورت گرفته و همچنین در سال 86 نیز مرمت بر روی بنا صورت گرفته منجمله آوار اطراف گنبد و ساق گنبد برداشته تا پوشش اصلی آن مشخص گردد و عملیات بند كشی با مصالح گچ و خاك در روی بنا صورت گرفته و آجرهای مناسب جایگزین آجرهای فرسوده گردیده است.
فاصله بنای چهار تاقی تیموری یا بنای امام زاده حمزه رضا در حدود 50 متر است كه مقبره در جهت شمال شرقی آن واقع شده است.
این بنا با شماره 4808 در 19 بهمن ماه سال 80 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
شهرستان شیروان واقع در 60كیلومتری شرق بجنورد و در مسیر اصلی مسافران شمال مشهد و زایران بارگاه قدسی ثامن‌الحجج حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) واقع است.
7186/ 6042
بجنورد- ایرنا- شهرستان شیروان با داشتن جاذبه‌های تاریخی، طبیعی، اماكن مذهبی، تنوع فرهنگ‌های بومی و محلی یكی از مقصدهای سفر گردشگران و مسافران نوروزی است كه در این راستا دیدن قلعه و برج و باروی تیموری توصیه می شود.
