اين موزه ها در بخشي از حرم مطهر رضوي واقع شده و هر سال پذيراي خيل زائران و علاقه منداني است كه از سراسر دنيا به اين صحن و سرا گام نهاده و جوياي نشانه هايي از سنت ها و عقايد مردم اين سرزمين و شيعيان هستند.
موزه هاي آستان قدس رضوي مانند بهار طبيعت هزار رنگ است، چرا كه مومنين هر آنچه با ارزش بوده را وقف حضرت امام رضا (ع) كردند، از هداياي ولي فقيه شيعيان حضرت آيت الله العظمي خامنه اي گرفته تا مدال هاي قهرمانان و ورزشكاران ملي، تمبرها، سكه ها، سفال و ظروف، نقاشي هاي نقاش بزرگ ايران و فرش و دهها شي ء ارزشمند ديگري كه علاقه و شيفتگي دوستداران اهل بيت (ع) را متبلور مي سازد.
اين موزه ها تحت مديريت سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي است كه شامل 16 گنجينه و سه موزه قرآن و نفايس، فرش و مردم شناسي مي باشد و تاريخ اشياي آن از قرنها قبل تا به امروز بازمي گردد.
* تاريخچه موزه حرم مطهر رضوي
رئيس سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: تاريخ شكل گيري موزه به سال 1316 بازمي گردد كه در محلي نزديك به حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) قرار داشته و مردم از اشياي داخل آن كه نمايانگر فرهنگ و تمدن شيعي بود ديدن مي كردند.
حجت الاسلام سيد جلال حسيني افزود: در آن زمان بيشتر اشياي قديمي آستان قدس رضوي مانند كاشي كاري هاي زرين فام، سنگ آب خوارزمشاهيان، سنگ مقام حضرت امام رضا (ع) و برخي اشياي قديمي ديگر مانند سكه، ظروف مختلف طلا، نقره و ميناكاري در آن نگهداري مي شد.
وي اظهار داشت: در همان سال سنگ بناي ايجاد يك ساختمان جديد براي موزه آستان قدس رضوي گذاشته شد و پس از چند سال در آذر ماه 1324 ساختمان جديد موزه در نزديك مقبره شيخ بهايي در جوار بارگاه منور رضوي راه اندازي شد.
وي گفت: پس از انقلاب اسلامي، موزه آستان قدس رضوي كه عمليات ساخت آن در سال 1356 در فضايي به وسعت هزار و 300 مترمربع به اتمام رسيده بود به طور رسمي بازگشايي شد.
حجت الاسلام حسيني افزود: پس از آن موزه آستان قدس رضوي به 17 هزار مترمربع گسترش يافت و شمار اشياي موزه نيز از 300 شيء در قبل از انقلاب به هشت هزار و 431 شيء رسيد.
وي اظهار داشت: اكنون موزه هاي آستان قدس رضوي در چهار ساختمان و شامل سه موزه تخصصي فرش، مردم شناسي، قران و نفايس، هداياي رهبر معظم انقلاب و 16 گنجينه تخصصي است كه 18 هزار متر مربع فضاي نمايشي دارد و پذيراي بيش از يك ميليون بازديد كننده در سال است.
* موزه قرآن و نفايس
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي گفت: اين آستان مقدس با توجه به رسالت فرهنگي خود، اولين موزه قرآن جهان را با ماهيت ديني و هنري در 22 بهمن 1364 در ساختماني به مساحت 800 مترمربع بنا نهاد.
حجت الاسلام حسيني افزود: در حال حاضر اين موزه داراي سه گنجينه است كه در آن علاوه بر مجموعه اي از قرآن هاي خطي ارزشمند با قدمت تاريخي از قرون اوليه اسلامي تا قرن 13 قمري، مجموعه اي از مرقعات قرآني از دوره صفوي تا عصر حاضر و نفايس ديگر نيز نگهداري مي شود.
وي اظهار داشت: اكنون اين موزه با هزار متر مربع فضاي نمايشي مسقف 197 جلد قرآن و نفايس را به نمايش گذاشته است.
* گنجينه هاي تمبر و اسكناس
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي گفت: دو گنجينه تمبر و اسكناس در 21 بهمن 1369 در طبقه منهاي يك موزه مركزي آستان قدس گشايش يافت.
حجت الاسلام حسيني افزود: گنجينه تمبر و تاريخچه پستي با دارا بودن بيش از 800 هزار قطعه انواع تمبر و ديگر اقلام پُستي با فضاي نمايشي 300 متر مربع، بيش از سه هزار قطعه تمبر و اقلام پستي از ايران و 240 كشور جهان از مجموعه هداياي تقديمي به آستان مقدس حضرت امام رضا (ع) را به نمايش گذاشته است.
وي بيان كرد: در گنجينه اسكناس نيز از ميان بيش از 23 هزار قطعه اسكناس اهدايي، 492 برگ از اسكناس هاي مربوط به ايران و 80 كشور جهان به نمايش گذاشته شده است.
* موزه هداياي رهبر معظم انقلاب
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي گفت: موزه هداياي رهبر معظم انقلاب در 22 بهمن سال 1373 در طبقه همكف ساختمان موزه قرآن و نفايس افتتاح شد.
حجت الاسلام حسيني افزود: اشياي به نمايش درآمده در اين موزه شامل تابلوهاي خط و تذهيب و نقاشي، تابلو فرش، تراش روي شيشه، كتابت و حكاكي قرآن كريم روي سنگ، معرق چوب و صدف، سوزن دوزي، قلم زني روي مس، انواع ظروف، ماكت ها، مدال ها و سكه هستند كه از سوي رهبر معظم انقلاب در سالهاي 1373 تا 1395 به آستان قدس رضوي اهدا شده است.
وي اظهار داشت: در سال 1396 با هدف افزايش رضايت زائران و مجاوران و ارائه خدمات به صورت مفهومي و مجازي، ضمن توسعه موزه به سه تالار قرآني، مفهومي و محتوايي، تعدادي از آثار نفيس نيز به نمايش گذاشته شده است.
* گنجينه هاي هنرهاي تجسمي، آبزيان، نجوم، ساعت، سلاح، ظروف و مدال
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي گفت: هفت گنجينه هنرهاي تجسمي، آبزيان، نجوم، ساعت، سلاح، ظروف و مدال در سال 1378 در طبقه اول و دوم ساختمان موزه مركزي با هزار و 800 مترمربع فضاي نمايشي افتتاح شد.
حجت الاسلام حسيني افزود: گنجينه هنرهاي تجسمي اكنون تعدادي از آثار نفيس خود را در سبك هاي مختلف از هنرمندان برجسته ايراني و اروپايي از جمله چهار اثر از استاد كمال الملك، نقاش معروف دوره قاجار در معرض ديد عموم قرار داده است.
وي اظهار داشت: گنجينه آبزيان نيز شامل دو بخش نرم تنان و موجودات دريايي تاكسيدرمي شامل 297 آبزي از گونه هاي مختلف صدف و حلزون و نمونه هاي با ارزشي از موجودات دريايي به خصوص از خليج فارس است.
وي گفت: برخي اشياي گنجينه نجوم نيز شامل انواع تلسكوپ، كره هاي سماوي و نجومي، دوربين هاي چشمي و اپرا، تئودوليت (سمت ياب)، سكستانت و اكتانت، كادران، انواع مدل حركت زمين، وسايل نجوم دريايي، دستگاه مورس و زلزله نگار مي باشد.
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي افزود: گنجينه ساعت نيز مشتمل بر ساعت آفتابي و تقويم، ساعت آفتابي استوايي و قطب نما، ساعت آفتابي افقي و عمودي، شاخص مثلثي و قطب نما، شاخص آفتابي حلقوي كوچك، قبله نماي قابل حمل و نقل عبدالائمه و شاخص مثلثي سنگي است.
حجت الاسلام حسيني افزود: گنجينه اسلحه هم يكي از گنجينه هاي جذاب و پربيننده است كه تعدادي از سلاح هاي سرد و گرم ساخت دوران صفويه تا زمان معاصر را به نمايش گذاشته است كه برخي از آنها شامل باروت دان، طپانچه، تفنگ دنگي يا چكشي، تفنگ سرپر، مجموعه دوئل، خنجر، شمشير، كمان، سپر، كلاه خود، تبرزين و نيزه مي باشد.
وي اظهار داشت: گنجينه ظروف شامل تعدادي ظروف سفالي، چيني، بارفتن و فلزي است كه سفال ها مربوط به عصر آهن و دوره پيدايش خط مي باشد و نمونه هايي از ظروف چيني از قبيل آبي سفيد، پنج رنگ و هفت رنگ، ظروف بارفتن و ظروف بلوري نيز در اين گنجينه در معرض ديد قرار داده شده است.
وي گفت: گنجينه مدال در اوايل پيروزي انقلاب اسلامي با مدال هاي اهدايي مرحوم غلامرضا تختي در طبقه همكف موزه مركزي شكل گرفت، در سال 1392 گنجينه تخصصي مدال به طبقه دوم موزه مركزي منتقل شد و تعداد بسياري مدال، بازوبند، جام، تنديس و نشان در معرض نمايش بازديدكنندگان قرار گرفت.
* موزه مردم شناسي (حمام مهدي قلي بيك)
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي گفت: در سال 1385 همزمان با سالروز ولادت حضرت امام رضا (ع) موزه مردم شناسي آستان قدس رضوي به عنوان موزه تخصصي در محل حمام مهدي قلي بيك كه بناي قديمي و مربوط به دوران صفويه است افتتاح شد.
حجت الاسلام حسيني افزود: اين حمام تا سال 1367 داير بوده و در سال 1378 با دستور توليت فقيد آستان قدس رضوي، عمليات مرمت آن آغاز شد.
وي اظهار داشت: موزه مردم شناسي فعلي داراي 2 هزار متر مربع مساحت و 900 مترمربع فضاي نمايشي است.
* گنجينه سكه
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي گفت: تا قبل از سال 1388، سكه ها در موزه تاريخ حرم مطهر رضوي به نمايش گذاشته شده بود اما پس از آن مجموعه سكه ها به گنجينه تمبر و اسكناس منتقل و در فضايي وسيع تر به نمايش گذاشته شد.
حجت الاسلام حسيني افزود: در حال حاضر از مجموع بيش از 60 هزار قطعه سكه موجود در مخزن، هزار و 69 قطعه سكه ضرب چكشي، هزار و پنج قطعه سكه ضرب ماشيني و 156 قطعه سكه يادبود از ايران و 50 كشور جهان در معرض ديد عموم قرار گرفته است.
* تالار آثار استاد محمود فرشچيان
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي اظهار داشت: در سال 1389 تالار آثار استاد محمود فرشچيان كه از نقاشان برجسته ايران است، در طبقه همكف موزه قرآن و نفايس آستان قدس رضوي افتتاح شد.
وي گفت: اين استاد 18 تابلو نقاشي خود را به موزه آستان قدس اهدا كرده است.
وي افزود: آثار به نمايش گذاشته شده در اين تالار شامل تابلوهاي مينياتوري با نامهاي پنجمين روز آفرينش، عصر عاشورا، پناه (يتيم نوازي حضرت علي (ع)، يا رب، نيايش، اولين پيام، توسل (پرتره استاد)، هديه عشق (حضرت علي اصغر (ع)، ضامن آهو (2)، كوثر، رمي جمره (امتحان سخت)، پرچمدار حق (حضرت ابوالفضل (ع)، خمسه آل طيبه (مربوط به اجدادشان)، ستايش پروردگار، معراج، شام غريبان، آسمان چهارم و عرش بر زمين (گودي قتلگاه) است.
* موزه تخصصي فرش
رئيس سازمان موزه هاي آستان قدس رضوي گفت: اولين گنجينه فرش سال 1377 در محل ساختمان فعلي موزه قرآن و نفايس راه اندازي شد اما در آبان 1390، همزمان با عيدسعيد غديرخم، موزه جديد فرش در مجاورت موزه مركزي افتتاح شد.
حجت الاسلام حسيني افزود: موزه تخصصي فرش داراي سه طبقه به مساحت 6 هزار و 647 متر مربع است كه يكي از بزرگ ترين موزه هاي تخصصي فرش جهان به شمار مي رود و در آن قالي و قاليچه هايي با قدمت دوره صفويه تا عصر كنوني در معرض ديد علاقه مندان قرار گرفته است.
* موزه مجازي
رئيس سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي اظهار داشت: به دليل محدوديت فضاي فيزيكي امكان به نمايش گذاشتن همه آثار در موزه ميسر نيست لذا راه اندازي موزه مجازي در دستور كار قرار گرفت.
حجت الاسلام حسيني گفت: موزه مجازي مجموعه اي از فناوري هاي فيزيكي و مجازي است كه شامل بازديد مجازي از موزه هاي فيزيكي فعلي و بازديد مجازي در قالب موزه مفهومي مي باشد.
وي افزود: بازديد مجازي در قالب موزه مفهومي به اين معناست كه از طريق اپليكيشن موبايلي و تصويرسازي سه بعدي، اطلاعات محتوايي و امكان بررسي اشياي موزه اي در اختيار كاربر قرار مي گيرد.
وي اظهار داشت: بازديد مجازي از موزه هاي فيزيكي فعلي از طريق اينترنت و سايت موزه فراهم مي شود، به اين معنا كه كاربر مي تواند به صورت مجازي و در فضاي اينترنتي از موزه و اشياي آن ديدن كند.
وي ادامه داد: هم اكنون محتواسازي موزه مجازي آستان قدس رضوي انجام گرفته و مرحله نخست اين پروژه كه شامل سه موزه مي باشد در سال جاري به بهره برداري خواهد رسيد.
7489 / 6053
مشهد - ايرنا - موزه هاي آستان قدس رضوي، آيينه ادراك شيفتگان و علاقه مندان به حضرت امام رضا (ع) است، آيينه اي كه قهرماني ها، رنج ها، هنرمندي ها، سرگذشت آدميان و عقايد نياكان را در قالب اشياي وقفي نمايان مي كند.
