گلستان سیلزده در بیستمین روز بهار

به گزارش ایرنا، در حالی كه شكوفه های درختان در حال باز شدن بود و طبیعت فقط چند گام تا تعویض لباس كهنه و به تن كردن قبای سبز بهاری فاصله داشت، باران سیل آسیا با شدت فراوان در كمتر از 48 ساعت گلستان را به دریاچه ای از آب تبدیل كرد و روان آب های ناشی از طغیان رودخانه ها، شهر و روستا و هر چه بر سر راهش بود را در نوردید و با گذشت بیست روز از سال جدید این وضعیت همچنان ادامه دارد و آب همچنان مهمان خانه های مردم است.

* هشدار هواشناسی و آغاز سیل گلستان
اداره كل هواشناسی گلستان 25 اسفند پارسال نسبت به ورود سامانه سرد و بارشی، بارش شدید باران، طوفان، برف و طغیان رودخانه های استان هشدار داد كه متعاقب آن رودخانه های اترك، گرگان رود و قره سو و آبگرفتگی معابر رخ داد.
مدیركل هواشناسی گلستان گفته بود: ظرفیت این سامانه به گونه ای است كه پیش بینی می شود برف در مناطق كوهستانی یك متر و باران در مناطق پایین دست بیش از 100 میلی متر ببارد.
پیش بینی هواشناسی درست و حتی در مواردی بیش از آن محقق شد و با آغاز بارش های شدید و مداوم، بحرانی بزرگ استان گلستان را فرا گرفت.

* ورود سیلاب
پیشقراول این بارش ها و سیل ناشی از آن دامن گنبد در شرق گلستان را گرفت.
بالا آمدن لحظه به لحظه سطح آب رودخانه گرگان رود و افزایش احتمال وقوع سیلاب در این شهر، شب و روزهای سختی را برای شهروندان گنبد و روستاییان ساكن در مسیر پایین دست سدهای بوستان و گلستان رقم زد.
سرریز این دو سد به همراه ریزش شدید باران در 48 ساعت، باعث پرآبی رودخانه گرگان رود در حاشیه شمالی شهر گنبدكاووس شد و آب به داخلی خیابان و خانه های برخی از ساكنان مناطق حاشیه ای این رودخانه نفوذ كرد.
به دلیل سر ریز شدن آب سدهای گلستان و بوستان و جاری بودن دیگر آب های سطحی به مناطق پایین دست، روستاهای پایین دست سد گلستان تا سد وشمگیر برای حفظ جان مردم تخلیه شد.
حركت سیلاب برای رسیدن به دریا، فقط به ایجاد گرفتاری برای مردم گنبد ختم نشد و در ادامه مسیر این روان آب به آق قلا رسید و با توجه به توپوگرافی منطقه و شیب اندك این شهر، از حركت باز ایستاد.
شرایط در این شهر مرزی به گونه ای شد كه 70 درصد شهر به زیر آب رفت و بسیاری از خانه ها تخلیه و مردم از خانه های خود خارج شدند.
هزاران نفر در محل های اضطراری اسكان یافتند و تلاش برای خروج و تخلیه آب ابعاد ملی به خود گرفت.
حجم فراوان و كم سابقه آب ناشی از بارش 74 تا 353 میلی متری در 35 ساعت، آق قلا را به كانون بحران تبدیل كرد.
ورود نیروهای مردمی و امدادی و دستگاه های دولتی و نظامی و مسلح مستقر در استان گلستان برای رفع آلام سیل زدگان اگر چه مستمر و مداوم بود اما به دلیل محدودیت امكانات به سرانجام مطلوبی نرسید تا اینكه در روز سوم فروردین رهبر معظم انقلاب اسلامی به رئیس ستاد كل نیروهای مسلح دستور دادند امكانات بیشتری برای امداد به این مناطق گسیل شود.
به دنبال دستور فرمانده معظم كل قوا، فرماندهان ارشد نظامی روانه شهرهای آسیب دیده استان گلستان شدند و با فراخوان نیروها و امكانات از نقاط گوناگون كشور، عملیات رهانیدن منطقه از سیلاب را آغاز كردند.
سیلاب، آرام اما مداوم در حال حركت از شهر آق قلا به گمیشان بود و این شهر كوچك مرزی را در آستانه خطر بزرگ قرار داد؛ گمیشانی ها كه از خطرات این سیلاب آگاه بودند دست به كار شدند و پیش از تسلیم شهرشان در مقابل زور آب، با همتی ستودنی سدی 4 كیلومتری با كسیه های شنی ساختند و از خود الگویی مثال زدنی در حفاظت از شهر و دیار ساختند.

* آغاز فعالیت های جهادی
بعد از آن كه سیلاب، آق قلا و گمیشان را فرا گرفت تلاش ها برای تخلیه آب با فعالیت شبانه روزی نیروهای مسلح آغاز شد.
اولویت اول این گروه ها، تخلیه آب از شهرها و هدایت آن به سمت خلیج گرگان و در نهایت دریای خزر بود.
یكی از تدابیر اتخاذ شده برای گذر آسان تر آب، ایجاد شكاف در جاده ها بود. این اتفاق بیش از همه در جاده خواجه نفس - گمیش تپه رخ داد و به دلیل این شكاف ها، امكان تردد زمینی در این مسیر ممكن نبود.
استفاده از قایق، راه حل برقراری ارتباط میان این دو سكونتگاه و جلوگیری از بسته شدن راه ارتباط گمیش تپه با دنیای خارج بود. تا زمان ساخت پل های موقت و سیار روی این شكاف ها، از قایق برای رفت و آمد در این منطقه استفاده می شد كه یكی از همین قایق ها واژگون و 6 سرنشین آن نیز جان خود را از دست دادند.
ایجاد كانال های فراوان برای گذر آب با قوت و سرعت فراوان آغاز شد و همچنان نیز ادامه دارد.

* سركشی مسئولان
با آغاز سیلاب، رییس جمهوری، نماینده رهبری، معاون اول رییس جمهوری، روسای قوه قضاییه و مقننه، وزرا و فرماندهان نظامی و انتظامی در شهرهای آق قلا، گنبد و گمیشان حضور یافتند.
معاون اول رییس جمهوری كه به همراه وزیر كشور و چند وزیر دیگر سوم فروردین ماه به آق قلا و گمیشان رفته بود، پس از حضور در جلسه ستاد مدیریت بحران گلستان در ساختمان استانداری، سیدمناف هاشمی استاندار گلستان را كه در سفر بود بركنار و میرمحمدغراوی معاون عمرانی استانداری را به عنوان سرپرست معرفی كرد.

* خسارت ها
ابعاد خسارت وارده به گلستان از سیل به دلیل تداوم شرایط بحرانی منطقه هنوز مشخص نیست اما رقم اعلام شده در شرایط كنونی حدود 48 هزار میلیارد ریال است.
در بخش مسكن و به گفته معاون پشتیبانی و هماهنگی امور استان‌های بنیاد مسكن كشور، سیل به 17 هزار واحد مسكونی در گلستان خسارت زد كه هفت هزار واحد آن نیازمند بازسازی كامل است.
احسان گوهری راد مدیركل آموزش و پرورش گلستان هم تعداد مدارس آسیب دیده از سیل را 308 واحد آموزشی و خسارت وارده را دست كم 260 میلیارد ریال اعلام كرد.
مدیر كل فرودگاه های گلستان هم میزان خسارت وارده به فرودگاه گرگان را دست كم 2 میلیارد ریال در بخش جاده های حفاظتی و فنس های اطراف گزارش كرد.
آخرین آمار سازمان جهاد كشاورزی گلستان حاكیست كه سیل 10 هزار و 500 میلیارد ریال به بخش كشاورزی استان خسارت وارد كرد ضمن اینكه 2 هزار و 200 راس دام سبك، 20 راس دام سنگین و اسب و افزون بر 700 هزار قطعه مرغ تلف شد.
نابودی بخش های وسیعی از مزارع و باغات، مرغداری ها، دامداری ها و مراكز آبزی پروری، خسارت یكهزار و 500 میلیارد ریالی به زیرساخت ها و حوزه تاسیسات آبی و خسارت 4 هزار میلیارد ریالی به بخش صنعت از جمله دیگر خسارت های ناشی از سیل گلستان است.
تعطیلی دهها واحد صنعتی و بیكاری 3 هزار كارگر؛ آسیب دیگر سیل در استان گلستان است.
خسارت های سیل گلستان البته ابعادی فراتر از این ارقام و آمار دارد و به دلیل ماندگاری آب در مناطق هنوز امكان تعیین رقم دقیق آن ممكن نیست.
یكی از نگرانی های عمده مسئولان و مردم مناطق سیل زد گلستان، احتمال سست شدن منازل به دلیل محصور بودن چند هفته ای در میان آب است كه احتمال ریزش خانه ها را افزایش داده است.
فرمانداران شهرهای سیل زده بر همین اساس از مردم خواسته اند برای بازگشت به خانه های خود عجله نكرده و پس از اطمینان كامل از مقاومت بنیان خانه ها به زندگی خود برگردند.

* وعده های مسئولان
پرداخت خسارت در بخش های گوناگون، اولین پیامد حضور مسئولان به مناطق سیل زده گلستان بود.
با وجود آن كه در روزهای اول این حادثه هنوز ابعاد كامل آن مشخص نشده بود، مسئولان با اعلام پرداخت خسارت ها، اندكی از مصیبت مردم كم كردند.
بخش عمده نگرانی مردم آسیب دیده از سیل شهرهای گلستان، چگونگی جبران خسارت به منازل بود كه در سفرهای متعدد مسئولان اعلام شد آسیب دیدگان با دریافت كمك های بلاعوض معیشتی و تعمیراتی حمایت می شوند.
بنیاد مسكن مصوب كرده برای ساخت مسكن در شهر 500 میلیون ریال و 120 میلیون ریال كمك بلاعوض و در روستا 400 میلیون ریال وام به همراه 100 میلیون ریال كمك بلاعوض، برای تعمیر هر مسكن 150 میلیون ریال و 40 میلیون ریال كمك بلاعوض و 50 میلیون ریال كمك بلاعوض معیشتی پرداخت شود.
تامین ملزومات آموزشی و اختصاص 60 كانكس برای جایگزینی مدارس آسیب دیده از سیل، اختصاص سه هزار و 600 نیمكت و صندلی برای راه اندازی كلاس های موقت درس، ساخت 10 مدرسه تخریبی، توزیع روزانه 10 تا 30 هزار كیلو علوفه دامی رایگان میان دامداران تا رفع كامل آبگرفتگی منطقه، پرداخت تسهیلات كم بهره و ارزان قیمت به هر واحد صنفی خسارت دیده از سیل تا سقف 450 میلیون ریال، اختصاص یك میلیارد ریال برای مددجویان كمیته امداد، پرداخت تسهیلات قرض الحسنه با بازپرداخت پنج ساله به عشایر خسارت دیده، اهدای چهار هزار سری لوازم خانگی به خانواده‎های سیل‎زده از سوی ستاد اجرایی فرمان امام خمینی، از جمله وعده های مسئولان به سیل زدگان گلستان است.

* سرازیر شدن سیل كمك ها
از ابتدای وقوع سیلاب گلستان، در كنار حضور و همراهی گروه های امداد هلال احمر، تشكل های مردمی هم عزم تحسین برانگیزی در كمك به آسیب دیدگان داشتند و با استفاده از تخصص ها و ظرفیت های خود به یاری سیل زدگان شتافتند.
كمك های مردمی با ماشین های شخصی به این مناطق ارسال می شد و برخی از آن ها با نظارت هلال احمر و برخی دیگر توسط فعالان اجتماعی به دست سیل زدگان رسید.
در این میان كمك های مردم زلزله‌زده ثلاث باباجانی به سیل‌زدگان استان گلستان كه اقلام ضروری مورد نیاز را در حد توانایی خود برای مناطق سیل زده شمال ایران ارسال كردند، بیش از همه به دل گلستانی ها چسبید.
اگر چه وقوع سیلاب گسترده در غرب كشور و كاهش مشكلات شهرهای آسیب دیده گلستان، اندكی از تمركز ارسال كمك های مردمی به شهرهای آق قلا و گمیشان كاسته اما هنوز دستان سخاوتمند مردم سراسر ایران در حال نوازش بلند نظرانه سیل زدگان گلستان است.

* آیا بحران پایان می یابد؟
لایروبی كانال ها، ایجاد شكاف در جاده ها، گذشت زمان و حركت آرام آب، بخش زیادی از بحران سیلاب شهرهای گلستان را كاست و دغدغه بزرگ انباشت آب در این استان را تا حد زیادی از بین برد و زندگی را در برخی مناطق آق قلا و گمیشان به عنوان كانون های اصلی درگیر در سیلاب به حالت عادی بازگرداند.
اگر چه هنوز برخی محلات این شهرها در محاصره آب بوده و ارتفاع مانداب در آن ها به حدود یك متر نیز می رسد اما به دلیل تردد آسان و مداوم خودروهای امدادی و عملیاتی، نگرانی از كمبودهای اولیه و ضروری كاهش یافته است.
یكی از عمده ترین نگرانی مردم این مناطق، احتمال شیوع و گسترش بیماری های واگیردار است. اگر چه برخی منابع از شیوع بیماری هایی در منطقه سخت گفته اند اما معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی گلستان می گوید از ابتدای وقوع سیل تاكنون موردی از بیماری وبا، سالك، موارد واگیر حاد و سخت علاج در منطقه گزارش نشده است.
سراج الدین عارف نیا در پاسخ به اینكه برخی منابع از جمله كارشناسان هلال احمر به مواردی از بیماری در گنبد، آق قلا و گمیشان مانند سالك اشاره كرده اند؛ اظهار داشت: امور پزشكی و شناخت بیماری یك كار تخصصی است و چه بهتر این كار به اهل فن واگذار شود و از مردم هم انتظار داریم به اظهارات افراد غیرمتخصص و شایعات توجهی نكنند و خبرها را از منابع معتبر دریافت كنند.
وی افزود: برخی بیماری ها با رعایت نكات بهداشتی در ارتباط مستقیم است مثلا زمانی كه در یك كمپ اسكان با جمعیت زیاد امكانات بهداشتی در حد استاندارد نیست و یا افراد مستقر خودشان مسائل بهداشتی را رعایت نمی كنند وقوع بیماری دور از انتظار نیست.
وی اضافه كرد: بر همین اساس نمی توان انتظار داشت در یك مركز اسكان سیل زدگان كه چند هزار نفر سكونت دارند رعایت بهداشت به اندازه یك خانه یا خانواده چند نفره انجام شود با این وجود تاكنون موردی از بیماریهای واگیر و سخت علاج در هیچ یك از نقاط سیل زده گلستان حتی مناطق پرتراكم و یا آسیب دیده از سیل گزارش نشده است.
همچنین مدیركل دامپزشكی گلستان با تصریح بر اینكه تاكنون آلودگی دامی در مناطق سیل زده استان دیده نشده تاكید كرد اهالی منطقه از دست زدن به لاشه دامهای تلف شده به دلیل امكان انتقال بیماری مشترك بین انسان و حیوان خودداری كنند.
در كنار این نگرانی های بهداشتی، تكمیل اقدامات مرتبط با پاكسازی مناطق گرفتار در بحران سیل، دغدغه این روزهای مردم و البته مسئولان گلستان است.
نماینده ولی فقیه در گلستان و امام جمعه گرگان می گوید: امكانات زیادی به گلستان آمده كه امیدوارم این تجهیزات تا رفع كامل مشكل سیل در منطقه مانده و به آسیب دیدگان و مناطق سیل زده امدادرسانی كند.
آیت الله سیدكاظم نورمفیدی اظهار داشت: به دلیل ابعاد گسترده این حادثه انتظار داریم امكانات حاضر در منطقه حداقل تا 5 ماه به امدادرسانی و كمك به رفع كامل مشكلات ادامه دهند.

* مقصر كیست؟
شاید جدی ترین سوال این روزهای مردم از مسئولان، چرایی بروز این حادثه است؟ اگر چه گفته می شود حجم فراوان بارش، فراتر از تصور و بیشتر ازظرفیت سدها و رودخانه های گلسان بود اما بالاخره مردم می خواهند بدانند آیا سیلاب امكان پیش بینی داشت یا خیر؟
با فروكش كردن بحران اولیه و پایان قسمت اول امدادرسانی به سیل زدگان، پرداختن به عوامل بروز این حادثه مورد انتظار جدی افكار عمومی است تا حدی كه رییس قوه قضاییه در سفر به گلستان اعلام كرد كه عوامل اصلی سیلاب را شناسایی می كنیم و تا این لحظه اقداماتی هم انجام شده و بر اساس قانون با خاطیان برخورد قاطع، جدی و قانونی خواهیم كرد.
حجت الاسلام والمسلمین رییسی البته گفت كه در روزهای اخیر گزارش های متعددی از سیل گلستان دریافت كرده است كه اغلب آن ها لایروبی نكردن رودخانه ها را عامل به راه افتادن سیل اخیر دانسته اند.
وی افزود: بر اساس گزارشات دریافتی از نمایندگان و بازرسان در مناطق سیل زده به ویژه استان های گلستان و خوزستان علت اصلی سیل لایروبی نكردن انهار بوده كه در این ارتباط با عاملان آنها مطابق قانون رفتار خواهد شد.
دكتر حسن روحانی رییس جمهوری در جلسه شورای هماهنگی مدیران بحران گلستان گفت كه كم توجهی به اجرای برخی طرح ها مانند لایروبی نكردن رودخانه ها، موجب ورود سیلاب به مناطق مسكونی و به راه افتادن جریان سیل در گلستان شد.
وی بیان كرد: اگر گرگان رود در گذشته لایروبی می شد و مسیر حركت آب با انباشت رسوبات و رشد درختچه های متعدد بسته نمی شد، مشكلی در جریان هدایت و انتقال آب به وجود نیامده و سیل مردم را دچار آسیب و خسارت نمی كرد.
دكتر روحانی بیان كرد: در حال حاضر حجم فراوان سیلاب وارد منطقه ای شده كه امكان حركت به سمت دریا را ندارد و به جای حركت خروشان در بستر رودخانه ، خانه های مردم را دچار خسارت كرده است.
رییس جمهوری افزود: اگر این رودخانه شرایط طبیعی داشت و بستر آب با لایروبی از امكان انتقال حجم آب فراوانی برخوردار بود، این مشكلات و خسارت ها در گلستان به وجود نمی آمد.
رحمانی فضلی وزیر كشور هم به علت مسدود شدن مصب رودخانه های گلستان اشاره كرد و افزود: لایروبی نشدن به موقع، یكی از علل هجوم سیل رودخانه گرگان رود به مناطق مسكونی بود.
در شرایطی كه از لایروبی نشدن رودخانه ها یكی از عوامل بروز سیلاب گلستان نام برده می شد، مدیرعامل شركت آب منطقه ای گلستان گفت كه در 5 سال اخیر یك هزار و 116 كیلومتر از رودخانه های استان لایروبی شده است.
علی نظری اظهار داشت: قبل از سیلاب اخیر نیز انتهای گرگان رود به طول 7 كیلومتر لایروبی شده بود.
وی افزود: نبود شیب در رودخانه گرگان رود عامل اصلی افزایش آب و كاهش سرعت تخلیه آب در شهرهای آق قلا و گمیشان بوده، این موضوع ارتباطی با لایروبی رودخانه ها ندارد.
وی ضمن اشاره به لایروبی انتهای رودخانه گرگان رود افزود: با این اقدام دبی و سرعت جریان آب اضافه شد و متعاقب آن چند شاخه فرعی هم برای خروج آب در منطقه ایجاد شد.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای گلستان ادمه داد: زمانی كه آبگذری رودخانه ها كمتر شد مردم در بالادست آق قلا كانال های ایجاد شده برای پخش سیلاب را پر كردند در شرایطی كه تاكید شده بود كارهای مهندسی برای گذر آب از گنبد تا گمیشان تغییر نكند چرا كه برفآب و گذر دوباره حجم زیاد آب را پیش بینی می كردیم.
نظری به مباحث مربوط به لایروبی سدهای گلستان اشاره كرد و گفت: در هیچ جای دنیا لایروبی كردن سدها اقتصادی نیست و توجیه علمی و كارشناسی ندارد.

* گلستان نیازمند سخاوت ایرانیان است
اگر چه بحران سیل گلستان به پایان رسیده اما به نظر می رسد روزهای سخت و دشوار همچنان در انتظار مردم سیل زده این استان باشد.
حجم سنگین خرابی های به بار آمده در سیل، تخریب گسترده زیرساخت ها، جاده ها، تاسیسات، مدارس و خانه ها در كنار توقعات به بار آمده ناشی از وعده های مكرر مسوولان در پرداخت تسهیلات و كمك های بلاعوض اگر به سرانجام نرسد، روزهای به مراتب سخت تر برای سیل زدگان گلستان را پدید خواهد آورد.
اكنون گلستان بیش از هر زمان دیگری نیازمند كمك سخاوتمندانه در ابعاد ملی است كه در این میان نقش علما و مراجع، چهره های محبوب مردمی در همه حوزه ها اعم از ورزشی و فرهنگی و... در دعوت از مردم در كنار حمایت های دولت می تواند بسیار تعیین كننده باشد.
ابراز همدردی توام با سخاوتمندی مالی و كمك به هموطنان تركمن كه از سیل گلستان بیش از دیگران آسیب دیده اند؛ در ایجاد همگرایی ملی موثر خواهد بود.
3091/2729