به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، «طاق كسری» كه به آن «ایوان خسرو» یا «ایوان مدائن» نیز می گویند، نگینی در میان بناهای تاریخی ایران باستان است كه امروزه به دلیل تغییر مرزهای جغرافیایی ایران در كشور عراق واقع است.
این بنا كه تاسیس آن را به سده های سوم و ششم میلادی نسبت می دهند، بر اساس روایت های متفاوت، در زمان «شاپور یكم» یا «خسرو یكم» (انوشیروان ساسانی) ساخته شده و در ساخت آن معماری اشكانی، یونانی، رومی و سوریه ای به چشم می خورد. بخش هایی از گچبری ها و كاشی كاری های بی نظیر باقی مانده از طاق كسری هم اكنون در موزه های «پرگامون» آلمان، «متروپلیتن» نیویورك و «موزه ملی» ایران نگهداری می شود و حیرت بازدید كنندگان را بر می انگیزد.
طاق كسری در سده هفتم میلادی و در زمان حمله اعراب به ایران، تصرف شد و اشیای گرانقیمت و نفیس آن مانند فرش ها و پرده های زربافت این كاخ كه برای نمایش عظمت پادشاهی ایران به دیگر دولت ها گردآوری شده بود، تكه تكه و توسط سربازان عرب به غنیمت گرفته شد. بر اساس برخی روایت های تاریخی هنگامی كه طاق كسری به تصرف اعراب در آمد، تاج معروف خسروان ایرانی یا «تاج كیانی» كه در سروده های شاهنامه فردوسی از آن یاد شده، همچنین كمربند و درفش كاویانی به دست اعراب افتاد و نابود شد. پس از آن از طاق كسری برای مدتی به عنوان مسجد استفاده شد و رفته رفته این بنای عظیم رو به تخریب و نابودی گذاشت.
«ابن خردادبه» جغرافی دان قرن نهم میلادی، طاق كسری را زیباترین بنا كه با آجر و گچ ساخته شده نامیده است.
ایوان مدائن در ادبیات فارسی نیز دستمایه اشعار بیشماری بوده است. «خاقانی شروانی»، «خیام نیشابوری»، «انوری» و «فردوسی» در اشعار خود توجه بسیاری به این بنای باشكوه داشته اند و از آن توصیف و تمجید بسیار كرده اند.
در دوران های جدیدتر اما، برخی رخدادهای طبیعی به تخریب بیشتر طاق كسری منجر شد. سیل ویرانگری كه در سال 1888 میلادی در عراق آمد این بنا را به شدت تخریب كرد؛ به گونه ای كه یك سوم طاق كسری بر اثر سیل نابود شد و پیكرش زخم های عمیقی بر داشت.
این بنا پس از 1600 سال و با وجود همه بی مهری ها و ناملایمت های تاریخ ،همچنان بخش عظیمی از آن چون كوهی سترگ ایستاده است؛ بنایی كه اگرچه پیكری زخمی دارد و باقی مانده آن نیز رو به نابودی گذاشته، اما زیبایی و عظمتش همیشه مورد توجه و حیرت شاعران، مورخان و جهانگردان بوده است.
حالا اما، طاق كسری پس از جان به در بردن از ناملایمات تاریخی 16 قرن گذشته، نفسش به شماره افتاده و انگار كسی هم دلش برای این بنای شگفت انگیز نمی تپد. تاجاییكه این بنا هنوز جزو میراث فرهنگی در سازمان «یونسكو» به ثبت نرسیده و دولت عراق حتی در یونسكو پرونده ای برای این اقدام نگشوده است. این در حالی است كه مسوولان ایرانی گاه از رایزنی ها با دولت عراق برای ثبت طاق كسری در یونسكو سخن می گویند و گاه حرف هایی از لزوم مرمت این طاق با همكاری عراقی ها می زنند اما هیچ یك از این وعده و وعیدها تاكنون در عمل به اجرا در نیامده است.
تنها كاری كه دولت عراق در سال های اخیر برای طاق كسری انجام داده، مرمت ناشیانه این بنا توسط هیاتی از جمهوری چك بوده كه باعث تخریب بیشتر آن شده است. این مرمت كه با آجر و سیمان صورت گرفته و سنگینی طاق بنا را به دنبال داشته، در روزهای پایانی سال 97 موجب ریزش بخشی از ایوان مدائن شده است.
به دنبال این اتفاق برخی مقام های عراقی همچون «كاظم الشمری» نماینده ائتلاف ملی عراق، از مقامات ارشد این كشور خواستند، هرچه سریع تر فكری به حال نجات این اثر باستانی كنند.
این در حالی است كه نزدیك به یك ماه پیش از ریزش طاق كسری، «عبدالامیر الحمدانی» وزیر فرهنگ و گردشگری عراق، در سفر به ایران در دیدار كوتاهی كه با «علی اصغر مونسان» معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داشت، علاوه بر مطرح كردن پیشنهادهایی برای توسعه همكاری های دو كشور در بخش گردشگری و میراث فرهنگی، نگهداری آثار باستانی را مهمترین چالش این كشور دانسته و از ایران درخواست كرده بود تا «در این زمینه با توجه به مفاد آخرین تفاهم نامه دو كشور به عراق كمك كند.» همچنین تاكید كرده بود: «طاق كسری (ایوان مدائن) از جمله آثار باستانی عراق است كه به خاطر اقدامات مرمتی گذشته و از طرفی كهنسالی به نگهداری و ترمیم نیاز دارد.»
ایران اما به نظر می رسد هنوز فوریتی برای حفاظت از طاق كسری احساس نمی كند تا بخش كوچكی از كمك های عمرانی و بازسازی خود به كشور عراق را به طاق كسری اختصاص دهد.
طاق كسری در دهه های اخیر همواره دستخوش سیاست های قومیت زده نادرست دولت های حاكم در عراق به ویژه دولت صدام بوده و از آنجا كه نشان از عظمت تاریخ و تمدن ایران باستان دارد در طول زمان مورد كم توجهی برخی دولت های عراقی واقع شده است.
حالا اما به نظر می رسد زمان آن فرارسیده تا مسوولان و متولیان ایرانی با همكاری دولت عراق راهی را برای نجات طاق كسری از نابودی كامل در پیش گیرند و همت مضاعف خود را به حفظ این گنجینه تاریخی و ارزشمند ایرانیان بگمارند.
پژوهشم**9282**1552
تهران- ایرنا- طاق كسری یا ایوان مدائن، شگفتی معماری ایران باستان و از برجسته ترین بناهای باقی مانده از دوران ساسانی كه امروزه در كشور عراق واقع است، در معرض نابودی قرار دارد و تاكنون اقدام مناسبی برای نجات آن صورت نگرفته است.
