يكي از مهم ترين رويدادهاي فرهنگي هنري سال گذشته كه بسيار هم مورد توجه فرهيختگان اين حوزه قرار گرفت و اظهارنظرهاي تامل‌برانگيزي را نيز از سوي آنان در پي داشت، انتشار تازه ترين و در عين حال كامل ترين گزيده صوتي «هشت كتاب» سهراب سپهري با عنوان «ميناي مهتاب» بود. اين مجموعه با اجراي مهرداد محمدپور و به صورت موسيقي‌گفتار در اوايل پاييز 1397 روانه بازار شد و توانست در كانون توجه دوستداران اين شاعر پرآوازه قرار گيرد. يكي از اين بزرگان، نويسنده و شاعر شهير ايران‌زمين، احمدرضا احمدي است كه دوستِ هم‌روزگار سهراب نيز هست؛و تعداد قابل ملاحظه‌اي از سروده هاي او را دكلمه كرده است.
احمدي علاوه بر تاليف قصه هاي مختلف براي كودكان و نوجوانان و نيز تصنيف مجموعه شعرهاي متعدد براي بزرگسالان، 9 سال هم به عنوان مدير واحد موسيقي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان به تدوين رديف هاي موسيقي ايراني با آواز محمدرضا شجريان و همچنين توليد گزيده اشعار شعراي شناخته شده دهه هاي اخير پرداخت كه «صداي شاعر» نام داشت؛ نيما يوشيج، احمد شاملو، نادر نادرپور، فروغ فرخزاد، يدالله رويايي، نصرت رحماني برخي از آنها بودند.
بنابراين بايد او را به عنوان پايه گذار آثار فاخري كه از گذشته تا كنون، به صورت موسيقي‌گفتار در ايران توليد شده اند؛ تلقي كرد. نمونه هايي از آثار توليد شده تحت سرپرستي او عبارتند از: مجموعه «صداي شاعر» شامل معرفي شعر كلاسيك و معاصر فارسي، مجموعه زندگينامه و آثار موسيقيدانان ايران و جهان، مجموعه آوازهاي فولكلور ايراني، مجموعه تمام رديف هاي موسيقي ايراني، مجموعه بازسازي شده تصنيف هاي كلاسيك ايراني و مجموعه قصه هايي براي كودكان.
با توجه به آنچه درباره كارنامه درخشان احمدرضا احمدي در توليد آثار موسيقايي ماندگار گفته شد؛ كه بيانگر درك صحيح او نسبت به موسيقي و ادبيات اين سرزمين است؛ لذا آگاهي از ديدگاه او در خصوص آلبوم صوتي «ميناي مهتاب»، همواره حس كنجكاوي مخاطبان اثر ياد شده را برمي انگيزد.
احمدرضا احمدي كه در آستانه 79 سالگي قرار دارد، در سي‌ونهمين سالروز درگذشت سهراب سپهري، شاعر و نقاش بزرگ ايران‌زمين به «همدلي» گفت: «وقتي «ميناي مهتاب» به دستم رسيد؛ ابتدا تصور نمي كردم شنيدنش چندان برايم جذاب باشد چون هيچگونه شناختي نسبت به مهرداد محمدپور و تخصص‌اش در توليد اين گونه آثار نداشتم، اما تنها با يكبار گوش سپردن به چند قطعه از آن در همان دقايق نخست، ديدگاهم در مورد آلبوم صوتي مذكور، كاملا تغيير كرد و از شنيدنش بي نهايت لذت بردم چرا كه بين عناصر تشكيل دهنده محتواي توليد شده، شامل شعر، موسيقي و صداي گوينده اي كه آن را خوانده است، هماهنگي بي نظيري وجود دارد و مخاطبان هميشگي اثر ياد شده، به خوبي آن را درك مي كنند؛ اما براي آنهايي كه تاكنون لذت شنيدنش را تجربه نكرده اند، آشنايي با ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين اثر ارزشمند، خالي از لطف نيست.»
او با اشاره به ويژگي‌هاي منحصر به فرد آلبوم «ميناي مهتاب» گفت: «نخستين ويژگي جالب توجه در آلبوم صوتي 'ميناي مهتاب'، تعدد و تنوع شعرهاي انتخاب شده است؛ به اين معنا كه هم بيشترين تعداد از سروده هاي سهراب در آن دكلمه شده؛ يعني شصت قطعه، هم ساده ترين و در عين حال دشوارترين سروده هايش. به عنوان مثال مي توان به دكلمه دفتر 'صداي پاي' آب اشاره كرد كه شناخته‌شده‌ترين اثر او به شمار مي آيد و منظومه اي است متشكل از بخش‌هاي به هم پيوسته، كه زباني ساده و صميمي دارد و شاعر در آن با لحني اندرزگونه به بيان مفاهيم مورد نظر خود مي پردازد.
همچنين دكلمه دفتر 'مسافر' كه در عين زيبايي، يكي از دشوارترين آثار او نيز محسوب مي شود؛ چرا كه درك صحيح مضامين و مفاهيم مد نظر شاعر، رابطه مستقيمي با اسطوره شناسي دارد و سفرنامه تاريخي منظومي است؛ كه مخاطب را با خود، به اعصار گذشته مي برد؛ به دوران كودكي، به سرزمين هاي مختلف.»
احمدي در ادامه گفت: «علاوه بر اين دكلمه هايي نيز از دفتر 'شرق اندوه' و شعرهاي 'هايي' و 'تا گلِ هيچ' صورت گرفته؛ كه در اوزان ايقاعي، با هجاهايي بلند سروده شده‌اند و به دليل ويژگي خاصي كه اين وزن ها دارند؛ معمولا كمتر كسي سراغ‌شان مي رود؛ به همين خاطر تا كنون، نه دكلمه اي از اين شعرها ارائه شده است؛ نه قطعه آوازي. البته ناگفته نماند فضاي حاكم بر اغلب شعرهايي كه براي دكلمه انتخاب شده اند نيز كاملا روشن و اميدبخش است؛ و هيچ نشانه اي از نااميدي يا حتي سياه‌بيني دهه 30 هم در اين آثار ديده نمي شود.»
اين نويسنده و شاعر نام‌آشناي سرزمين‌مان به موسيقي اثر هم اشاره كرد و گفت: «دومين ويژگي آلبوم صوتي 'ميناي مهتاب' كه مانند شعرهايش انتخابي است، موسيقي متن آن و تلفيق بي نظيرش با شعرهاي سهراب سپهري است كه در همان لحظات نخست، توجه ام را به خودش جلب كرد و تحسين مرا نيز برانگيخت، چرا كه بسيار هوشمندانه صورت گرفته و نشان‌دهنده شناخت دقيق مهرداد محمدپور از شعر و موسيقي جهت تلفيق هر چه بهتر اين دو با يكديگر است.»
احمدي در ادامه به نكات رعايت شده توسط مهرداد محمدپور در آلبوم «ميناي مهتاب» اشاره كرد و گفت: «اتفاقا يكي از مهم ترين عناصري كه اثر ياد شده را نسبت به ساير آثار مشابهي كه در اين زمينه توليد شده اند، متمايز و ممتاز مي كند، همين ويژگي است كه براي انجام آن بايد اين نكات را مد نظر قرار داد: انتخاب و تدوين صحيح موسيقي متن اثر مورد نظر، متناسب با ميزان و فضاي حاكم بر شعري كه براي آن انتخاب شده است؛ به گونه اي كه تصور شود:اثر مورد نظر داراي موسيقي تاليفي است، زيرا مدت زمان هر موسيقي، با توجه به اين كه شعر انتخاب شده براي آن، كوتاه باشد يا بلند، كاهش يا افزايش مي يابد.
انطباق دقيق لحن، زبان و موسيقي دروني شعر مورد نظر، با لحن، زبان و ريتم موسيقي انتخاب شده براي آن، به گونه اي كه تلفيق اين دو، به گوش هر شنونده اي خوشايند باشد و هر بار كه به آن گوش مي سپارد، ظرافت هاي بيشتري را از اين تلفيق متناسب و متجانس درك كند.
ايجاد هماهنگي بين جنس و رنگ سازهايي كه در موسيقي شنيده مي شوند، با جنس و رنگ صداي گوينده اي كه بر روي آن، دكلمه مي كند؛ به گونه اي كه هم‌پوشاني شنيداري خوبي نسبت به يكديگر داشته باشند.
انتخاب بخش هايي از موسيقي كه براي قرار گرفتن گفتار البته به صورت كادربندي شده بر روي آن كاملا مناسب باشد؛ به گونه اي كه ميزان اثربخشي هر يك از اين دو، در انتقال حس دروني شان به شنونده، بيش از پيش تقويت شود.»
او صحبت‌هايش را اين‌گونه ادامه داد: «ويژگي ديگري كه در موسيقي متن 'ميناي مهتاب' وجود دارد؛ تنوع لحن و زبان آن است كه در عين انطباق با فضاي حاكم بر شعرهاي سهراب، اما بي پيرايه، ساده و صميمي است؛ به گونه اي كه شنونده به راحتي با آن ارتباط برقرار مي كند و از شنيدنش لذت هم مي برد. با وجود اين كه تعداد قطعات، پرشمار است؛ يعني 76 قطعه اما چنان نظمي در نحوه چينش آنها برقرار شده كه احتمال يكنواخت شدن ريتم‌شان در ذهن شنونده؛ بعيد به نظر مي رسد.»
احمدي از اجراي مهرداد محمدپور هم تمجيد كرد و گفت: «سومين و البته مهم ترين ويژگي آلبوم صوتي 'ميناي مهتاب' كه مي توان بسيار هم از آن آموخت، اجراي بي نظير مهرداد محمدپور از شعرهاي ماندگار سهراب سپهري است؛ كه بي ترديد بايد آن را گام موثري در جهت ارتقاي هر چه بيشتركمي و كيفي محتواي اين گونه آثار در ايران تلقي كرد.
بدون شك هيچ‌يك از گزيده‌هاي صوتي ارائه شده به صورت موسيقي‌گفتار از سروده‌هاي 'سهراب' با آن قابل مقايسه نيستند؛ چرا كه: اكثر دكلمه هاي انتشار يافته تاكنون، اغلب توسط افرادي صورت گرفته كه صرفا مي خواستند علاقه خود را به اين شاعر پرآوازه و آثارش ابراز كنند؛ اما دكلمه مهرداد محمدپور را بايد به عنوان اجراي شاخصي از يك گوينده بسيار مجرب و كاملا حرفه اي به حساب آورد؛ زيرا در خوانش اشعار، تمام اصول و مباني مرتبط با فن بيان و گويندگي را با نهايت دقت و ظرافت، مد نظر قرار داده است؛ كه از آن جمله مي توان به واضح ادا كردن كلمات و نيز تلفظ صحيح مخارج حروف، اشاره كرد؛ به گونه اي كه حتي يك غير فارسي زبان هم، با چند بار گوش سپردن به نحوه بيان او از كلمات، خواهد توانست آنچه را كه شنيده است، به خوبي تكرار كند؛ هر چند اگر مفهوم آن را به درستي درنيابد.
ريتم خواندن شعرها در دكلمه او، علاوه بر انطباق با ريتم موسيقي انتخاب شده براي هر شعر، با لحن، زبان و فضاي حاكم بر شعرها نيز تناسب دارد؛ همچنين از كشيده خواندن هجاهاي بلند، بلند خواندن هجاهاي كوتاه و تاكيد بيش از حد در اداي برخي كلمات كه ذهن را دچار خستگي مي كند، به شدت مي پرهيزد؛ به همين خاطر گوش سپردن به اجراي او، آن هم به طور مستمر، حتي در دراز مدت نيز براي شنوندگانش كسالت بار نخواهد بود.
لحن و بيانش در دكلمه شعرها، باور پذير و مختص خود اوست؛ چرا كه از خلاقيت در اجرا و نيز درك صحيح مضامين و مفاهيم مطرح شده در شعرها برخوردار است.»
احمدي كه درك عميقي از آثار سهراب سپهري دارد، در ادامه گفت: «چهارمين ويژگي آلبوم صوتي 'ميناي مهتاب' كه بسيار هم درخشان به نظر مي رسد: كيفيت ضبط، ميكس و مسترينگ آن است؛ به گونه اي كه حتي مي توان آن را به عنوان الگوي مناسبي، جهت ارتقاي هر چه بيشتر سطح كيفي آثاري كه در اين زمينه توليد مي شوند؛ به شمار آورد؛ چرا كه: تمام موسيقي هاي منتخبي كه به صورت آنالوگ ضبط شده بودند؛ پيش از ميكس با گفتار، با جديدترين نرم افزار تخصصي موجود، نويزگيري، پالايش، سپس به صورت ديجيتال تبديل شدند تا با كيفيت مطلوب تري شنيده شوند. به عنوان مثال مي توان به موسيقي هايي از Zbigniew Preisner و David Lanz اشاره كرد كه اگر نسخه آنالوگ شان را بشنويد؛ به اهميت موضوع بيشتر پي خواهيد برد.
موسيقي متن اثر ياد شده، چون به صورت اورجينال (audio cd) مورد استفاده قرار گرفته، از كيفيت شنيداري بسيار مطلوبي برخوردار است. كيفيت صوتي قابل قبولي كه در همه جاي جهان نيز متداول است اما متاسفانه ديگر كمتر مي توان نظير آن را در محتواي توليد شده اين گونه آثار ايراني شنيد. زيرا در انتخاب موسيقي متن اكثر آثاري كه به صورت موسيقي‌گفتار توليد مي شوند؛ سه عنصر تخصص، دقت و كيفيت، اغلب مورد بي توجهي قرار مي گيرد؛ كه نتيجه آن را مي توان در نحوه ارائه نامطلوب اين گونه آثار، با نازلترين كيفيت هاي شنيداري هم در فضاي مجازي، هم در فروشگاه هاي محصولات فرهنگي هنري سراسر كشور، مشاهده كرد.
البته اين شيوه توليد محتوا، بيشتر به آثاري اختصاص دارد كه طي سال هاي اخير و به عنوان كتاب گويا، در جامعه ارائه مي شوند.اگر چه 'ميناي مهتاب'، داراي موسيقي متن انتخابي است؛ و در ميكس آن با گفتار نيز، محدوديت هاي بسياري وجود داشته اما خلاقيتي كه در اين مرحله از كار صورت گرفته، نه تنها موجب شده تا محدوديت هاي ناشي از ميكس موسيقي متن آلبوم صوتي مذكور با گفتار آن به ميزان قابل ملاحظه اي كاهش يابد؛ بلكه در بسياري از موارد نيز، بر اساس ويژگي هاي شعرهاي انتخاب شده، ساختار ميكس آن نيز بنا به ضرورت، تغيير يافته است تا ميزان اثر بخشي محتواي توليد شده بر مخاطبانش؛ دو چندان شود.»
احمدي در بخش ديگري از صحبت‌هايش گفت: «فكر مي كنم مهرداد محمدپور 'ميناي مهتاب' را با اين هدف توليد نكرده كه صرفا دكلمه اي باشد از اشعار سهراب سپهري؛ چرا كه سال ها پيش از او، افراد بسياري نيز شعرهاي 'سهراب' را دكلمه كرده اند. هرچند از عهده انجام اين كار ارزشمند، به خوبي برآمده است؛ اما مهم‌ترين دغدغه او در توليد اثر ياد شده، ايجاد فضاي ذهني امن و آرام در همه آنهايي است كه با گوش سپردن به شعر و موسيقي، استرس ناشي از تنش هاي روزمره را، آگاهانه و به صورت كاملا ارادي از خود دور مي كنند؛ تا به تدريج علاوه بر كاهش هيجانات دروني و ايجاد تعادل در ريتم بدن، حس تخيل و قدرت تفكرشان نيز تقويت شود. آن وقت خواهند توانست حتي مفاهيم عميق نهفته در شعرهاي سهراب را بهتر درك كنند و از شنيدن‌شان بيشتر لذت ببرند.»
احمدرضا احمدي در پايان گفت: «با توجه با آنچه گفته شد؛ مهرداد محمدپور و 'ميناي مهتاب' را بايد گوياترين زبان هشت كتاب سهراب دانست؛ چرا كه با لحني صميمي و بياني دلنشين، كه از عمق وجودش سرچشمه مي گيرد و هر شنونده اهل ذوقي را سر شوق مي آورد؛ به‌گزين‌هايي از شعرهاي او را همچون صداي پاي آب، مسافر، شاسوسا، گل آينه، با موسيقي هاي روح نوازي از Zbigniew Preisner ،Vassilis Saleas ،Karunesh ،David Lanz آن هم به صورت موسيقي‌گفتار، كه در ضبط، ميكس و مسترينگ، كيفيتي مثال زدني دارد؛ به همه علاقمندان هميشگي شعر و موسيقي، به ويژه دوستدارانش، پيشكش كرده است؛ كه بي ترديد و به مرور زمان، با استقبال گرمي از سوي آنان مواجه خواهد شد؛ و نيز جايگزين بسيار مناسبي براي همه دكلمه هايي كه تا كنون از سروده هاي او، صورت گرفته است؛ تا بين شيفتگان شعر و ادب فارسي، با ميراث معنوي سرزمين شان، پيوند عميق تري ايجاد شود.»
منبع: روزنامه همدلي؛ 1398.02.02
گروه اطلاع رساني**9370**2002
تهران- ايرنا- احمدرضا احمدي نويسنده و شاعر در گفت وگو با «همدلي» مي گويد: مهرداد محمدپور و آلبوم «ميناي مهتاب» را بايد گوياترين زبان هشت كتاب سهراب دانست؛ چرا كه با لحني صميمي و بياني دلنشين، كه از عمق وجودش سرچشمه مي گيرد و هر شنونده اهل ذوقي را سر شوق مي آورد.
