به گزارش روز شنبه گروه علمی ایرنا از سازمان بهداشت جهانی، هفته جهانی واكسیناسیون همه ساله در آخرین هفته ماه آوریل برگزار می‌شود؛ هدف از برگزاری این هفته، ترویج استفاده از واكسن برای حفاظت از افراد تمامی گروه‌های سنی از ابتلا به بیماری‌هاست.
مایه‌كوبی یا واكسیناسیون هر سال موجب نجات جان میلیون‌ها نفر می‌شود و در سراسر جهان به‌عنوان یكی از موفق‌ترین و مقرون به‌صرفه‌ترین مداخله‌های بهداشتی شناخته می‌شود. با این وجود امروزه هنوز حدود 20 میلیون كودك در سراسر جهان وجود دارد كه مایه‌كوبی نمی‌شوند و یا واكسن‌های خود را كامل دریافت نمی‌كنند.
پروفسور «برتولد كولتزكو»، متخصص اطفال یكی از بزرگ‌ترین بیمارستان‌های مونیخ در آلمان در گزارشی از پیامدهای هشداردهنده نزدن واكسن به كودكان می‌گوید.
وی خاطرنشان می‌كند كه نزدن واكسن به كودكان منجر به قرار گرفتن آن‌ها در معرض ابتلا به بیماری‌هایی شده كه در اروپا مربوط به گذشته‌های دور بوده است: بیماری‌هایی مانند سرخك یا كزاز - كه وی قبلاً در دوران جوانی فقط در خارج از كشور مشاهده می‌كرد.
مسئله‌ای كه اكنون مشاهده می‌شود این است كه والدین دیگر از خطرات ابتلا به این بیماری‌ها اطلاع ندارند و با وجود مشاهده اثرات این بیماری‌ها در بیمارستان‌ها، والدین جوان با این بیماری‌ها بسیار ناآشنا هستند.
بر اساس داده‌های اولیه سازمان جهانی بهداشت، سرخك در سه‌ماهه اول سال 2019، در مقایسه با سال گذشته حدود 300 درصد در سراسر جهان افزایش یافته كه افزایش قابل ملاحظه‌ای در سرتاسر جهان داشته است.
از سوی دیگر دلایل واكسن نزدن به كودكان متفاوت است كه اكثر آن به دلیل دسترسی نداشتن به سرویس‌های واكسیناسیون است در كشورهای جنوب صحرای آفریقا كه بیشترین میزان ابتلا به سرخك در این مناطق مشاهده می‌شود، كمترین پوشش واكسیناسیون را دارند.
** داستانی از یك موفقیت بهداشتی در زمینه مایه‌كوبی
امروزه شیوع سرخك اُفت فراگیری را نشان می‌دهد. 85 درصد از كودكان جهان - كه حدود 20 درصد در سال 1980 حدود افزایش داشته است - اكنون واكسن‌های ضروری و حیاتی را دریافت می‌كنند؛ واكسن‌هایی كه از آن‌ها و جوامع آن‌ها نه‌تنها در برابر ابتلا به سرخك بلكه در برابر ابتلا به دیفتری، كزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت B و فلج اطفال محافظت می‌كند.
این سطح حفاظتی كه واكسن ایجاد كرد است، مدیون تأكید شدید كشورهای جهان برای افزایش دسترسی به واكسن، حمایت سازمان‌های جدیدی مانند همكاری جهانی در واكسیناسیون و مصونیت» (GAVI) در دهه‌های اخیر برای گسترش دسترسی مردم فقیرترین كشورها به واكسن و طرح ابتكاری سازمان بهداشت جهانی در مقابله با سرخك و سرخجه است.
این تلاش‌ها دستاوردهای زیاد و تأثیر مشابه ای در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های خطرناك دیگر نیز داشته‌اند.
برای مثال تنها 30 سال پیش شیوع آلوده شدن به ویروس وحشی فلج اطفال در 125 كشور جهان باعث شد میلیون‌ها نفر به فلج مادام‌العمر مبتلا شوند. این در حالی است كه سال گذشته آلودگی به ویروس وحشی فلج اطفال تنها در دو كشور افغانستان و پاكستان مشاهده و تنها 33 مورد تائید شده آلودگی به این ویروس در سراسر جهان گزارش شد.
از سوی دیگر كزاز مادر و نوزاد كه اغلب یك بیماری كشنده است به دلیل واكسیناسیون مادر قبل از بارداری و یا در دوران بارداری در جهان ریشه‌كن شده است و تنها در 13 كشور مشاهده می‌شود. همچنین نتایج امیدواركننده از كشورهایی كه واكسن وﯾروس ﭘﺎپیلومای انسانی را زودهنگام آغاز كرده‌اند نشان می‌دهد كه سرطان گردن رحم كاهش یافته است. واكسن پاپیلوما ویروس انسانی (HPV) برای پیشگیری از عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی كاربرد دارد.
به علاوه واكسن‌های جدیدی برای محافظت در برابر برخی از خطرناك‌ترین پاتوژن‌های شناخته‌شده ارائه شده‌اند.
واكسن rVSV-ZEBOV Ebola به‌تازگی نقش مهمی در كنترل گسترش شیوع فعلی در جمهوری دموكراتیك كنگو ایفا كرده است.
این در حالی است كه «RTS,S» اولین واكسن مالاریای جهان، ماه جاری در برنامه‌های ایمن‌سازی سه كشور آفریقایی اجرا می‌شود.
** وجود شكاف‌های زیاد در زنجیره ایمنی‌سازی
شیوع بیماری‌های قابل‌پیشگیری با واكسن در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد كه در سیستم دفاعی ایمنی‌سازی ما هنوز شكاف‌هایی وجود دارد.
سال‌هاست كه نرخ ایمنی‌سازی جهانی ثابت مانده است. درحالی‌كه پوشش 85 درصدی واكسیناسیون به این معنی است كه تقریباً 116 میلیون كودك هر سال واكسن‌های خود را دریافت می‌كنند اما هنوز 20 میلیون كودك در این زمینه از قلم می‌افتند.
هنوز در هشت كشور جهان كمتر از نیمی از كودكان واكسینه می‌شوند؛ و تنها در 10 كشور - افغانستان، آنگولا، جمهوری دموكراتیك كنگو، اتیوپی، هند، اندونزی، عراق، نیجریه، پاكستان و آفریقای جنوبی - اكثریت یعنی حدود 60 درصد مایه‌كوبی نمی‌شوند.
اكثر افرادی كه مایه‌كوبی نمی‌شوند در مكان‌هایی زندگی می‌كنند كه فقر جدی، درگیری و دسترسی كمی به واكسن وجود دارد؛ این چالش‌ها با شایع‌تر شدن و طولانی‌تر شدن بحران‌های بشردوستانه و مهاجرت افراد، تشدید می‌شوند.
این موضوع باعث می‌شود در كشوری كه پوشش واكسیناسیون بالایی دارد، تفاوت‌های شدیدی در زمینه واكسیناسیون در مناطق مرزی آن وجود داشته باشد.
به این ترتیب در صورت بازگشت یك بیماری به جامعه، شكاف‌های موجود در واكسیناسیون می‌تواند فرصت كافی برای گسترش سریع بیماری در جامعه را ارائه دهد.
** شناخت پیوندهای مفقوده
در كشورها با هر نوع سطح درآمدی مانع اصلی در مایه‌كوبی كودكان، نابرابری‌ها در دسترسی به واكسیناسیون است به‌طوری‌كه كودكان فقیر واكسن‌های خود را كامل و به‌موقع دریافت نمی‌كنند.
اما در برخی كشورها كه مردم آن‌ها دسترسی زیادی به واكسن‌ها دارند باز برخی والدین به دلیل مطمئن نبودن در مورد لزوم استفاده از واكسن برای كودكان خود، مایه‌كوبی كودكانشان را به تأخیر می‌اندازند و یا اصلاً آن‌ها را مایه‌كوبی نمی‌كنند.
سؤال داشتن و یا نگرانی در مورد واكسیناسیون می‌تواند به عوامل مانند عدم اطمینان به سیستم بهداشت و درمان و یا اضطراب‌های ناشی از رویدادهای خاصی كه تعهد و سرمایه‌گذاری نظام بهداشتی را می‌طلبد، ارتباط داشته باشد.
به‌عنوان‌مثال، در طی شیوع ابولا در غرب آفریقا در سیرالئون، پوشش اولیه واكسیناسیون به دلیل وجود والدینی كه از بردن فرزندان خود به كلینیك‌های بهداشتی می‌ترسیدند، كاهش یافت.
اما امروزه این پوشش به سطح بالاتری رسیده است و این افزایش مدیون تلاش‌های گسترده مقامات بهداشتی برای جلب اعتماد مردم است تا والدین و فرزندان آن‌ها را به كلینیك‌های بهداشتی خود بازگردانند.
از دیگر دلایل تردید والدین برای زدن واكسن به كودكان خود می‌تواند به نداشتن اطلاعات دقیق در مورد بی‌خطر بودن واكسن‌ها و یا پیشگیری از ابتلای كودكان به بیماری‌های وخیمی اشاره كرد.
برای مثال حتی در اروپا، كانادا و آمریكا از هر چهار كودك یك كودك به دلیل ابتلا به سرخك در بیمارستان بستری می‌شود و از هر 15 كودك یك نفر به دلیل ابتلا به بیماری‌های كشنده‌ای مانند ذات‌الریه یا آنسفالیت (التهاب مغز) در بیمارستان بستری می‌شود.
یك مقام سازمان بهداشت جهانی می‌گوید، والدین به‌طور فزاینده‌ای در معرض اطلاعات گیج‌كننده و متناقض در مورد واكسن‌ها قرار می‌گیرند.
این اطلاعات متناقض و گیج‌كننده از طریق كمپین‌های اطلاعاتی نادرست به‌ویژه از طریق اطلاعات نادرست در سراچه‌های اینترنتی كه مردم زیاد به آن‌ها مراجعه می‌كنند، ارائه می‌شود.
این اطلاعات نادرست كه محتوی علمی ندارند از طریق اینترنت به‌سرعت به سراسر جهان گسترش می‌یابد.
بااین‌همه این مقام بهداشت جهانی گفت كه اقدامات زیادی می‌توان انجام داد تا واكسیناسیون به‌راحتی در دسترس باشد و اطمینان یافت كه مردم به‌خوبی در مورد واكسن مطلع شده‌اند.
مدارك نشان می‌دهند كه در سراسر جهان تعداد كمی از والدین به‌وضوح مخالف واكسیناسیون هستند. واقعیت این است در جایی كه فرصت برای آگاه كردن والدین وجود دارد بیشتر والدین انتخاب می‌كنند كه كودكان خود را به‌موقع واكسینه كنند.
زمانی كه با افرادی كه تردید دارند و یا نگران هستند صحبت می‌كنیم متوجه می‌شویم كه فرصت‌هایی برای جلب اعتماد و برطرف كردن نگرانی این افراد وجود دارد. برای این منظور باید با صبر و حوصله به‌تمامی سؤال‌ها و نگرانی‌های آن‌ها پاسخ داد. مقابله با اشاعه اطلاعات نادرست در مورد واكسن نیز از دیگر اقدامات مهم است.
چند سكوی اینترنتی اقدامات اولیه‌ای را برای مقابله با اخبار مربوط با واكسن جعلی انجام داده‌اند اما بااین‌حال لازم است اقدامات مهم و طولانی‌مدتی برای ایجاد سواد بهداشتی مردم و مقابله با شایعات و اطلاعات غلط و ایجاد اعتماد به خدمات بهداشتی انجام داد.
این كار نیازمند اتخاذ راهكارهای جامع است به‌طوری‌كه باید برای ترویج فواید واكسیناسیون در زندگی فرد تلاش و تمام متخصصان بهداشتی را در این تعقیب درگیر كرد.
این متخصصان بهداشتی شامل همه كاركنان بهداشتی از ماماها گرفته كه سهم زیادی در تماس با پدر و مادرهای جدید دارند تا پزشكان داروساز، پزشكان عمومی و پرستارها می‌شود.
این افراد برای اینكه یك منبع قابل‌اعتماد و قابل‌اطمینان باشد، باید ابزار و زمان لازم برای ارتباط مناسب با والدین در این زمینه حیاتی را داشته باشند.»
** واكسیناسیون حق همه كودكان و یك مسئولیت مشترك است
در نهایت، برای مقابله با واكسینه نشدن كودكان چه به دلیل نبودنِ دسترسی به واكسن و چه به دلیل كوتاهی والدین نسبت به مایه‌كوبی كودكان به یك تعهد جامع و كلی برای واكسیناسیون به‌عنوان حقی برای همه كودكان و یك قرارداد اجتماعی نیاز است.
همان‌طور كه شیوع اخیر بیماری‌ها نشان داده است، هیچ كشور و هیچ فردی نمی‌تواند از زدن واكسن خودداری كنند.
پاسخ به شیوع بیماری‌ها پس از شیوع، هزینه‌بر، بی‌اثر و دربردارنده مرگ‌ومیر است. تنها واكنش پایدار پیشگیری از شیوع بیماری است و این پیشگیری حاصل نمی‌شود مگر اینكه اطمینان حاصل شود كه همه افراد در طول زندگی خود در زمان مناسب واكسن‌های مناسب را دریافت می‌كنند.
واكسن‌ها نه‌تنها موجب نجات زندگی افراد می‌شوند بلكه به كودكان كمك می‌كنند كه روزهای بیشتری را در مدرسه سپری كنند، از ابتلا به بیماری‌های دوره كودكی مصون بمانند و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی خانواده و جامعه را كاهش دهند.
دكتر تد روس و «هنریتا فور»، رئیس سازمان جهانی بهداشت و یونیسف به‌تازگی در سرمقاله‌ای در CNN گفتند: مطلقاً هیچ بحثی در مورد مزایای استفاده از واكسن‌ها برای مقابله با بیماری‌های ویروسی وجود ندارد، پیشرفت‌های بزرگی در این زمینه صورت گرفته است، اما برای اطمینان از اینكه واكسن‌ها می‌توانند در آینده از مردم محافظت كنند، باید اقدامات بیشتری انجام شود.
گزارش از درنا محمدیان
علمی**2038** 1055
تهران- ایرنا- مرگ یك كودك برای كاركنان بهداشت و درمان همیشه واقعیتی تلخ و دردناك است اما این واقعه زمانی كه علت مرگ، ابتلا به بیماری قابل پیشگیری با واكسن باشد، تلخ‌تر و دردناك‌تر می‌شود.
