در آخرين اخبار، رئيس‌جمهور چين اعلام كرد كه در همايش اين هفته پروژه يك كمربند-يك راه، توافق‌هايي به ارزش بيش از 64 ميليارد دلار امضا شده است. به گزارش رويترز، شي جين‌پينگ، رئيس‌جمهور چين تأكيد كرد كه اين پروژه براي همه مشاركت‌كنندگان رشدي پايدار را به همراه خواهد آورد.
او گفته در تمام پروژه‌هاي همكاري كمربند و راه، اصول بازار به كار گرفته خواهد شد و اين پروژه بزرگ راه ابريشم كهن را احيا مي‌كند كه چين را به آسيا و اروپا متصل كرده بود. چين در بيانيه‌اي جداگانه اعلام كرد كه تفاهم‌نامه همكاري اين پروژه با كشورهاي مختلفي شامل ايتاليا، پرو، باربادوس، لوكزامبورگ و جامائيكا امضا شده است. داده‌هاي ريفينيتيو نشان مي‌دهد كه ارزش كل پروژه‌هايي كه در اين طرح وجود دارند، به 3.67 تريليون دلار مي‌رسد و در كشورهايي از آسيا، اروپا، آفريقا، اقيانوسيه و آمريكاي جنوبي، اجرا خواهند شد.
اين رقم، بخشي از سرمايه‌گذاري 124ميليارددلاري است كه پيش‌تر رئيس‌جمهور چين آن را اعلام كرده بود. اما ايران كجاي اين «ابتكار» است؟ در اين زمينه با بهرام اميراحمديان، كارشناس حوزه روسيه و آسياي مركزي و قفقاز و يكي از محققاني كه درباره چگونگي پيوستن ايران به ابتكار «يك كمربند- يك راه» فعاليت مي‌كند، گفت‌وگويي داشتيم.
او تعبير جالبي در اين زمينه به كار مي‌گيرد و مي‌گويد: «جهان مانند يك سلف‌سرويس است و هر كس بايد سهم خود را از آن بردارد و پول آن را هم بپردازد و منتظر گارسون نماند». در اين چند وقت، خبرهايي مبني بر آنكه ايران به واسطه تحريم‌هاي آمريكا، از اين مسير حذف شده بود به گوش مي‌رسيد كه با برجام، احتمال همكاري ايران و چين افزايش يافت، اما دوباره با تحريم‌هاي آمريكا اين نگراني ايجاد شده كه ممكن است چين، ايران را از اين «ابتكار» كه 65 كشور را در سه قاره آسيا، اروپا و آفريقا دربر مي‌گيرد و بالغ بر 62 درصد جمعيت جهان، حدود 39 درصد از مساحت زمين و 30 درصد از توليد ناخالص جهان را شامل مي‌شود، كنار بگذارد. در اين گزارش علاوه بر بيان اهميت اين ابتكار براي كشورهاي جهان از جمله ايران، پيشنهادهاي كارشناسي درباره چگونگي همكاري ايران با چين در «يك كمربند- يك راه» را نيز مطرح خواهيم كرد.
** هدف چين از «يك كمربند، يك راه» چيست؟
بهرام اميراحمديان، كارشناس حوزه روسيه و آسياي مركزي و قفقاز، در گفت‌وگو با «شرق» با نقد ترجمه نادرست «يك كمربند، يك راه» مي‌گويد: متأسفانه به اشتباه برخي رسانه‌ها از آن در قالب يك كمربند يك جاده نام مي‌برند، درحالي‌كه منظور از «راه»، راه و روش در معناي فلسفي و راه در معناي اتصال دو نقطه به يكديگر كه در اينجا در معناي راه دريايي است و بخش يك كمربند، به كمربند اقتصادي جاده ابريشم زميني (ريلي و جاده‌اي) در قرن بيست‌ويكم اشاره دارد.
او با بيان اينكه آنچه از سوي چين در سال 2013 ميلادي طرح شد، يك «ابتكار» است و هنوز تبديل به طرح نشده و كشورها در حال رايزني هستند تا جايگاهي براي خود در اين ابتكار قائل شوند، ادامه مي‌دهد: موضوع اساسي آن است كه وقتي در سال 2013 اين ابتكار مطرح شد، به مسئله استراتژيك و نظامي مي‌پرداخت، زيرا احتمال درگيري چين و آمريكا بر سر درياي چين جنوبي و جزاير مورد اختلاف و پايگاه دريايي نظامي روي جزاير مرجاني در درياي چين جنوبي وجود داشت.
به گفته او، آمريكا از زمان باراك اوباما، تمركز خود را روي اقيانوس آرام گذاشته و در آنجا حلقه‌اي با نام «حلقه آتش» ايجاد كرده كه اين نام‌گذاري هم به معناي آن است كه احتمالا در آينده در اين حلقه، درگيري‌هايي بين آمريكا و چين رخ خواهد داد.
** چين، آمريكا را دور مي‌زند
اميراحمديان در ادامه به علت روي‌آوردن چين به اين كمربند اشاره كرده و مي‌افزايد: چين براي رهايي از مخمصه فشارهاي آمريكا اين مسير را انتخاب كرده است. اين انتخاب دو علت مهم دارد. آمريكا تلاش دارد با توجه به اين حلقه، چين را با بهانه حقوق بشر، از سيال‌كردن يوان و توليد ارزان كه قدرت اقتصادي آمريكا را با خطر مواجهه كرده، جلوگيري كند و اين كشور را زير فشار قرار دهد. دوم، آمريكا قصد دارد واردات انرژي به چين را كه از تنگه ماناكا و دهانه درياي چين جنوبي عبور مي‌كند، متأثر كند. درحال‌حاضر، بيش از 80 درصد واردات انرژي چين از طريق اين تنگه است. در آنجا نيز آمريكا و متحدانش حضور دارند و به هر نوعي اگر اختلال ايجاد كنند، قدرت دسترسي به انرژي ارزان را از چين مي‌گيرند و بالطبع، اقتصاد چين رشد مورد انتظار را نخواهد داشت و رقابت‌پذيري آن كم مي‌شود كه اين هدف مورد انتظار جهان سرمايه‌داري است.
اين كارشناس حوزه روسيه و آسياي مركزي و قفقاز با اشاره به راهكار چين براي عبور از اين تنگنا مي‌گويد: چين در بخش دريايي براي به‌دست‌آوردن انرژي خارج از اقيانوس آرام، در اقيانوس هند از خليج بنگال، ميانمار، بنگلادش، جنوب هندوستان، دو بندر سريلانكا، سپس در غرب هندوستان در گوادر و در شاخ آفريقا در جيبوتي سرمايه‌گذاري مي‌كند. اين بخش به «گردنبند مرواريد» معروف است تا به اين طريق هند را نيز كه مورد حمايت آمريكا و از هم‌پيمانان اين كشور محسوب مي‌شود، محاصره كند و بتواند از طريق همين بنادر، خطوط انرژي را ايجاد و بدون نياز به شرق چين، در اين عرصه فعاليت كند و درعين‌حال، از مراكز شرقي چين، توليد به سمت مركز چين برود و در آنجا از جنوب و كريدور اقتصادي چين و پاكستان، خط لوله گاز و نفت، ريل راه‌آهن و شاهراه‌هاي بزرگ ايجاد كند و به سمت شمال‌غربي چين (منطقه ناآرام سين‌كيانگ) برود و آنجا از كاشغر سر درآورد و در آنجا به بخشي از جاده ابريشم قديم متصل خواهد شد.
او ادامه مي‌دهد: درحال‌حاضر چين در حال ساخت راه‌آهني است كه از شيانگ در مركز پايتخت امپراتوري كهن چين به‌عنوان هاب منطقه، از طريق گذر از قلمروي مغولستان وارد روسيه در بخش سيبري مي‌شود. در آنجا وارد خط‌آهن سيبري مي‌شود و بدون دنبال‌كردن مسير كهن جاده ابريشم، كالاي خود را به بلاروس و لهستان و آلمان مي‌رساند. اين مسير اكنون فعال است، اما به علت آغاز كار بودن، چين نمي‌تواند كالاي ارزان‌قيمت و پرحجم را از اين منطقه عبور دهد؛ بنابراين كالاهاي گران‌قيمت و كم‌حجم به آلمان برده و از آن‌سو، كالاهاي مورد نياز چين به اين كشور بازمي‌گردد. او درباره ارتباط اين مسير با ايران و نقدها درباره تعلل ايران در شش سال اخير براي مذاكره با چين، مي‌گويد: هنوز مسئله جاده ابريشم كهن مطرح نيست، زيرا اگر جاده زميني به اين مسير بيايد و هزاران ميليارد دلار از سوي چين در قالب كالا از اين مسير عبور كند، نيازمند آن است كه ظرفيت آن افزايش يابد كه اين تقريبا امكان‌پذير نيست.
اميراحمديان مي‌افزايد: در حال حاضر، 95 درصد حمل‌ونقل جهان از طريق دريا صورت مي‌گيرد و محال است اين حجم بتواند از طريق جاده و ريل جابه‌جا شود. بنابراين نمي‌توان گفت كه ايران در اين زمينه فعال نبوده است. ايران فعال است و كار مي‌كند، اما فعلا جاده ابريشم كهن هنوز به سمت جنوب نيامده است. چند بار كالا با نام قطار ابريشم از سوي چين به ايران آمده و در همين‌جا تخليه شده، اما به معناي ترانزيت نبوده است. اين كارشناس حوزه روسيه و آسياي مركزي و قفقاز در بيان مزيت‌هاي جاده‌اي و ريلي ايران مي‌گويد: ايران پس از تركيه در منطقه از زيرساخت‌هاي خوبي برخوردار است.
** تلاش ايران براي مذاكره با چين با هدف پيوستن به «يك كمربند، يك راه»
او با بيان يك نگراني در مورد «ابتكار» چين، مي‌گويد: ايران مي‌تواند وارد كمربند ابتكار چين شود، اما به اين معنا نيست كه از نظر ترانزيتي، مزيت قابل توجهي براي ايران خواهد بود، زيرا اقتصاد كشورهاي منطقه، دگرگون‌شونده است و بازارهاي كشورهايي كه صادركننده انرژي هستند، با ايران مكمل نيست تا به سمت ايران بيايند و مبادله داشته باشند. بنابراين رفته‌رفته ترانزيت از قلمروي ايران خارج مي‌شود، زيرا اقتصاد كشورهاي محصور در خشكي دگرگون مي‌شود.
به گفته او، ايران در حال بررسي آن است كه چگونه مي‌تواند به «ابتكار» چين بپيوندد، زيرا اگر قرار باشد از ايران ترانزيت صورت بگيرد، آن ترانزيت مي‌تواند از يك طرف جايگاه ژئوپليتيك ايران را ارتقا دهد، اما از يك طرف منافع اقتصادي از طريق ترانزيت براي ايران زياد نيست، زيرا مقدار آن در حجمي نيست كه بتواند هزينه‌هاي ايران را پوشش دهد، اما ممكن است در كوتاه‌مدت بر توليد ناخالص داخلي ايران اثر مثبت بگذارد.
او با اشاره به رايزني‌هاي مقامات در اين باره با چين، مي‌افزايد: مذاكره با چين در اين زمينه ادامه دارد و سفر وزير امور اقتصادي و دارايي به چين نيز پيرامون همين مسئله بود. آقاي دژپسند در چين اعلام آمادگي كرد كه مي‌تواند در اين زمينه با چين همراهي كند. آقاي ناصر سراج، رئيس سازمان بازرسي كل كشور نيز در اين همايش حضور داشت و بر همكاري براي ايجاد زيرساخت‌هاي قانوني بين دو كشور تأكيد مي‌كرد كه اقدام بسيار مناسبي براي گسترش همكاري‌ها با چين محسوب مي‌شود.
** پيشنهاد به چين
اين كارشناس حوزه روسيه و آسياي مركزي و قفقاز با بيان اينكه بخشي از جاده ابريشم كهن در عراق و سوريه، از ايران عبور كرده و به بين‌النهرين و بعد شامات و سواحل شرقي درياي مديترانه مي‌رفت، مي‌گويد: اگر چين بتواند در اين مسير وارد شود، هم مي‌تواند از محاصره آمريكا رها شود و هم به شرق درياي مديترانه راه پيدا كند، زيرا حوزه مديترانه بازار بزرگي براي چين محسوب مي‌شود. همچنين اگر بخواهد از ايران عبور كند، پيشنهاد ايران آن است كه چين در ايران سرمايه‌گذاري كرده و بخشي از كالاهاي خود را در قالب صنايع تبديلي و صنايع تكميلي به‌صورت نيمه‌ساخته به ايران بياورد، زيرا در ايران مي‌تواند در صنايع تبديلي استفاده شود و نيروي كار متخصص ارزان و انرژي ارزان نيز وجود دارد كه سبب مي‌شود كالاي چين زودتر به بازار برسد.
اين اقدام هم منجر به اشتغال‌زايي در كشور و هم افزايش توليد ناخالص داخلي و ارتقاي جايگاه ايران در جهان شود. به گفته او، ايران بايد «ابتكار» چين را به اين سمت هدايت كند. مطمئن باشيد در اين زمينه كنفرانس‌هاي متعددي در جهان برگزار خواهد شد، زيرا «ابتكار» چين خارج از سيطره و نفوذ قدرت‌هاي امپراتوري‌هاي اقيانوسي است و با امپراتوري‌هاي قاره‌اي مثل چين و روسيه كار مي‌كنيم كه راه جديدي را روبه‌روي ايران مي‌گشايد.
** تحريم‌ها بر «ابتكار» اثر ندارد
او با رد اثر تحريم‌ها بر روابط ايران و چين از منظر ابتكار «يك كمربند - يك راه» مي‌گويد: ايران مي‌تواند با استفاده از ارزهاي محلي از سيطره دلار خارج شده و تحريم‌ها را دور بزند. اين مسئله به همكاري كشورهاي ديگر با ايران بازمي‌گردد كه نيازمند مذاكرات عميق‌تر است.
اميراحمديان به نكته جالبي اشاره كرده و مي‌گويد: جهان مانند يك سلف‌سرويس است و هر كس بايد سهم خود را از آن بردارد و پول آن را هم بپردازد و منتظر گارسون نماند.
منبع: روزنامه شرق، 1398.02.09
گروه اطلاع رساني**2002**
تهران- ايرنا- اجلاس اخير سران در چين، محور مهمي داشت؛ مذاكره كشورها بر سر ابتكار «يك كمربند، يك راه» كه از سوي چين در سال 2013 مطرح شد و با گذشت حدود شش سال، سرمايه‌گذاري‌هاي زيرساختي چين در برخي كشورهايي كه در نقشه اين «ابتكار» قرار گرفته‌اند، ادامه دارد.
