به گزارش ایرنا، ایجاد روحیه انسجام و همگرایی مردم و نسل های مختلف در ماه رمضان و وجود پیشینه فرهنگی و اسلامی موجب شده است تا ماه مبارك رمضان در یاد و خاطره شهروندان بیشتر جلوه كند.
قداست معنوی كه در ماه مبارك رمضان در همه قشرهای جامعه به نمایش گذاشته می شود، گونه هایی از رسوم را سلسله وار آشكار و به زیست زنان و مردان مومن جهت می دهد كه این مهم در لایه هایی از آیین ها به مردم عرضه می شود.
مردم ایران كهن، از دیرباز مانند هر تمدن دیرینه ای، برای بسیاری از مناسبت های ملی و مذهبی خود، آیین های ویژه‌ای برگزار می‌كردند كه پس از ورود اسلام به ایران نیز بسیاری از مناسبت های اسلامی، رنگ و بوی بیشتری به خود گرفت.
رمضان نیز یكی از مناسبت های اسلامی است كه پس از ورود به ایران رنگ و بویی ایرانی به خود گرفت و مردم این سرزمین كهن، آیین های رمضان را به شیوه خود برگزار می‌كنند.
مردم هر منطقه از ایران زمین، فراسوی انجام فرایض مذهبی و مناسبت‌های ویژه این ماه، آداب و رسوم خاص منطقه خود را نیز انجام می‌دهند كه برگزاری این مراسم و آداب و سنن ویژه در استان‌ها و مناطق مختلف كشور به نوعی وابسته به تاریخ، سنت و فرهنگ آن منطقه است، كلوخ اندازان، سحرخوانی، شب افطاری، آیین اهواهو و الم ترانی از آیین های معنوی ماه رمضان در استان مركزی از جمله سنت های باسابقه ای است كه هنوز كم وبیش در برخی شهرها و روستاهای این استان همچنان رواج دارد.
در آستانه ماه ضیافت الهی مردان و زنان متدین در حركت هایی خودجوش با حضور در مساجد و تكایا غبار روبی را آغاز و این مكان های معنوی را برای میهمانی خداوند آماده می كنند.
یكی از آیین های خاص ماه مبارك رمضان، برنامه رویت ماه است و از دیرباز در مناطق شهری و روستایی این استان به شكل های مختلف رایج بوده است.
رسم بر این بوده كه مردم در آستانه ماه رمضان با داشتن وضو بر بام منازل و مساجد حاضر می شدند و در صورت رویت ماه، خانه به خانه می رفتند و حلول این ماه را به صورت چهره به چهره به اطلاع مردم می رساندند.
مردم این استان در زبان محلی به ماه مبارك رمضان عنوان «ماه روزه» نیز می دهند و از نیمه های شعبان با پاكیزگی و غبارروبی مساجد و حسینیه ها خود را برای میهمانی معنوی و خودسازی آماده می كنند.
گرفتن روزه مستحبی و به جای آوردن اعمال مذهبی و دعا از جمله كارهایی است كه در بیشتر مناطق استان مركزی در بین مردم مومن در ایام الله رجب و شعبان رواج دارد خود را برای ایام پرفیض رمضان مهیا می كنند.
از گذشته های دور همزمان با رمضان، آیین ویژه ای به نام «كلوخ اندازان» در بین خانواده های بخش هایی از استان مركزی مرسوم بود كه هنوز جلوه هایی از آن در گوشه و كنار این دیار به چشم می خورد.
در این آیین كه معمولا در آخرین روز ماه شعبان انجام می شود، بزرگ فامیل به عنوان عصرانه ؛ آش رشته تدارك می بیند و سایر اقوام با جمع كردن خویشان دورهم، به میمنت ومباركی آمدن ماه میهمانی خدا جشن كوچكی را برگزار می كنند.
*** الم ترانی
آیین الم ترانی از جمله رسوم سنتی و مذهبی كهنی است كه در ماه مبارك رمضان در شهرستان ساوه برگزار می شود.
این آیین در شب های پایانی ماه مبارك رمضان به ویژه آخرین چهارشنبه این ماه بعد از اقامه نماز مغرب و عشا توسط عده ای ازجوانان و نوجوانان ساوجی برگزار می شود.
شركت كنندگان دراین آیین كه تعدادشان به حدود 10نفر می رسد با اجتماع در مقابل خانه های خویشان و همسایگان به اجرای این برنامه می پردازند.
آنان هم صدا با هم اشعاری سرمی دهند و در ادامه نام یكی ازفرزندان خانه ای كه درمقابل آن اجتماع كرده اند را به نیكی ندا می دهند.
جوانان و نوجوانان شركت كننده در رسم الم ترانی با ذكر عبارت یاثواب، یاجواب برای گرفتن انعام ازصاحب خانه به انتظار می ایستند.
دراین مرحله از برنامه الم ترانی صاحب خانه با خوشرویی و گشاده دستی و تقدیم شیرینی، تنقلات و وجه نقد از جوانان و نوجوانان شركت كننده در مراسم به گرمی پذیرایی می كند.
*** رویت ماه مبارك رمضان
یكی از آیین های خاص ماه مبارك رمضان، برنامه رویت ماه است و از دیرباز در مناطق شهری و روستایی این استان رایج بوده است.
رسم بر این بوده كه مردم در شب نخسین روز ماه رمضان با داشتن وضو بر بام منازل و مساجد حاضر می شدند و در صورت رویت ماه خانه به خانه می رفتند و حلول این ماه را به صورت چهره به چهره به اطلاع عام می رساندند.
بر گزاری آیین سحر خوانی یكی از سنن زیبای رایج در مناطق شهری و روستایی استان مركزی است.
این رسم در گذشته و در نبود وسایل ارتباط جمعی چون تلویزیون و ساعت های شماته دار انجام می شده است و نشانی از همدلی مردم برای برگزاری آماده شدن و وارد شدن به ماه رمضان است.
***اهو اهو
سنت دیرینه اهو اهو یكی دیگر از آداب متداول در این منطقه است كه شامگاه چهاردهم ماه رمضان شب تولد امام حسن(ع) در روستای خورهه از توابع شهرستان محلات برگزار می شود.
براساس این سنت قدیمی با تاریك شدن هوا نوجوانان و كودكان در دسته های مجزا به در خانه ها می روند و یكی از اعضای گروه كه از همه بزرگ تر است با صدای بلند اشعاری را می خواند و دیگران با صدای بلند اهواهو می كنند.
این گروه ها معمولا به در منازلی می روند كه دارای فرزند خردسال پسر باشند و وقتی كه اشعار خوانده شد، معمولا پسر كوچك خانواده مقداری آجیل و تنقلات برای اعضای گروه می آورد و اگر پسر خانواده با تاخیر اقدام به آوردن تنقلات كند این گروه اشعارشان را تكرار می كنند.
از گذشته های كهن سحر خوانان اغلب از بین افرادی انتخاب می شدند كه خوش صدا وبا سواد بوده و با اشعارادبی، مناجات و دعاها آشنایی كامل داشتند.
سحرخوانان از شب اول ماه مبارك رمضان بر پشت بام خانه، مسجد و یا تكایا رفته با قرائت دعا و شعرهای با مضامین، تسبیح و مدح پروردگار، رحمت و شفقت خواهی و طلب بخشش و آمرزش را تا اذان صبح ادامه می دادند.
آیین های سنتی سحرخوانی امروز از بلندگوی مساجد در استان مركزی اجرا می شود و سحرخوانان محلی بیشتر در مناطق روستایی و محله های سنتی شهری به ندرت رسوم گذشته را زنده نگه داشته اند.
آیین سحرخوانی در گذشته های نه چندان دور در برخی از مناطق استان مركزی چون تفرش، دلیجان، محلات، كمیجان و فراهان با زدن طبل برای بیدار باش مردم همراه بوده است.
بیداركردن همسایگان، دوستان و خویشان به هنگام سحر یكی دیگر از سنت های رایج درمیان مردم استان مركزی و دیگر شهرهای استان از جمله فراهان است.
آیین بیدار باش سحری در برخی از مناطق روستایی شهرستان دلیجان و محلات با رسم «سحر خون» همراه بوده به طوری كه فردی با رفتن بر بام، صدای خروس در می آورده و فردی نیز به عنوان جارچی، كوبه منازل را می كوبیده و با قرائت بلند آیات وحی و سردادن اذان، مردم را بیدار می كرده تا سحری بخورند و به عبادت بپردازند.
*** شب افطاری
یكی دیگر از آداب و رسوم رایج در فراهان و سایر نقاط استان مركزی بردن «شب افطاری» برای نوعروس عقد كرده است كه در یكی از روزهای ماه رمضان، خانواده داماد از خانواده عروس می خواهند كه برای افطار چیزی آماده نكنند و آنان با مهیا كردن طبقی از غذا، شیرینی، زولبیا و یك هدیه مخصوص به منزل عروس می روند.
در این میان بانوان اراكی كدبانو بودن خود را نشان می دهند و با پختن شیرینی های محلی مثل گوش فیل سهمی را در ثواب سفره افطار طلب می كنند.
*** فتیرپزان
یكی از رسوم خاص استان مركزی كه امروز به جز در برخی مناطق روستایی كمتر به چشم می خورد مراسم فتیرپزان است.
فتیر كه نوعی نان شیرینی محلی استان مركزی است در ماه مبارك رمضان مصرف بیشتری دارد و زنان فامیل و یا همسایه با گرد هم آمدن اقدام به تهیه خمیر و پخت این نان شیرینی می كنند و بخشی از آن را نیز برای خانواده های كم درآمد و فقیر پیش كش می كنند.
پخت انواع شیرینی های خانگی نظیر «زولبیا و گوش فیل» نیز بخش دیگری از سنت های ماه مبارك رمضان در استان مركزی است و در سفره افطار و سحر هر خانواده این استان این خوراكی ها وجود دارد.
شركت در لیالی قدر، برتن كردن جامه سیاه در این ایام و شب زنده داری و عبادت در مساجد، تكایا، منازل ونصب پرچم های عزا بر سردر اماكن از دیگر آداب حسنه ماه مبارك رمضان دراستان مركزی است.
در لیالی قدر مساجد استان مركزی با سینه زنی و نوحه خوانی و قرآن سرگرفتن همراه است و مردم با حضور در حسینه و مساجد تا نزدیك سحر به دعا و نماز و عبادت می پردازند .
در روستای زر از توابع شهرستان دلیجان در شب 21 رمضان آیین سینه زنی و دسته های زنجیززن در اماكن عمومی حاضر می شوند و در نراق نیز در روز بیست و یكم رمضان نخل بر دوش مردم حمل می شود.
یكی از آیین ها و باورهای بسیاری از مردم روستایی استان مركزی در 21 ماه رمضان این است كه دامداران و گله داران شیر حاصل از دام ها را به صورت نذری بین فقرا و مردم روزه دار توزیع می كنند.
در بسیاری از روستاهای تفرش رسم بر آن است كه مراسم احیا با آیین های سوگ و روضه خوانی در مساجد برگزار می شود و در این آیین ها مردم روستا شیر نذری و شله زرد پخش می كنند.
زنان روستای دستجان تفرش در غروب روز 21 ماه رمضان آیین حلواپزان به راه می اندازند و بخش اعظم این حلواها در بین مردم توزیع و بخش دیگر نیز برای افطار روز عید فطر نگهداری می شود.
جلسات ختم قرآن مجید در ایام پر بركت و معنوی رمضان كه با حضور اقشار مختلف مردم در مساجد و مجالس خانگی تشكیل می شود از دیگر آدابی است كه رونق دارد.
*** آیین های ماه مبارك رمضان در خمین
یكی از آداب و رسوم قدیمی در شهرستان خمین كه در ماه مبارك رمضان سال های گذشته متداول بوده این است كه جوانان این شهرستان از سه روز مانده به این ماه مبارك به بلندترین ارتفاع در شهر خود می رفتند و در انتظار حلول ماه، شب زنده داری می‌كردند در این مراسم، جوانان پس از دیدن ماه، با ندای‌الله اكبر، خبر از حلول ماه مبارك رمضان می‌دهند.
سحر خوانی، یكی دیگر از آداب و رسوم محلی مخصوص ماه مبارك رمضان در شهرستان خمین استان مركزی است در این مراسم، هر شب نوجوانی بر بام خانه ای در محله خود می رود و با كوبیدن برپشت یك طبل و خواندن مناجات، سحرخوانی را آغاز می كند.
هر چه زمان به پایان سحر و طلوع خورشید نزدیك می‌شود، كوبیدن چوب بر طبل سریع تر می‌شود تا روزه‌داران بدانند دیگر وقت اذان است و باید از خوردن پرهیز كنند و برای اقامه نماز آماده شوند با رسیدن وقت اذان نوجوان هم اذان گفتن بر بام خانه را آغاز می كند.
*** آداب و رسوم مردم دلیجان در ماه مبارك رمضان
مردم شهرستان دلیجان در گذشته برای بیدار شدن به هنگام سحرروی پشت بام ها با چوب روی طبل می كوبیدند كه به این مراسم «سحرخون» می گفتند، سپس با صدای بلندی قرآن می خواندند و اذان صبح را با صدای بلند می گفتند.
در سینقان و خاوه به شب های 13 تا 15 رمضان، «شب های نیمه» گویند در این شب ها در سینقان پسر بچه های كوچك در گروه های 10 نفری در مركز روستا جمع شده بعد از افطار در كوچه ها به راه افتاده و با خواندن اشعار آجیل جمع می كردند به اعتقاد مردم این منطقه، این كار شگون دارد.
در روستای زر و بعضی دیگر از نقاط در شب 21 ماه رمضان، مراسم سینه زنی و زنجیر زنی مشابه روزهای تاسوعا و عاشورا در خیابان ها انجام می گیرد.
در روز بیست و یكم رمضان اهالی نراق دلیجان، نخل ها را برداشته و مشابه عزاداری امام حسین (ع) در روز عاشورا به سینه زنی، زنجیرزنی می پردازند، با این تفاوت كه دیگر كفن نمی پوشند.
*مراسم رمضان در شهرستان فراهان
آیین ویژه ای به نام كلوخ اندازان، در بین خانواده های فراهانی و بخش هایی از استان مركزی مرسوم است كه معمولا در آخرین روز ماه شعبان انجام می شود در این آیین، بزرگ هر فامیل اغلب به عنوان عصرانه آش رشته تدارك می دید و با جمع كردن خویشان دور هم، به میمنت و مباركی آمدن ماه میهمانی خدا، جشن كوچكی را برگزار می كند. هنوز هم در این منطقه این آئین در ماه مبارك رمضان برگزار می شود.
برگزاری آیین سحرخوانی یكی دیگر از سنن رایج این منطقه است اغلب سحرخوانان از بین افرادی انتخاب می شدند كه با سواد و خوش صدا باشند و با اشعار ادبی، مناجات و دعاها آشنایی كامل داشتند.
سحرخوانان از شب اول ماه مبارك رمضان بر پشت بام خانه مسجد و یا تكایا رفته با قرائت دعا و شعرهایی با مضامین تسبیح و مدح پروردگار رحمت و شفقت خواهی و طلب بخشش و آمرزش را تا اذان صبح ادامه می دادند.
آیین سحرخوانی امروزه از بلندگوی مساجد در استان مركزی اجرا می شود و سحرخوانان محلی بیشتر در مناطق روستایی رسوم گذشته را زنده نگه داشتند.
شب افطاری یكی دیگر از آداب و رسوم مخصوص ماه مبارك رمضان در استان مركزی است كه می توان گفت در بیشتر شهرهای استان به خصوص شهرستان اراك رسمی پابرجا است.
طبق رسم شب افطاری، در خانواده هایی كه دختری را عقد كرده دارند مرسوم است كه در یكی از شب های ماه مبارك رمضان خانواده داماد برای خانواده عروس به اصطلاح افطاری می برند خانواده داماد با آماده كردن طبقی از چند نوع غذا، شیرینی و یك هدیه كه مخصوص عروس است به خانه عروس می روند و آن شب را در منزل عروس سپری می كنند.
*** آداب و رسوم مردم تفرش در ماه مبارك رمضان
زنان روستایی تفرش در غروب روز 21 ماه رمضان آیین حلواپزان برگزار می كنند و بخش اعظم این حلواها در بین مردم توزیع و بخش دیگر برای روز عید فطر نگهدار می دارند.
افطاری دادن به دوستان، خویشان و آشنایان از دیگر امور پسندیده و متداول در سطح استان است و در این شب نشینی ها ضمن پذیرایی با چای و میوه و سایر تنقلات، مطالبی در مورد آداب و فضایل و بركات مختلف این ماه روحانی و مسایل دینی مطرح می شود.
دستگیری از فقرا و نیازمندان و بخشش مال و طعام در ایام رمضان از خصلت های خوب مردم این خطه است و بسیاری از خیران در مساجد با انداختن سفره های افطار در این باور و سنت اصیل مشاركت می كنند.
رسم زیبایی كه در چند سال اخیر رواج یافته جمع آوری كمك برای آزادی زندانیان با جرایم غیرعمد است كه به قداست و معنویت این ماه افزوده است.
غذاهای محلی كه اغلب زینت دهنده سفره رمضان روزه داران استان مركزی است شامل آش رشته، شله زرد، رنگینك، مسقطی، شیربرنج، خرما، فتیر و نان كنجد زده است.
روحانی اعزامی ماه مبارك رمضان به مناطق روستایی استان هر شامگاه بر سفره افطار یكی از اهالی میهمان می شود و روز عید سعید فطر اكثر بزرگان روستا با حاضر شدن در مقابل محل استقرار مبلغ دینی، او را با سلام و صلوات تا مسجد ده مشایعت می كنند.
یكی از سنت های مناطق روستایی این است كه در شب آخر ماه رمضان در هنگام غروب آفتاب عده ای بر پشت بام ها می رفتند تا آیین رویت ماه را برگزار كنند، بیشتر اهالی بر این باور بودند كه دیدن ماه جدید موجب استجابت دعا است و با خواندن دو ركعت نماز شكر بر بام منزل دعای سلامت و توفیق روزه داری به جای می آوردند.
یكی از مهمترین آیین ماه ضیافت الله، برپایی عید فطر است كه با پخش شیرینی و شكلات به استقبال بزرگترین عید معنوی مسلمانان رفته و با برگزاری مراسمی این عید فرخنده را جشن می گیرند.
استان مركزی با یك میلیون و 414 هزار نفر جمعیت دارای 13 شهرستان و 32 شهر است.
6991/3075
گزارش: معصومه ابراهیمی
اراك - ایرنا - ماه مبارك رمضان در بین ماه های قمری در بین مسلمانان از ویژگی هایی ممتازی برخوردار است و این ماه شریف برای مردم استان مركزی همراه با سنت و آیین هایی است كه آن را معنوی و جذاب تر می كند.
