ساكنان روستاها از شهرها چاق‌تر شدند

به گزارش روز پنجشنبه ایرنا از پژوهشكده بیماری های گوارش و كبد دانشگاه علوم پزشكی تهران، این مطالعه كه به سرپرستی پروفسور مجید عزتی، دانشمند ایرانی و با همكاری بیش از یكهزار پژوهشگر از جمله بیست محقق ایرانی انجام و نتایج آن دیروز (هشتم می 2019 ) در مجله «نیچر» منتشر شده، روند جهانی شاخص توده بدنی (بی ام آی/BMI) را با استفاده از داده های قد و وزن بیش از 112 میلیون فرد بزرگسال بالای 18 سال در مناطق شهری و روستایی 200 كشور جهان بین سالهای 1985 تا 2017 مورد ارزیابی قرار داده است.
بر اساس نتایج پژوهش گسترده جهانی امپریال كالج لندن، با عنوان « Rising rural body-mass index is the main driver of the global obesity epidemic » ، درحالیكه میزان جمعیت شهری جهان در طول 33 سال یاد شده از 41 درصد به 55 درصد رسیده، شاخص بی ام آی، به طور متوسط 2 كیلوگرم در متر مربع در زنان و 2.2 كیلوگرم در متر مربع در مردان جهان افزایش یافته و هر فرد به طور متوسط بین 5 تا 6 كیلوگرم سنگین تر شده است.
اما مهمترین نكته این تحقیق كه برنامه های مداخله ای سلامت در زمینه روند چاقی و اضافه وزن در جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد، آن است كه بیش از نیمی از افزایش وزن جهان (55 درصد) به دلیل افزایش شاخص توده بدنی در ساكنان مناطق روستایی جهان است.

**افزایش شاخص توده بدنی در برخی كشورهای كم درآمد
سهم مناطق روستایی در افزایش شاخص توده بدنی جهان، در برخی كشورهای كم درآمد و متوسط حتی تا بیش از 80 درصد بوده است. در حالیكه پیش از این، همزمان با افزایش جمعیت شهرها در اغلب كشورهای جهان، شاخص توده بدنی به طور موازی افزایش می یافت و شهرنشینی یكی از مهمترین عوامل پیشران چاقی در جهان بود.
تیم تحقیقاتی این مطالعه مهم دریافت از سال 1985، متوسط بی ام آی در هر دو جنس زن و مرد مناطق روستایی 2.1 افزایش یافته، اما در شهرها این افزایش به طور متوسط در زنان 1.3 و در مردان 1.6 بوده است.
نتایج مطالعه جهانی امپریال كالج لندن در شرایطی جغرافیای بی ام آی جهان را بر اساس سه دهه بررسی داده های موجود، تغییر داده است كه نتایج مطالعات پیشین، بر پایه مقیاس های مقطعی محدود به تعدادی كشورها و منحصر به گروهای سنی خاص و نه همه بزرگسالان 18 سال به بالا بوده و بررسی های آن مطالعات، زمان كوتاه تری را نسبت به مطالعه حاضر دربرمی گرفت. از همین رو، مطالعه حاضر، كمك بسیار بیشتری به برنامه های مداخله ای چاقی و اضافه وزن در جهان خواهد كرد.
مقایسه داده های سال های 1985 با 2017 همچنین نتایج جالبی در زمینه شاخص توده بدنی جهان به دست می دهد؛ بر پایه این مقایسه، در سال 1985، مردان و زنان شهری، در بیش از سه چهارم كشورهای مورد مطالعه، شاخص توده بدنی بالاتر از همتایان روستایی خود داشتند. اما با گذشت زمان، شكاف بین شاخص توده بدنی شهرها و روستاها در بسیاری كشورها كاهش یافته، راس افزایش این شاخص، به سمت روستاها رفته و روندی معكوس را نسبت به گذشته طی می كند.
دكتر مجید عزتی سرپرست این مطالعه و استاد دانشكده بهداشت عمومی امپریال كالج لندن در این باره توضیح می دهد: تصور عمومی، افزایش شاخص توده بدنی مردم در شهرها را عامل افزایش جهانی چاقی می داند.
وی با اشاره به این كه روند افزایش شاخص توده بدنی در شهرها و روستاهای جهان تغییر كرده و سرعت بیشتر در روستاها را نشان می دهد، می افزاید: باید دوباره به این موضوع بیتندیشیم كه این مشكل سلامت جهانی را چگونه برای روستاها حل كنیم.

** افزایش 5.5 برابری آمار چاق های ایران در 4٠ سال گذشته
به گفته معاون تحقیقات وزیر بهداشت و از پژوهشگران ایرانی مطالعه « Rising rural body-mass index is the main driver of the global obesity epidemic » امپریال كالج لندن، داده های این مطالعه در مورد ایران كه بر پایه نتایج مطالعه كوهورت گلستان (بزرگترین مطالعه كوهورت آینده نگر خاورمیانه و شمال آفریقا در شمال شرق ایران) و نیز مطالعه كوهورت پارس بوده است، نشان می دهد، سرعت افزایش شاخص توده بدنی در مناطق روستایی ایران نیز، بیش از مناطق شهری بوده است.
دكتر رضا ملك زاده، افزایش شاخص توده بدنی در مناطق روستایی ایران را همسو با روند «روستایی – شهری» در افزایش شاخص توده بدنی می داند كه نسبت به گذشته (شهری – روستایی) معكوس شده است.
استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشكی تهران با هشدار نسبت به افزایش شمار افراد چاق و دارای اضافه وزن ایران به بیش از 29 میلیون نفر گفت: تعداد افراد چاق در ایران از 2 میلیون نفر در سال 1359 به بیش از 11 میلیون نفر و 5.5 برابر افزایش یافته همچنین تعداد افراد دچار اضافه وزن، طی همین دوره، از 5 میلیون نفر به 18 میلیون نفر افزایش یافته و بیش از 3.5 برابر شده است.
ملك زاده، معكوس شدن روند شاخص توده بدنی در ایران همانند بسیاری از نقاط جهان را پدیده ای جدید، هشدارآمیز و نیازمند مداخله جدی نظام سلامت جهت كنترل افزایش شاخص توده بدنی در روستاها دانست.
وی در عین حال بروز این پدیده را متاثر از بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی، كاهش فعالیت های روزانه فیزیكی عمدتا متاثر از كشاورزی ماشینی به جای كشاورزی با نیروی انسانی، تغییر در سبك زندگی، شیوه تغذیه و مصرف غذاهایی با كیفیت پایین تر و كالری بیشتر در روستاها توصیف كرد.
وی تصریح كرد: امكان كنترل شاخص توده بدنی در شهرها به نسبت روستاها بیشتر فراهم است و آنچه جای نگرانی خواهد داشت، محدودیت دسترسی ساكنان روستاها به امكانات ورزشی و تفریحی است و برنامه های مداخله ای نظام سلامت ایران باید بر این نكته محوری تمركز ویژه داشته باشد تا با وجود بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی در روستاها این پدیده را قبل از آن كه به چالشی جدی تبدیل شود، مدیریت بهتری كند.
معاون تحقیقات وزیر بهداشت، افزایش شیوع چاقی و اضافه وزن در مردان و زنان ایرانی را پدیده ای خطرناك، دارای بار بالای بیماری ها و نیازمند كنترل دانست و با اشاره به افزایش بیش از دو برابری مرگ های ناشی از چاقی و اضافه وزن در ایران گفت: از تعداد 385 هزار مرگ در ایران طی یك سال، حدود 50 هزار مرگ، معادل 13 درصد از مرگ و میرها، قابل انتساب به اضافه وزن و چاقی بوده است.

** سبقت زنان روستایی تركمن ایرانی از زنان آمریكایی در چاقی
مجری اصلی مطالعه بزرگ كوهورت گلستان با استناد به نتایج این مطالعه روی بیش از 50 هزار فرد بالغ ایرانی بین 40 تا 75 سال، شیوع چاقی در زنان مناطق روستایی تركمن صحرای ایران را به شدت رو به افزایش و حتی بیش از زنان امریكا دانست و نسبت به آن ابراز نگرانی كرد.
وی اضافه وزن و چاقی را عامل بسیاری از بیماری ها همچون فشار خون بالا، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و برخی سرطان ها برشمرد و تاكید كرد: حدود 70 درصد كل مرگ‌های قابل انتساب به اضافه وزن و چاقی در زنان و مردان، مربوط به بیماری های قلبی عروقی است. دیابت دومین بیماری قابل انتساب به بالا بودن نمایه توده بدنی است. سرطان ها و بیماری مزمن كلیوی علت بخشی از مرگ‌های قابل انتساب به چاقی و اضافه وزن بوده‌اند.

** بیشترین افزایش شاخص توده بدنی در كدام منطقه جهان بوده است؟
اما وضعیت شاخص توده بدنی در برخی مناطق جهان بر اساس مطالعه وسیع امپریال كالج لندن چگونه است؟
به گزارش ایرنا از پژوهشكده بیماری های گوارش و كبد دانشگاه علوم پزشكی تهران، نتایج مطالعه حاضر حاكیست؛ در سطح ملی، شاخص توده بدنی زنان در بین سال های 1985 تا 2017 در 12 كشور اروپایی (یونان، اسپانیا، لیتوانی، جمهوری چك، ایتالیا، پرتغال، صربستان، فرانسه، مالت) و آسیا و اقیانوسیه (نائورو، سنگاپور و ژاپن) اندكی كاهش یافته اما در مصر و هندوراس، شاخص توده بدنی زنان بیشتر از 5 كیلوگرم در متر مربع افزایش نشان می دهد.
در میان مردان، شاخص توده بدنی در همه كشورها افزایش یافته كه بیشترین افزایش در سنت لوئیس، بحرین، پرو، چین، جمهوری دومینیكن و ایالات متحده آمریكا همگی با بیش از 3.1 بوده است.
زنان روستایی در بنگلادش با 17.7 كمترین شاخص توده بدنی ثبت شده در سال 1985 را داشته اند. در آن سال كمترین شاخص توده بدنی در مردان را نیز ساكنان مناطق روستایی اتیوپی با 18.4 داشته اند.
بالاترین شاخص توده بدنی زنان شهری هم مربوط به ساكنان قلمرو پاسیفیك جنوبی ایالات متحده در ساموآی آمریكا است كه این شاخص در سال 2017 ، 35.4 است. بالاترین شاخص توده بدنی مردان روستایی در آن سال نیز متعلق به مردان روستایی همان منطقه با 34.6 است.
در سال 2017 بیشترین تفاوت بین شاخص توده بدنی زنان و مردان ساكن مناطق شهری با ساكنان مناطق روستایی در جنوب صحرای بزرگ آفریقا خصوصا بین زنان روستایی و شهری در كشورهای غرب آفریقا همچون نیجر، بوركینافاسو، توگو و غنا بوده است.
زنان روستایی در كشورهای اروپای مركزی و شرقی نیز بیشترین تفاوت را با همتایان شهری خود داشته اند كه این شكاف در بلاروس، جمهوری چك و لتونی حدود 1 كیلوگرم بر متر مربع و بیشتر است. این تفاوت توده بدنی از سال 1985 بدون تغییر چندان وجود داشته است.
بیشترین اختلاف توده بدنی مردان روستایی با مردان شهرنشین در سوئد، جمهوری چك، ایرلند، استرالیا، اتریش و آمریكا بوده كه در همه این كشورها شاخص توده بدنی روستاییان بیش از 0.35 كیلوگرم بر متر مربع بالاتر از مردان شهری است.
به گفته محققان نیاز فوری به رویكرد یكپارچه جهانی برای كنترل چاقی در مناطق روستایی با بهبود روشهای تغذیه وجود دارد. اما از این یافته ها حاصل می شود افزایش شاخص توده بدنی در مناطق روستایی نسبت به شهرها، تحت تاثیر وضعیت اقتصادی و محیطی بوده است.

علمی*9294*9157