به گزارش ایرنا، این روزها و در دو ماهه اخیر از سال جاری تاكنون شهروندان با دیدن خبرها و شایعات مدیریت نشده در شبكه های مجازی بیشتر هیجانی شده و دست به خریدهای غیرضروری می زنند كه خود باعث افزایش بی رویه قیمت ها شد.
از سویی التهاب های چند ماهه گذشته بازار خرید و فروش مایحتاج عمومی با موج سواری سودجویان همراه بوده و باعث افزایش چند برابری قیمت برخی كالاها شد.
این جوسازی ها و سوداگری ها از سوی دلالان برای نشان دادن كمبود اقلام خوراكی و مصرفی از خرید سوخت بنزین در ایستگاه های پمپ بنزین گرفته تا گوشت، رب گوجه فرنگی و ماكارانی، از احساسات مردم استفاده كردند و باعث گرانی و در مواردی احتكار بسیاری از محصولات غذایی شدند.
اگرچه این التهاب ها در بازار كشور و چندین برابر شدن قیمت كالا و اجناس در اندك زمان ناشی از خروج یكجانبه آمریكا از برجام اعلام شد ولی نباید بنا به نظر دیدگاه های كارشناسان اقتصادی كه؛ این التهاب ها در برخی از موارد و كالاها ناشی از ساختار نامناسب اقتصادی در جامعه و بی اعتمادی مردم به آن است، غافل بود، چراكه كاهش اعتماد مردم كاهش انسجام و سرمایه اجتماعی از خریدهای هیجانی را به دنبال دارد.
**ریشه خریدهای هیجانی در اقتصاد
استادیار جامعه شناسی دانشگاه هرمزگان در این رابطه در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: برای ریشه یابی خریدهای هیجانی باید ویژگی های اقتصاد كشور را شناسایی كنیم در واقع بدانیم كه ساختار اقتصادی كشورچه ویژگی بنیادی دارد كه تعیین كننده رفتارهای اقتصادی كشور است.
یاسر رستگار با اشاره به اینكه در حوزه اقتصاد كشور یك ساختار نفتی سیاسی و دولتی حاكم است، ابراز داشت: مهم ترین ویژگی های اقتصاد نفتی نوسان ها و بی ثباتی است، زیرا نفت كالایی متاثر از شرایط بین المللی است.
عضوهیات علمی دانشگاه هرمزگان دومین ویژگی اقتصاد نفتی را سیاسی (دولتی) بودن آن دانست و افزود: نفت در كشورما نیز دولتی است و بسیاری از فرآورده های نفتی توسط نهادهای دولتی عرضه می شود بنابراین به شدت متاثر از تحولات سیاسی داخلی مثل تحریم ها و روابط دیپلماتیك در عرصه بین الملل است.
وی با اشاره به نوسان های متعدد اقتصادی و اثرگذاری آن بر بازاركشور، گفت: در چنین شرایط اقتصادی، رفتار اقتصادی متاثر از همان ساختار است، لذا انتخاب ها، تصمیم گیری ها و ارزش های اقتصادی در زندگی مردم نیز متاثر از همان بی ثباتی قیمت نفت و تحولات سیاسی بین الملل است.
رستگار تصریح كرد: از نگاه جامعه شناختی رفتارهای اقتصادی مانند هجوم بردن برای خرید ماكارونی، گوشت یا در صف خرید بنزین همه این رفتارها یك رفتاری آموختنی است در واقع مردم برای انجام و انجام ندادن چنین رفتارهایی جامعه پذیر شده اند.
وی در خصوص این نحوه جامعه پذیری نیز ابراز داشت: در اقتصاد پرنوسان چون مردم اطمینانی نسبت به آینده معیشتی خود ندارند و مدام با برنامه های پیش بینی نشده روبرو می شوند یاد گرفته اند كالای خود را همان روز خریداری كنند.
**سودجویی از بازار ارز
عضوهیات علمی دانشگاه هرمزگان اظهار داشت: در این مساله اگر یك نگاه واقع گرایانه توام با نگاه عمیق جامعه شناسی وجود داشته باشد متوجه می شویم كه چنین رفتارهای احساسی با ویژگی های فرهنگی مردم متفاوت است، زیرا این رفتارهای احساسی به رویكردهای كلان اقتصادی برمی گردد.
رستگار ادامه داد: یكی از پیامدهای جدی رفتارهای هیجانی برای خرید كالا و نوسان قیمت ها، بروز آسیب های اجتماعی مثل نزاع و درگیری جمعی است و همین درگیری ها، خوراكی برای سواستفاده رسانه های بیگانه می شود.
این استادیار دانشگاه هرمزگان از شایعات و اخبار دروغ در شبكه های اجتماعی به عنوان بحران مضاعف یاد كرد كه بار روانی بازار را تشدید می كند.
وی آموزش و نقد رفتارهای هیجانی از سوی رسانه ها را راهی برای خروج از رفتارهای هیجانی دانست و اظهار داشت: برای اقتصاد باثبات نیازمند بازگشت به اقتصاد كلان، بازنگری در رویكردهای كلان اقتصادی، بازنگری درسیاست های كلان حوزه مدیریتی و اصلاح ناكارآمدی های مدیریتی هستیم.
**كاهش انسجام اجتماعی آسیب خریدهای هیجانی است
منصور اخلاقی پور جامعه شناس و پژوهشگر هرمزگانی نیز گفت: ریشه بسیاری از خریدهای هیجانی و احساسی مردم را اگر بخواهیم در یك اصطلاح خلاصه كنیم احساس ناامنی از آینده و برمبنای تقلید است.
وی ادامه داد: این رفتارهای هیجانی و خریدهای احساسی برای خرید كالاها از فروشگاه ها و بازار مصرف مشكل اساسی مردم را برطرف نمی كند و فقط در پاره ای موارد احساس برد كردن به آنها دست می دهد.
مدیركل سابق امور اجتماعی استانداری هرمزگان نبود ثبات در اقتصاد را باعث بی ثباتی در رفتارهای مردم دانست.
اخلاقی پور عنوان كرد: چون مكانیزیم اصلی این رفتارهای احساسی ناشی از احساس ناامنی است، نمی توان فقط مردم یا فقط دولت را در پدید آمدن این شرایط مقصر دانست.
این جامعه شناس یكی از مزیت های بسیار مهم اجرایی شدن قانون در حوزه اقتصاد وسیاست را باعث وحدت رویه و انسجام اجتماعی برشمرد.
وی اظهار كرد: در این صورت است كه مردم در شرایط سخت نیز دچار رفتارهای هیجانی برای خرید كالایی خوراكی و غیرخوراكی خود نخواهند شد.
این پژوهشگر در خصوص پیامدهای اجتماعی خریدهای هیجانی نیز گفت: این رفتارها جدا از كاهش سرمایه های اجتماعی و انسجام اجتماعی پیامدهای شخصی در دو حوزه جسمی (افزایش بیماری های جسمی) و روانی را به دنبال دارد.
اخلاقی پور از دیگر آسیب های خریدهای هیجانی به خودكنترلی پایین اشاره كرد كه باعث افزایش تنش در مناسبات اجتماعی می شود.
این جامعه شناس یاد آور شد: شهروندان باید متوجه باشند كه خریدهای هیجانی و هجوم به بازار برای تهیه اقلام و كالا بیش از میزان مصرف خود، زمینه ساز نابسامانی های اقتصادی و ضررهای همگانی است.
*نتیجه گیری
یكی از موضوعات جدی در حوزه بازار و خرید ' رعایت انصاف و شرط تقوا ' است، اگر این مولفه ها بین مستریان و كاسب های بازار به خوبی رعایت نشود، بی شك با مشكلات متعددی در حوزه های اجتماعی و اقتصادی مواجه خواهیم شد.
امروزه در شرایط تحریم های ظالمانه دشمن، موقعیت اجتماعی و اقتصادی به خصوص در حوزه معیشتی مردم به گونه ای است كه گمان می كنیم اگر كالایی امروز خریداری كنیم به دلیل تورم بهتر است تا اینكه بخواهیم خرید آن را به فردا موكول كنیم.
این درحالی است كه با این خریدن های از روی ترس و اضطراب و رفتاری نابهنجار بخواهیم بالای 30تا 40 عدد تن ماهی، یا كارتن های ماكارانی و یا رب گوجه بخریم و در منزلمان انبار كنیم نه تنها به معركه دلالان در آشفته بازار كمك كرده ایم بلكه خود باعث گرانی و احتكار می شویم و با این تقاضاهای كاذب و بیش از مصرف، سبب كمیاب شدن كالا و افزایش قیمت آن خواهیم شد.
از سویی مسوولان و نظارت كنندگان بر بازار نیز ضمن نظارت بیشتر بر روی قیمت ها و برخورد جدی با برهم زنندگان بازار و محتكران، باید در كنار مردم و برای به بهبود شرایط معیشتی این مردم كمك كنند تا آرامش بازار به جامعه باز گردد.
9887 /6048
بندرعباس- ایرنا- دلالان و سوداگران در یكسال اخیر با راه اندازی بازار رقابت خریدهای هیجانی و ایجاد جو روانی، علاوه بر كسب سود و درآمدهای نامتعارف به دنبال سو استفاده از احساسات مردم هستند.
